Dagboek bouw

*Dagboek door opzichter W. Anema over de bouw van het gemaal.* ^[2.]

Tijdens de bouw van het gemaal is de voortgang van de bouw in verschillende rapportages vastgelegd. De hoofdopzichter van Provinciale Waterstaat, W. Anema, hield een dagboek bij en daarnaast maakte hij wekelijks een weekoverzicht. De hoofdingenieur van Provinciale Waterstaat, D.F. Wouda, maakte maandelijkse rapportages waarin kort de voortgang van de verschillende werken werd toegelicht.

Het dagboek is een handgeschreven boekwerk dat ingezien kan worden bij Tresoar in Leeuwarden. ^[2.] Bij het archiefonderzoek in 2012 uitgevoerd door BBA is ook dit archiefstuk geraadpleegd. In de rapportage naar aanleiding van dit archiefonderzoek is er een selectie van de relevante delen van het dagboek gemaakt en opgenomen in het eindrapport van het archiefonderzoek. ^[1.]. De tekst hiervan is met instemming van de auteur bewerkt tot deze wiki pagina's.

Het originele dagboek is ingescand. In de tekst zijn links opgenomen naar de scans van de originele pagina's. Vanwege de grote omvang van het dagboek is het voor deze wiki opgeknipt in kwartalen.

Bemaling van Frieslandsboezem.

Dagboek van bestek n^o 6.

Oktober 1916

Dagboek bladzijde 1.

Maandag 30 Oktober 1916

Aanwijzing van het bouwen van een stoomgemaal en bijbehoorende werken bij Lemmer s'middags om1 uur, waarbij tegenwoordig Hoofdingenieur, Ingenieur en de opzichters R. Miedema, R. [Roelof? 12-07-1884, uit Zwolle?] Sollaart en W. Anema.
De staat van aanwijzing, welke werd voorgelezen, is de aannemers een afdruk gestuurd.

Op het terrein werd aangewezen de plaats van de gebouwen, het zanddepôt met steen, te wijziging in de grondberging genoemd in de staat van aanwijzing.

Op het terrein werden geen vragen van beteekenis gesteld.

Verder werd de aanwijzing gehouden in het hôtel v/d Hof, waar na het voorlezen van de staat van aanwijzing de volgende vragen werden gesteld.

1^ste De in § 54 genoemde som van ƒ 3.000,– heeft de aannemer die werkelijk uit te geven?
Antw: Wordt aangegeven als een verrekeningpost.

2^de Wat is de bedoeling van het binnenverfwerk?
Antw: Alles te behandelen als verfwerk, genoemd in § 43 van het bestek, behalve het kantoor.

3^de Het te buigen betonijzer, welke trekvastheid moet het hebben?
Antw: De grootst mogelijke trekvasthed welke hiervoor is bepaald.

4^de De uit de fundeering voortkomende grond, is die opgenomen in de hoeveelheid genoemd in § 8 van het bestek?
Antw: Ja.
Later bleek, dat deze hoeveelheid niet in het bestek is opgenomen, wat ook uit § 8 is te lezen. Voor de besteding is hiervan nog kennisgegeven aan de aannemers van het baggerwerk Boltjes en Krikke.

November 1916

Dagboek bladzijden 2 & 3.

Dinsdag 7 November 1916

Aanbesteding werd gehouden te Leeuwarden s'middags om 12 uur.

De volgende inschrijvingsbiljetten waren ingekomen:

Gebr. W. en H. Geveke te Gorredijk. ƒ 960.000,–

H.S. de Jong te Lemmer en L. Hoogkamp te Follega. ƒ 888.000,–

J.R. Vlaming te Schagen. ƒ 878.000,–

A.H. Huitsing te Winsum en J. Huitsing te Coevorden. ƒ 877.000,–

R. de Fries te Utrecht. ƒ 872.000,–

Firma Joh. Kraaij en Co. te Hillegom. ƒ 869.000,–

D Smit en W.A. van Luiten te Groningen. ƒ 865.000,–

J. Wajer en J. Schuurman te Amsterdam. en J. Verstolp te Gouderak en H. Laren te Gouda. ƒ 858.000,–

J. Schrale te Warns. ƒ 824.900,–

W. en H. Visser te Lemmer. ƒ 824.700,–

C.H. van Haarlem ten Vianen. ƒ 813.796,–

W. de Fries en S. de Jong te Lemmer. ƒ 796.800,–

Joh. en Jac. Broersma te Alkmaar. ƒ 764.400,–

Aannemers geworden de laagste inschrijvers Joh. en Jac. Broersma te Alkmaar.

