Dagboek bouw/1918, 3e kwartaal

*Dagboek door opzichter W. Anema over de bouw van het gemaal.* ^[2.]

Vanwege de grote omvang van het dagboek is het voor deze wiki opgeknipt in de volgende delen:

1916, 4e kwartaal met introductie en bronnenlijst
1917, 1e kwartaal
1917, 2e kwartaal
1917, 3e kwartaal
1917, 4e kwartaal
1918, 1e kwartaal
1918, 2e kwartaal
1918, 3e kwartaal (deze pagina)
1918, 4e kwartaal
1919, 1e kwartaal
1919, 2e kwartaal
1919, 3e kwartaal
1919, 4e kwartaal
1920, 1e kwartaal

Juli 1918

Dagboek bladzijden 114 & 115.

Maandag 1 juli 1918
Weer kunnen beginnen met het afgeslagen gedeelte van de dam en met gebr. Broersma afgesproken, om eerst de teen een geheel door te hangen, voordat met het opspuiten wordt begonnen. De walmuur is niet verder weggespoeld.

Dagboek bladzijden 116 & 117.

2-3 juli 1918
De laatste sluisdeur zoover klaar gekomen, dat er met het breeuwen kan worden begonnen. Dinsdagavond met gebr. Broersma, Dikkeboom, Krikke en opzichter Jansma gesproken over de stormschade van zaterdag 22 juni. Opzichter Bloembergen hier gekomen. gestort de gewapend betonbalk over de zuigbuis voor uitbouw kantoortjes.

Donderdag 4 juli 1918
De heer Hoofdingenieur op het werk geweest. Bij storm 22 juni weggeslagen, volgens mijn opgaaf 150 M³. Verder met Joh. Broersma gesproken over de aansluitingen van de nieuwe gedeelten zeedijk en het inhangen van de sluisdeuren, dat hieraan zo vlug mogelijk moet worden gewerkt.

5-6 juli 1918
De metselaars klaar gekomen met het metselwerk penanten boezenzijde en begonnen met den vleugelmuur (oostkant) zeezijde, welke was opgemetseld tot ± 1 Meter boven NAP. Begonnen met het storten van de betonvoet onder de Zuidelijken gevel van het machinegebouw.

Maandag 8 juli 1918
Klaar gekomen met het betonstorten van de beton voor den voet onder den zuidelijken en oostelijken gevel van het machinegebouw. De metselaars bezig met het metselen oostelijken vleugelmuur en tusschen penanten zeezijde.

Dinsdag 9 juli 1918
Begonnen met het stellen van de bovenste slag- en hoekstijlen op de penanten met oostelijken vleugelmuur zeezijde. De timmerlieden begonnen met het stellen van de bekistingen voor de pomp- en machineblokken 2de helft.

Woensdag 10 juli 1918
Door Jansma werd aanmerking gemaakt op de klei, welke werd gegraven uit de zeedijk. Hierover vielen tusschen Joh. Broersma en Jansma heel wat woorden. Door Joh. Broersma werd aan v/d Plas Sr. orders gegeven hem niets van de opzichters aan te trekken en de klei te laden zoals het daar zat. Jansma wenschte niet meer naar het kleiladen om te zien en hield Bos hiermee toen toezicht. Ook hij kreeg van v/d Plas antwoord je hebt hier niets te zeggen, doe het zelf enz. ’s Avonds in tegenwoordigheid van de andere opzichters met de aannemers over het kleiladen gesproken en heb ik orders gegeven een te proberen op een andere plaats te laden.

Dagboek bladzijden 118 & 119.

Donderdag 11 juli 1918
Jansma naar Leeuwarden geweest om met den heer Hoofdingenieur te spreken over de kleigrond komende van de zeedijk en het brutaal optreden van Joh. Broersma en ’n uitvoerder v/d Plas Sr. Aan de dam weer enige stormschade.
’s morgens op de dam, achtte ik het noodig nog enkele plaatsen met riet en basalt te verdedigen wat in overleg met Jac. Broersma gebeurde. Een half uur later kwam ook Joh. Broersma en begon zonder zich eerst van de noodzakelijkheid te overtuigen mij uit te maken van geld verkwisten, ophitsen tegen den Hoofdingenieur, dat de zaak niet goed was verdedigd enz. Ik ben kalm gebleven en gezegd, wanneer zij het niet noodig oordeelden, maar met op de houden, wat mij een half uur later bleek ook was gebeurd.
De metselaars aan het metselen penanten zeezijde. De timmerlieden aan het stellen van de bekistingen pomp- en machineblokken (oostkant). Verder aan het stellen van graniet, het lossen van vuurvaste steen, het lossen van zuilenbasalt, het stenen van turf enz.

