k
Toegankelijkheid verbeterd
k (Inhoud aangevuld) |
k (Toegankelijkheid verbeterd) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Deze pagina is een bewerking van een artikel dat in het tijdschrift ''De Ingenieur'' heeft gestaan. Naast het omzetten van de tekst naar wikicode, om het artikel beter leesbaar te maken, omvat de bewerking onder andere de toevoeging van een hoofdstukken structuur. Dit alles om het artikel beter toegankelijk te maken op Wouda's Wiki. | Deze pagina is een bewerking van een artikel dat in het tijdschrift ''De Ingenieur'' heeft gestaan. Naast het omzetten van de tekst naar wikicode, om het artikel beter leesbaar te maken, omvat de bewerking onder andere de toevoeging van een hoofdstukken structuur. Dit alles om het artikel beter toegankelijk te maken op Wouda's Wiki. | ||
| Regel 9: | Regel 6: | ||
en bij het tweede deel<ref>Dijxhoorn, J.C. (1925). De werktuigen van het provinciaal stoomgemaal voor den boezem van Friesland. ''De Ingenieur, jaargang 40'' (nummer 51), pagina 1077-1080. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2976070:mpeg21:0001</ref> | en bij het tweede deel<ref>Dijxhoorn, J.C. (1925). De werktuigen van het provinciaal stoomgemaal voor den boezem van Friesland. ''De Ingenieur, jaargang 40'' (nummer 51), pagina 1077-1080. Geraadpleegd op Delpher op 03-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2976070:mpeg21:0001</ref> | ||
zijn links opgenomen naar de ingescande versies van de twee delen van het artikel. Deze links verwijzen naar de website [https://www.Delpher.nl Delpher]. In Delpher kun je miljoenen ingescande historische kranten, boeken en tijdschriften uit de collecties van bibliotheken, archieven en wetenschappelijke instellingen vinden. | zijn links opgenomen naar de ingescande versies van de twee delen van het artikel. Deze links verwijzen naar de website [https://www.Delpher.nl Delpher]. In Delpher kun je miljoenen ingescande historische kranten, boeken en tijdschriften uit de collecties van bibliotheken, archieven en wetenschappelijke instellingen vinden. | ||
{{clear}} | |||
<br/> | <br/> | ||
---- | ---- | ||
| Regel 26: | Regel 23: | ||
==Achtergrond== | ==Achtergrond== | ||
===Introductie=== | ===Introductie=== | ||
[[Bestand:Fig 1.jpg|miniatuur|Fig. 1. Kaartje van Friesland.]] | [[Bestand:Fig 1.jpg|miniatuur|alt=Kaartje van Friesland|Fig. 1. Kaartje van Friesland.]] | ||
De werktuigen van het stoomgemaal voor den boezem van | De werktuigen van het stoomgemaal voor den boezem van | ||
Friesland nabij Lemmer en die van het electrisch gedreven | Friesland nabij Lemmer en die van het electrisch gedreven | ||
gemaal voor het waterschap | gemaal voor het waterschap „Electra”, nabij Zoutkamp, zijn | ||
verreweg de grootste van dien aard in ons land en zullen | verreweg de grootste van dien aard in ons land en zullen | ||
ongetwijfeld de belangstelling van vele leden van deze | ongetwijfeld de belangstelling van vele leden van deze | ||
| Regel 45: | Regel 42: | ||
bij Lemmer, waarover ik u thans als inleiding tot het | bij Lemmer, waarover ik u thans als inleiding tot het | ||
bezoek op hedenmiddag een en ander wil meedeelen. Een | bezoek op hedenmiddag een en ander wil meedeelen. Een | ||
beschrijving van het gemaal van het waterschap | beschrijving van het gemaal van het waterschap „Electra” zal | ||