Aannemers van het baggerwerk zijn geworden S. Krikke en Y. Dikkeboom te Oudehaske voor ƒ 0,60 per M³ zoowel buiten als binnen.

Dinsdag 14 November 1916

De aannemers Gebr^s Broersma met Dikkerboom op het werk gehad.

Er werden enkele onderwerpen besproken betreffende de uitvoering van het baggerwerk.

De groote van de put zal later door Gebr^s Broersma worden bepaald.

Afgesproken, de bovengrond komende uit de fundeeringsput, zoveel mogelijk te storten in de Teroelsterkolk.

Aanwijzing gegeven, betreffende het plaatsen van keeten.

Donderdag 16 November 1916

Begonnen met het maken van de kade, genoemd in § 13 van het bestek.

Verder met het maken van keeten, loodsen enz.

Maandag 20 November 1916

Hoofdingenieur op het werk geweest en afgesproken dat de aannemer de groote van de funderingput mag nemen tot voorkant beneden leem zeedijk, liggende 5,– M uit de binnentoon zeedijk. Hier wordt p.m. een talud aangebaggerd van 4 op 1 volgens het bestek.

Dinsdag 21 November 1916

Gebr^s Broersma meegedeeld, dat door hun kan worden overgenomen volgens later overeen te komen eenheidsprijs de afkomende basalt achter de zeedijk. Volgens opmeting kan hiervan p.m. 1000 M² worden gezet en is er dan 20% afgetrokken voor afval en wat de bassalt dichter inelkaar wordt gezet.

Woensdag 22 November 1916

Aangevoerd één baggermachine, sleepboot en vier bakken. Verder een schip met steenkool voor de baggerwerken.

Donderdag 23 November 1916

De aannemers en leverancier meegedeeld, dat de damplanken geen smaller breedte mogen hebben dan 20 cM.

Vrijdag 24 November 1916

Met den uitvoerder van Gebr^s Broersma (v/d Plas) en den uitvoerder van het baggerwerk de fundeeringsput uitgezet, waarvan eene schetsteekening gemaakt. De groote van deze put geheel aan de aannemers overgelaten. Broersma meegedeeld, dat voor iedere sluisdeur noodig is, 700 stuks verzinkte spijkers lang 12 cM.

Zaterdag 25 November 1916

Begonnen met het baggeren van de funderingsput. Aanwijzing gedaan voor storting van grond in de Teroelsterkolk. Van 20 tot en met 25 November was er aan het werk 2 grondwerkers, 3 arbeiders en 6 timmerlieden. Vanaf Woensdag nog 7 baggerlieden en 2 stokers.

Materialen welke aanleiding geven tot verzekering werd de gepasseerde week niet aangevoerd. De aangevoerde materialen betreft enkel het hout voor keeten, spoor met karren, hout voor mallen betonpalen, kruideelen, kruiwagens enz. Afgegeven weekrapport n^o 1.

Dagboek bladzijden 4 & 5.

Maandag 27 November 1916

De aannemers gewaarschuwd, wanneer zij plan hadden het heien van de damwanden aan de Gebr^s Leemburg uit te besteden, hun vooral te waarschuwen, dat dit onder streng toezicht plaats heeft en nauwkeurig moet gebeuren. Hierop is door hun geantwoord, dat het niet de bedoeling was om de damwanden uit te besteden en dezen werden geplaats door twee vertrouwde heibazen en in daghuur. Heibazen, die bij hun geregeld in dienst waren.

Woensdag 29 November 1916

Naar Leeuwarden geweest en met den Hoofdingenieur afgesproken, dat de perkoenpalen genoemd in § van het bestek ongeschild mogen worden verwerkt, wat de aannemers 30 November meegedeeld. Ook toestemming gegeven om gegalvaniseerde draad n^o 18 te gebruiken in plaats van gegloeide draad voor het betonwerk. Voor horizontale bewapeningen, zooals vloeren enz. de kruispunten om de andere aan elkaar te bevestigen. Voor verticale bewapening zoo noodig elk kruispunt.

Donderdag 30 November 1916

Aangevoerd 55 stuks dennen heipalen, waarvan goedgekeurd:
27 stuks lang 6,25 Meter en zwaar 26 x 16 cM. –
12 stuks lang 7,30 Meter en zwaar 26 x 16 cM. =
1 stuks lang 6,00 Meter en zwaar 25 x 15 cM. ≡
Afgekeurd 15 stuks.