Vrijdag 12 juli 1918
Wegens ongunstig weer werd er weinig aan de dam gewerkt. De heer Ingenieur op het werk geweest om de kleigrond komende van de zeedijk te onderzoeken eens op te nemen de puin onder de basaltglooiing. De ingenieur keurde ook de kleigrond af en met ons overtuigd dat er te weinig puin onder de glooiing kwam, waarover wij met de aannemers dikwijls verschil hadden. De ingenieur noodigde de aannemers met mij uit, om morgen op het bureau te komen en samen één en ander met den heer Hoofdingenieur te bespreken.

Zaterdag 13 juli 1918
Naar Leeuwarden geweest om met den heer Hoofdingenieur en Ingenieur gesproken over de werkwijze van de dam enz. Aan den Heeren Hoofdingenieur te kennen gegeven, dat de klei komende uit de zeedijk niet voldoende meer was, om te gebruiken voor de dam, wat de Ingenieur dan ook bevestigde. Verder er op aangedrongen om er bij de aannemers op aan te dringen, dat er voortgang moest worden gemaakt met de omlegging zeedijk aan het afhangen van de sluisdeuren, om voor den herfst veilig te zijn. Verder werd nog gesproken over het onbeschoft optreden van Joh. Broersma en v/d Plas Sr. tegen den opzichters, het ontlasten van den walmuur, versterken walmuur enz.
Door den heer Hoofdingenieur werd de aannemers opgedragen kleigrond aan te voeren en niet meer van de zeedijk te gebruiken, puin voor vlijkagen aan te voeren, de uitgraving in de zeedijk met zand te vullen, eene begroting geven van het aanbrengen kraagstuk op het eind van de dam, ± 100 M¹ lengte en breed 10 meter.

Dagboek bladzijden 120 & 121.

Maandag 15 juli 1918
Er werd gewerkt door de metselaars aan het metselen penanten zeezijde. De timmerlieden in hoofdzaak aan het maken van de steigers, het afbreken van de bekistingen betonvoet zuidelijken gevel machinegebouw, het stellen van de bekistingen pomp- en machineblokken enz. De heibazen met enkele losse werklieden aan het stellen en plaatsen van granietstukken penanten zeezijde. De steenzetters begonnen met het schoonmaken stortebed. De grondwerkers aan het graven van een sleuf voor afstrooming van het water bij het opspuiten van het terrein.

Dinsdag 16 juli 1918
Aangevoerd de teakhouten deurkozijnen. Twee steenhouwers begonnen met het verhakken van de Beiersche graniet, wat voor rekening van de Provincie komt.

Woensdag 17 juli 1918
Begonnen met het naar beneden brengen van de eerste sluisdeur. Vijf steenzetters begonnen met het uitbreken van het bestaande gedeelte kapglooiing en opnieuw zetten. Begonnen met het aankassen van zand verlegging zeedijk oostkant. Voor het kraagstuk reeds aangekocht 5000 bos Hollandsche rijs en 5000 bos Geldersch rijs à f. 0,14 per bos. Volgens mededeeling van Joh. Broersma de verhouding van de Geldersche bos met de Hollandsche bos kan worden gerekend 5 tegen 1.

Donderdag 18 juli 1918
De metselaars nog aan het metselen middenpenant zeezijde, waarmee heden middag klaar gekomen. Begonnen met het metselwerk zuidelijken gevel van het machinegebouw. De timmerlieden aan het stellen van profielen, bekistingen voor pomp- en machineblokken enz. Wegens het onstuimige weer konden de steenzetters niet werken aan de kapglooiingen en allen begonnen met het afwerken stortebed. Vijftien grondwerkers bezig in de sleuf. De heibazen met enkele losse werklieden aan het maken ven een steiger voor het vervoeren van de sluisdeuren. Twee steenhouwers aan het afwerken van de slagstijlen en twee aan het bewerken van de gewijzigde stukken Beiersch graniet.
De hoeveelheid werklieden opgenomen en bedroeg ± 120 man.