ik later afzonderlijk in het Weekblad ''De Ingenieur'' geven. | ik later afzonderlijk in het Weekblad ''De Ingenieur'' geven. | ||
===Geschiedenis=== | ===Geschiedenis=== | ||
De bouw van deze beide boezemgemalen is reeds voorgesteld | De bouw van deze beide boezemgemalen is reeds voorgesteld | ||
door de Lauwerzee-commissie in haar rapport van 1904. | door de Lauwerzee-commissie in haar rapport van 1904.<ref>''Lauwerzee-verslag 1904.'' (1904). Hoitsema. Geraadpleegd op Delpher op 30-12-2023 van https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB18A:018683000</ref><ref name="Teekeningen">''Lauwerzee-verslag 1904: Teekeningen en Kaarten.'' (1904). Hoitsema. Geraadpleegd op Delpher op 30-12-2023 van https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB18A:048904000</ref> | ||
Met de plannen voor de bemalingswerktuigen, welke ik destijds | Met de plannen voor de bemalingswerktuigen, welke [[Gemaalontwerp uit 1904|ik destijds op uitnoodiging van deze Staatscommissie ontworpen heb]] en welke in haar rapport zijn opgenomen,<ref>Voetnoot 1 in oorspronkelijke artikel: Lauwerszee-Verslag 1904, Hoofdstuk X, blz. 143 vlg.</ref> zal ik u | ||
op uitnoodiging van deze Staatscommissie ontworpen | |||
heb en welke in haar rapport zijn opgenomen<ref>Voetnoot 1 in oorspronkelijke artikel: Lauwerszee-Verslag 1904, Hoofdstuk X, blz. 143 vlg.</ref> | |||
niet ophouden. Zij omvatten voor beide gemalen verticale | niet ophouden. Zij omvatten voor beide gemalen verticale | ||
stoommachines, welke door middel van tandraderen langzaam | stoommachines, welke door middel van tandraderen langzaam | ||
| Regel 72: | Regel 67: | ||
Elk van deze motoren zou 2 hevel-centrifugaalpompen direct | Elk van deze motoren zou 2 hevel-centrifugaalpompen direct | ||
drijven. Bij een opvoerhoogte van 1 m zou het, gemaal | drijven. Bij een opvoerhoogte van 1 m zou het, gemaal | ||
8 x 420 = 3369 m | 8 x 420 = 3369 m{{sup|3}} per minuut opvoeren. | ||
Electriciteit kon voor dit gemaal niet als drijfkracht in | Electriciteit kon voor dit gemaal niet als drijfkracht in | ||
| Regel 90: | Regel 85: | ||
In 1912 besloten de Provinciale Staten tot uitvoering van | In 1912 besloten de Provinciale Staten tot uitvoering van | ||
het gemaal over te gaan. Maar nu was de prijs van de motorolie, | het gemaal over te gaan. Maar nu was de prijs van de motorolie, | ||
die in Januari 1911 op | die in Januari 1911 op ƒ 32 per ton, franco reservoir | ||
Tacozijl, kon gesteld worden, gestegen tot | Tacozijl, kon gesteld worden, gestegen tot ƒ 58 per ton. Anderzijds | ||
had de toenemende ervaring met oververhitten stoom en | had de toenemende ervaring met oververhitten stoom en | ||
gelijkstroom-stoommachines de stoomwerktuigen zooveel | gelijkstroom-stoommachines de stoomwerktuigen zooveel | ||
| Regel 147: | Regel 142: | ||
waterschap ontving. | waterschap ontving. | ||
{{citaat|De zuiggasbemaling wordt vervangen door een stoombemaling. De zuiggasinstallatie, die in de 15 jaren van haar bestaan steeds veel ongerief heeft veroorzaakt en waaraan een groote en kostbare reparatie moest geschieden, doordat belangrijke deelen waren afgesleten, is uitgesloopt en voor afbraak verkocht. Wij konden met voordeel een ander meer oeconomisch krachtwerktuig voor onze pomp aanbrengen.}} | |||
vervangen door een stoombemaling. | |||
De zuiggasinstallatie, | |||
die in de 15 jaren van haar | |||
bestaan steeds veel ongerief | |||