Den aannemer Jac. Broersma gewaarschuwd den leverancier te melden, dat de palen lang 7,30 zwaarder moeten worden geleverd en anders de grootste helft terug kregen.

De goedgekeurde palen op de kop allen gemerkt met het stempel F verder als volgt.

1736 stuks – palen bestemd voor machinegebouw met keersluis.
576 stuks = palen bestemd voor ketelhuis en schoorsteen.

December 1916

Vrijdag 1 December 1916

Aangevoerd 29 stuks dennen fundeering palen, waarvan goedgekeurd:
12 stuks lang 6,25 Meter en zwaar 26 x 16 cM. –
10 stuks lang 7,30 Meter en zwaar 26 x 16 cM. =
2 stuks lang 6,00 Meter en zwaar 25 x 15 cM. ≡
5 stuks afgekeurd.

59 stuks ≡ bijgebouw ventilators en blaasmachines.
74 stuks Rookkanalen 218 stuks Bekledings- en grondkeerende muren en beschoeiingen.

Zaterdag 2 December 1916

Aangevoerd 29 dennen palen, 5 afgekeurd. Aangevoerd 150 kg bindijzer voor de betonpalen.

Maandag 4 December 1916

Aangevoerd 34 dennen palen, 8 afgekeurd.

Dagboek bladzijden 6 & 7.

Dinsdag 5 December 1916

Aangevoerd 42 dennen palen, 4 afgekeurd.

Woensdag 6 December 1916

Aangevoerd 119 dennen palen, 20 afgekeurd.

Vrijdag 8 December 1916

Tweede baggermachine.

Maandag 11 December 1916

Aangevoerd 52 dennen palen, waarvan 11 afgekeurd.

Woensdag 13 December 1916

Aan Canoy Herfkens en Co. op te dragen de levering van de benodigde vuurvaste steen volgens gezonden monster, aanwezig op het bureau Verder de levering van de wit verglaasde stenen voor de ketelfronten ook volgens gezonden monster en aanwezig op het bureau Prijzen voor de wit verglaasde steen als volgt:

koppen f 85 per 1000 stuks,

strekken f 90 per 1000 stuks,

kop- en strek f 95 per 1000 stuks.

Donderdag 14 December 1916

Aangevoerd 500 zakken portlandcement (merk Dyckerhoff) voor de prijs van f 35,- per 1000 kg franco voor de wal. De vracht van 25000 kg bedroeg f 4,50 per last, of f 2,25 per 1000 kg.

Dagboek bladzijden 8 & 9.

Vrijdag 15 December 1916

Aangevoerd 86 stuks dennen palen, 8 afgekeurd. De aannemer toegestaan een monster met prijsopgaaf te vragen van een partij te koop aangeboden gebruikte telegraafdraad, om bij nadere goedkeuring te gebruiken voor de spiralen in de betonpalen, waarvoor staat bepaald ijzer zwaar 6 mm.

Zaterdag 16 December 1916

Draad goedgekeurd en de aannemer orders gegeven 4700 kg draad aan te kopen voor de prijs van f 20,- per 100 kg excl. vracht vanaf Dordrecht.
Aangevoerd 500 zakken cement.
Aangevoerd 120 dennen palen, 20 afgekeurd.

Woensdag 20 December 1916

Overweging aankoop gebruikt telegraafdraad bij H. van Emden te Schiedam, voor f 20,- per 100 kg.

Donderdag 21 December 1916

In Schiedam gekocht gebruikt telegraafdraad zwaar 4 en 5 mm, zwaar 4000 kg, aangevuld tot 4500 kg.

Vrijdag 22 December 1916

Partij betonijzer 47.798 kg., voor f 21,- franco voor de wal.

Donderdag 28 December 1916

Afkomend basalt 1000m².

Dagboek bladzijden 10 & 11.

Vrijdag 29 December 1916

Meegedeeld dat de aannemers konden overgaan tot aankoop van het dakbeschot en pannen. Met aankoop van de pannen zou geen haast worden gemaakt en mocht de gelegenheid komen om geglazuurde te krijgen, dan wilde de hoofdingenieur daar wel gebruik van maken.

Volgende deel ──>

Bronnen

Stenvert, R., & Veenland-Heineman, K. M. (2012). Archiefonderzoek: Bouwarchief Ir. D.F. Woudagemaal, Lemmer. Utrecht: BBA, Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis v.o.f.
Tresoar, Archief van de Provinciale Waterstaatsdienst van Friesland (archief nr. 9-01). Inv. nr. 917: Dagboek inzake de bouw van het gemaal, 1916-1920.