Vrijdag 19 juli 1918
De metselaars aan het metselwerk zuidelijke gevel van het machinegebouw en de westelijke helft is thans opgemetseld tot onderkant lichtkozijnen. De timmerlieden aan het stellen van de profielen en kozijnen rondom het machinegebouw.
De steenzetters aan het afwerken van het stortebed en het aangieten van de voegen met betonspecie van de samenstelling 1 portlandcement, 2 zand en 3 grind. De heibazen aan het trekken van de damposten van afdamming zeedijk en het maken van ene steiger voor het vervoeren van de sluisdeuren.

Dagboek bladzijden 122 & 123.

Zaterdag 20 juli 1918
De metselaars aan het metselwerk zuidelijke gevel van het machinegebouw. De timmerlieden aan het stellen van kozijnen, profielen enz. Jan Héres met 3 man aan het trekken damwand afdamming zeedijk en W. Héres met 3 man aan het maken steiger sluisdeuren [de heibazen].

Maandag 22 juli 1918
De metselaars begonnen met het metselwerk noordelijken gevel machinegebouw en klaar gekomen met den zuidelijken gevel tot onderkant lichtkozijnen of bovenkant granieten stukken onder de lichtkozijnen. De steenzetters klaar gekomen met het afwerken stortebed en begonnen met het ontvangbed. Eenige stormschade aan de dam vanaf Zaterdagmiddag tot Maandag morgen en ene zolderschuit van de aannemers gezonken en vernield. Bezig met het opzoeken van het hout van de stuk geslagen zolderschuit. De baggerlieden Krikke en Dikkeboer vragen voor dat werk f. 500,- per dag en f. 300 voor elke dag, dat zij om slecht weer niet kunnen baggeren.

Dinsdag 23 juli 1918
De metselaars bezig aan het metselwerk noordelijken gevel machinekamer. De timmerlieden nog aan het stellen bekistingen pomp en machineblokken, profielen van de metselaars, kozijnen enz.

Woensdag 24 juli 1918
De metselaars nog aan het metselwerk noordelijken en westelijken gevel v/ h machinegebouw. De timmerlieden aan het steigeren, het stellen van kozijnen, profielen, bekistingen pomp – blokken enz. Tien man bezig in de turf.

Dagboek bladzijden 124 & 125.

Donderdag 25 juli 1918
De metselaars klaar gekomen met het metselwerk noordelijken en westelijken machinegebouw tot de eerste steigerhoogte en begonnen met den oostelijken gevel. De timmerlieden nog met het stellen van kozijn, profielen, bekistingen pompblokken enz.
Op het werk geweest den heer Hoofdingenieur met L. Smulders leverancier van de machines en nog twee heeren.

Vrijdag 26 juli 1918
De metselaars begonnen met de tweede steigerhoogte aan den zuidelijken gevel.

Zaterdag 27 juli 1918
De steenzetters aan het afbreeken en herzetten kapglooiing en het bijwerken verzakkingen nieuw gedeelte dam.

Maandag 29 juli 1918
Door de metselaars werd gewerkt aan de zuidelijke gevel van het machinegebouw (oostkant) 2de steigerhoogte.

Dinsdag 30 juli 1918
Aangevoerd twee ladingen rijshout.
Klaar gekomen met het herzetten kapglooiing.

Woensdag 31 juli 1918
Door de metselaars werd gewerkt aan de zuidelijke en oostelijke gevel van het machinegebouw. De timmerlieden aan het stellen van profielen, kozijnen, bekistingen voor pomp en machineblokken enz.

Augustus 1918

1-3 augustus 1918
Vrijdag begonnen met het maken van de spanten voor versterking bij winddruk van de muren en het schoren van de bovenste lichtkozijnen.

Dagboek bladzijden 126 & 127.

Maandag 5 augustus 1918
Door de metselaars werd er gewerkt aan de zuidelijke gevel v/h machinegebouw welke thans op hoogte van bovenkant deurkozijnen. De timmerlieden aan het stellen van profielen, het maken van de spanten in het machinegebouw etc.
De heibaas F. Héres met enkele werklieden aan het stellen van deze spanten. W. Héres met enkele arbeiders begonnen met het plaatsen van de wal beschoeiing boezemzijde (oostkant) machinegebouw. De vier steenhouwers weg met verlof.
Bloembergen naar Utrecht om de pannen te keuren.

Dinsdag 6 augustus 1918
Wegens het slechte weer werd er ’s ochtends niet gewerkt. ’s Middags de metselaars weer begonnen met het metselwerk gevel machinegebouw boezemzijde. De timmerlieden aan het stellen van profielen, het maken van steigers enz.