heeft veroorzaakt en waaraan | |||
een groote en kostbare reparatie | |||
moest geschieden, doordat | |||
belangrijke deelen waren | |||
afgesleten, is uitgesloopt en | |||
voor afbraak verkocht. Wij | |||
konden met voordeel een | |||
ander meer oeconomisch krachtwerktuig | |||
voor onze pomp aanbrengen | |||
Toen ik dezen brief had | Toen ik dezen brief had | ||
| Regel 211: | Regel 193: | ||
De verlangde opbrengst van het gemaal was inmiddels in | De verlangde opbrengst van het gemaal was inmiddels in | ||
verband met den waterafvoer van "de Linde" vergroot tot | verband met den waterafvoer van "de Linde" vergroot tot | ||
4000 m | 4000 m{{sup|3}} per minuut bij 1 m opvoerhoogte. Deze opvoerhoogte | ||
kan varieeren van "nul" tot 2,15 m, maar deze laatste, groote | kan varieeren van "nul" tot 2,15 m, maar deze laatste, groote | ||
opvoerhoogte zal zeer zelden voorkomen. | opvoerhoogte zal zeer zelden voorkomen. | ||
[[Bestand:Fig 2.jpg|miniatuur|gecentreerd|rechtop=2.5|Fig. 2. Bestekteekening van de machine-installatie.]] | [[Bestand:Fig 2.jpg|miniatuur|gecentreerd|rechtop=2.5|alt=Technische tekening, plategrond en langsdoorsnede van het gemaal ontwerp|Fig. 2. Bestekteekening van de machine-installatie.]] | ||
In overleg met den hoofdingenieur van provincialen waterstaat | In overleg met den hoofdingenieur van provincialen waterstaat | ||
| Regel 226: | Regel 208: | ||
ter sprake zullen komen, afgeweken. Van de ingekomen | ter sprake zullen komen, afgeweken. Van de ingekomen | ||
aanbiedigen werd die van de firma Louis Smulders & Co., | aanbiedigen werd die van de firma Louis Smulders & Co., | ||
Machinefabriek | Machinefabriek „Jaffa”, te Utrecht, gekozen, met wie de overeenkomst | ||
voor de levering en opstelling der volledige bemaligsinstallatie | voor de levering en opstelling der volledige bemaligsinstallatie | ||
in December 1915 werd afgesloten. De oorlogsomstandigheden | in December 1915 werd afgesloten. De oorlogsomstandigheden | ||
| Regel 246: | Regel 228: | ||
<div style="margin: auto; text-align: center;"><ul style="margin: 0;><!-- | <div style="margin: auto; text-align: center;"><ul style="margin: 0;><!-- | ||
--><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: top;">[[Bestand:Fig 3 gespiegeld.jpg|miniatuur|geen|x215px|Fig. 3. Machinehal.<ref name="gespiegeld">In de oorspronkelijke publicatie is deze foto gespiegeld afgedrukt, hier is de afbeelding juist afgebeeld.</ref>]]</li><!-- | --><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: top;">[[Bestand:Fig 3 gespiegeld.jpg|miniatuur|geen|x215px|alt=Foto van de machines in de machinehal|Fig. 3. Machinehal.<ref name="gespiegeld">In de oorspronkelijke publicatie is deze foto gespiegeld afgedrukt, hier is de afbeelding juist afgebeeld.</ref>]]</li><!-- | ||
--><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: top;">[[Bestand:Fig 4.jpg|miniatuur|geen|x215px|Fig. 4. Doorsnede over een zuigpijp van een der centrifugaalpompen.]]</li> | --><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: top;">[[Bestand:Fig 4.jpg|miniatuur|geen|x215px|alt=Dwarsdoorsnede door machinehal|Fig. 4. Doorsnede over een zuigpijp van een der centrifugaalpompen.]]</li> | ||
</ul></div> | </ul></div> | ||
| Regel 253: | Regel 235: | ||
vier horizontale tandem-compound-machines opgesteld, die | vier horizontale tandem-compound-machines opgesteld, die | ||