7-8 augustus 1918
Wegens de kermis te Leeuwarden werd er door eenige timmerlieden niet gewerkt. Donderdagmorgen waren de metselaars genoodzaakt mee te helpen tot steigeren, omdat deze niet voldoende in orde bleken te zijn. Te weinig hout om met de steigers voort te gaan is m.i. hiervan de oorzaak.

Vrijdag 9 augustus 1918
Door de metselaars, timmerlieden, heibazen eenige arbeiders enz. werd alleen gewerkt aan het in orde brengen van de steigers. Vijftien man werkten in de sleuf.
Wegens reparatie aan de baggermachine werd aan het baggerwerk niet gewerkt.

Zaterdag 10 augustus 1918
Door de baggermachine werd weer gebaggerd, waaraan ook weer een kleine reparatie, veroorzaakt door het beknellen van een paal tusschen de ladder.

Maandag 12 augustus 1918
Door de metselaars werd er gewerkt aan den zuidelijke gevel van het machinegebouw welke thans op hoogte van de onderkant balk loopkraan. De steenzetters met rijswerkers nog aan het maken van zwiepbanden. De arbeiders met opperlieden aan het aanvoeren van steen, metselspecie enz. De heibazen met enkele arbeiders aan het maken van steigers en het plaatsen van de sluisdeuren. De timmerlieden aan het stellen van profielen, kozijnen, maken van boogmallen enz. Opzichter Jansma een week met verlof.

Dagboek bladzijden 128 & 129.

Dinsdag 13 augustus 1918
De baggermolen verplaatst en begonnen met het spuiten van zand onder- en op de kraagstukken.

Woensdag 14 augustus 1918
Door de metselaars werd er gewerkt aan de Noordelijken gevel van het machinegebouw. De timmerlieden aan het stellen van profielen, kozijnen, het maken van mallen enz.

Donderdag 15 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van graniet, kozijnen en het aanbrengen van de halsbeugels aan de sluisdeuren. De metselaars aan het metselwerk machinegebouw boezemzijde. De arbeiders aan het vervoeren van metselsteen, het aanbrengen van zwiepbanden, het bestorten van de berm (westkant), het graven van turf (10 man). De steenhouwers één aan verandering Beiersch graniet, twee aan het afwerken slagstijlen.

Vrijdag 16 augustus 1918
Door de metselaars werd gewerkt aan de gevel boezemzijde en daarna gevel zeezijde. Drie foto’s genomen van het werk. Donderdagmorgen vertrokken naar Utrecht [Smulders] en Gorinchem [De Vries Robbé] en vrijdagavond teruggekomen.

Zaterdag 17 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van graniet, het stellen van kozijnen, het storten van betonlatei kantoor uitbouw boezemzijde, het aanbrengen van de kladsringen (?) sluisdeuren enz. De metselaars aan het metselwerk gevel zeezijde. Twee man aan het herbreeuwen van de sluisdeuren.

Maandag 19 augustus 1918
Bezoek van den heer Commissaris met Hoofdingenieur en de heer Sminia. De timmerlieden aan het stellen van graniet, kozijnen, profielen, mallen voor de boog boven ’t kozijn oostelijken gevel enz. De metselaars aan den gevel machinegebouw zeezijde en westelijken eindgevel. De steenhouwers aan het afwerken slagstijlen. Eén halsbeugel aangegoten, zonder de opzichters daarin te kennen en begonnen met het op hijschen van de tweede deur. Met verlof gegaan t/m dinsdag 27 augustus. Jansma van zijn verlof teruggekomen.

Dinsdag 20 augustus 1918
De metselaars aan den westelijken gevel machinegebouw welke opgetrokken tot de 97ste laag en aan den gevel boezemzijde. Twee man bezig met nabreeuwen van de sluisdeuren.

Dagboek bladzijden 130 & 131.

Woensdag 21 augustus 1918
De timmerlieden gesteld groote kozijn oostelijke gevel machinegebouw, profielen gevel machinegebouw ijzeren liggers loopbrugjes gelegd enz. De metselaars gevel boezemzijde en oostelijken eindgevel. De steenhouwer aan de slagstijlen en lateien. Nog bezig met het voorbrengen tweede sluisdeur.

Donderdag 22 augustus 1918
De timmerlieden balkjes gelegd boven uitmetseling boezemzijde, graniet gesteld boven de kleine lichtkozijnen, lateien gesteld boven de kleine lichtkozijnen zeezijde, profielen nazien en stellen enz. Lichtkozijn in de kleine topgevel zeezijde gesteld.
De metselaars aan den gevel boezemzijde en oostelijken eindgevel (thans op hoogte van ± 9,15 M+ NAP. Betonbalk in den oostelijken eindgevel gelost en een begin gemaakt met borstelen. De steenzetters aan het zetwerk dam.
Hedenmiddag de zuiger met behulp van de sleepboot aan de kop van de dam geplaatst tot ruim negen uur ’s avonds gewerkt aan ’t opspuiten van zand op de kraagstukken en voor dien op ’t terrein gespoten.

Vrijdag 23 augustus 1918
Vier stukken graniet gesteld in den gevel zeezijde, voor ondersteuning kapspanten, 3 lichtkozijnen in de grooten topgevel zeezijde, bekistingen voor twee gewapend beton lateien boven 2 kleine lichtkozijnen zeezijde gesteld en de bewapening ingebracht en beton gestort, graniet lateien boven kleine lichtkozijnen gesteld. De metselaars aan de gevel zeezijde en den oostelijken eindgevel.

Zaterdag 24 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van de stukken graniet onder de kapspanten, het stellen en nazien van profielen enz. De metselaars aan de gevel zeezijde welke thans opgemetseld tot 10,70 M + NAP en verder gemetseld a/d westelijken eindgevel. De steenhouwers met verlof.

Maandag 26 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van profielen, het maken en verbrengen van steigers, betonlateien boven kleine lichtkozijnen gevel zeezijde geborsteld, granietstukken oplegging kap gesteld enz. De metselaars aan het opmetselen westelijken eindgevel tot 11 m + NAP en daarna begonnen met gevel zeezijde.

Dagboek bladzijden 132 & 133.

Dinsdag 27 augustus 1918
Door de timmerlieden eindgevel gewerkt als gisteren. De metselaars aan de gevel zeezijde en begonnen met de uitmetseling onder de goot. Drie steenhouwers aan het bijwerken v/d slagstijlen en één in de zandsteen. Twee man bezig in de turf. Zeven man ontslag gekregen.

Woensdag 28 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van graniet, kozijnen, profielen en het raamwerk v/d goor zeezijde gelegd. Natuursteenen lateien boven de groote topgevels gesteld. De metselaars aan den gevel zeezijde en gemetseld tot onderkant goor en begonnen met de topgeveltjes. Drie steenhouwers aan het afwerken slagstijlen en aan het inhakken halsbeugels en één aan het bijwerken zandsteen. Wegens het slechte weer ’s ochtends enkel door de timmerlieden gewerkt.
Zuiger met baggermachine vertrokken naar Lemmer.
Door den heer Hoofdingenieur werd mij meegedeeld, dat aan de aannemer was toegestaan, om de dam weeder geheel van klei te maken. Dan is aan de aannemers toegestaan voor ophooging van het terrein zand te baggeren uit het kanaal ten zuiden van de brug. Verder is met de aannemers afgesproken om eerst het ketelhuis op te metselen en niet eerst met het voegen van het machinegebouw te beginnen, wat de bedoeling van de aannemers was.
Op het werk geweest Prof. Dijkshoorn met den heer Hoofdingenieur.

Donderdag 29 augustus 1918
De timmerlieden aan het stellen van de graniet, profielen, het in orde brengen van de steigers boezemzijde enz. Begonnen met het steigeren rondom het ketelhuis en het leggen van de loopbrug over de penanten boezemzijde voor het vervoeren van steen naar het ketelhuis.
De metselaars bezig met de topgevels zeezijde en de topgevel westelijken eindgevel.

Vrijdag 30 augustus 1918
Klaargekomen met het metselwerk kleine topgevels zeezijde en topgevel westelijke eindgevel behalve de afdekking.

Zaterdag 31 augustus 1918
Door de timmerlieden werd gewerkt aan het stellen van de granieten lateien boezemzijde, het in orde brengen van de steigers, het leggen van de loopbruggen over de penant boezemzijde. De metselaars aan het metselwerk boezemzijde met het zetten van de hanekammen boven de bovenste lichtkozijnen en het vlak werken van de granieten lateien.
De derde sluisdeur thans draaibaar en met de vierde bezig voor te hangen. op het werk geweest den heer Commissaris met de boeier.

Volgende deel ──>