elk twee centrifugaalpompen drijven (fig. 3). Iedere centrifugaalpomp | elk twee centrifugaalpompen drijven (fig. 3). Iedere centrifugaalpomp | ||
moet bij 1 m opvoerhoogte 500 m | moet bij 1 m opvoerhoogte 500 m{{sup|3}} per minuut | ||
leveren. Daar het boezemwater bij het gemaal eenigermate | leveren. Daar het boezemwater bij het gemaal eenigermate | ||
brak kan zijn, is oppervlak-condensatie toegepast: elke twee | brak kan zijn, is oppervlak-condensatie toegepast: elke twee | ||
| Regel 261: | Regel 243: | ||
===Ketels=== | ===Ketels=== | ||
Stoom van 12 kg per cm | Stoom van 12 kg per cm{{sup|2}} wordt geleverd door 6 gecombineerde | ||
ketels, bestaande uit een Lancashire-ketel, {{math|''D''}} = 2400 | ketels, bestaande uit een Lancashire-ketel, {{math|''D''}} = 2400 | ||
mm, {{math|''L''}} = 5500 mm onder, en een vlampijpketel {{math|''D''}} = 2300 mm, | mm, {{math|''L''}} = 5500 mm onder, en een vlampijpketel {{math|''D''}} = 2300 mm, | ||
{{math|''L''}} = 4750 mm boven (fig. 5). Iedere ketel heeft een verwarmingsoppervlak | {{math|''L''}} = 4750 mm boven (fig. 5). Iedere ketel heeft een verwarmingsoppervlak | ||
van 235 m | van 235 m{{sup|2}} (waterzijde). Er is steeds een | ||
ketel in reserve, ook wanneer het geheele gemaal met vol | ketel in reserve, ook wanneer het geheele gemaal met vol | ||
vermogen in werking is. | vermogen in werking is. | ||
[[Bestand:Fig 5 gespiegeld.jpg|miniatuur|upright=1.21|Fig. 5. Ketelhuis, bevattende 6 gecombineerde ketels, met 235 m | [[Bestand:Fig 5 gespiegeld.jpg|miniatuur|upright=1.21|alt=Foto van de stoomketels|Fig. 5. Ketelhuis, bevattende 6 gecombineerde ketels, met 235 m{{sup|2}} verwarmd oppervlak elk.<ref name="gespiegeld" />]] | ||
Het systeem van gecombineerde ketels, gewoonlijk naar | Het systeem van gecombineerde ketels, gewoonlijk naar | ||
Piedboeuf genoemd, werd gekozen, omdat het mijns inziens | Piedboeuf genoemd, werd gekozen, omdat het mijns inziens | ||
| Regel 284: | Regel 266: | ||
en opgesteld in een ketelhuis van 32 m bij 15 m. In het bestek | en opgesteld in een ketelhuis van 32 m bij 15 m. In het bestek | ||
waren 8 stoomketels met een gezamenlijk verwarmingsoppervlak | waren 8 stoomketels met een gezamenlijk verwarmingsoppervlak | ||
van 1600 m | van 1600 m{{sup|2}} aangenomen; doch op voorstel van de | ||
machinefabriek is dit tot 1410 m | machinefabriek is dit tot 1410 m{{sup|2}} , verdeeld over 6 ketels, beperkt | ||
in verband met het lage stoomverbruik, onder normale | in verband met het lage stoomverbruik, onder normale | ||
omstandigheden 12,6 kg per wpk-uur, dat de fabriek | omstandigheden 12,6 kg per wpk-uur, dat de fabriek | ||
| Regel 291: | Regel 273: | ||
Achter elk van de 6 stoomketels bevindt zich een oververhitter | Achter elk van de 6 stoomketels bevindt zich een oververhitter | ||
van 85 m | van 85 m{{sup|2}} verwarmingsoppervlak (buitenwerks). | ||
De ketels werken met luchttoevoer onder de roosters, | De ketels werken met luchttoevoer onder de roosters, | ||
| Regel 302: | Regel 284: | ||
De afgewerkte stoom van deze blaasmachines, alsook die van | De afgewerkte stoom van deze blaasmachines, alsook die van | ||
de stoomvoedingpompen, wordt gecondenseerd in twee voorwarmers, | de stoomvoedingpompen, wordt gecondenseerd in twee voorwarmers, | ||
elk met 6 m | elk met 6 m{{sup|2}} verwarmingsoppervlak, waardoor al | ||
het voedingwater passeert op zijn weg van de voedingpompen | het voedingwater passeert op zijn weg van de voedingpompen | ||
naar de ketels. | naar de ketels. | ||
| Regel 330: | Regel 312: | ||
</p> | </p> | ||
[[Bestand:Fig 6 en 7.jpg|miniatuur|center|rechtop=2|Fig. 6 en 7. Tandem-compound-stoomwertuig.]] | [[Bestand:Fig 6 en 7.jpg|miniatuur|center|rechtop=2|alt=Technische tekening van de stoommachines, dwarsdoorsnede en bovenaanzicht|Fig. 6 en 7. Tandem-compound-stoomwertuig.]] | ||
In overeenstemming met de bepalingen van het machinebestek | In overeenstemming met de bepalingen van het machinebestek | ||
| Regel 336: | Regel 318: | ||
De hooge-drukeylinder is enkelwerkend uitgevoerd | De hooge-drukeylinder is enkelwerkend uitgevoerd | ||
op voorstel van ons medelid CH.J. Eeuwens, destijds hoofdingenieur | op voorstel van ons medelid CH.J. Eeuwens, destijds hoofdingenieur | ||
van de Machinefabriek | van de Machinefabriek „Jaffa”, wiens zorg voor | ||
de detailconstructie van de stoommachines en de pompen een | de detailconstructie van de stoommachines en de pompen een | ||
bijzonder woord van hulde verdient. | bijzonder woord van hulde verdient. | ||
| Regel 378: | Regel 360: | ||
Zooals reeds werd vermeld zijn er twee oppervlak-condensors, | Zooals reeds werd vermeld zijn er twee oppervlak-condensors, | ||
elk voor twee hoofd-stoommachines. Bij iederen condensor | elk voor twee hoofd-stoommachines. Bij iederen condensor | ||
met een koeloppervlak van 152 m | met een koeloppervlak van 152 m{{sup|2}} is een kleine horizontale | ||
tandem-compound-machine voor 160 omwentelingen per | tandem-compound-machine voor 160 omwentelingen per | ||
minuut (fig. 8 en 9), die 6 verschillende hulppompen drijft, | minuut (fig. 8 en 9), die 6 verschillende hulppompen drijft, | ||
| Regel 402: | Regel 384: | ||
zijn, omdat de snelheid van den stoom in dien keeldoortocht | zijn, omdat de snelheid van den stoom in dien keeldoortocht | ||
immers niet hooger kan worden dan ongeveer 410 m per | immers niet hooger kan worden dan ongeveer 410 m per | ||
seconde.<ref>Voetnoot 3 in oorspronkelijke artikel: Bij verzadigden stoom met een drukking vóór de straal buis van 7 tot 12 kg per cm | seconde.<ref>Voetnoot 3 in oorspronkelijke artikel: Bij verzadigden stoom met een drukking vóór de straal buis van 7 tot 12 kg per cm{{sup|2}} (absol.) wijkt de snelheid in den keeldoortocht, zoals bekend is, weinig af van 450 m per seconden bij de lage absolute drukking van 0,7 tot 0,2 kg per cm{{sup|2}}, die gedurende den uitlaat uit den L.D.-cylinder heerscht, is de snelheid in den keeldoortocht gemiddeld 410 meter per seconde.</ref> | ||
De gelijkstroom-cylinder biedt voor het verkrijgen | De gelijkstroom-cylinder biedt voor het verkrijgen | ||
van zulke ruime uitlaatopeningen ruimschoots gelegenheid. | van zulke ruime uitlaatopeningen ruimschoots gelegenheid. | ||
| Regel 423: | Regel 405: | ||
gemiddeld 90 pCt. bedraagt. | gemiddeld 90 pCt. bedraagt. | ||
[[Bestand:Fig 8 en 9.jpg|miniatuur|center|rechtop=2|Fig. 8 en 9. Tandem compound stoomwertuig met lucht- en circulatiepomp voor condensatie inrichting.]] | [[Bestand:Fig 8 en 9.jpg|miniatuur|center|rechtop=2|alt=Technische tekening van de hulpwerktuigen, zij- en bovenaanzicht (beide met gedeeltelijke doorsneden)|Fig. 8 en 9. Tandem compound stoomwertuig met lucht- en circulatiepomp voor condensatie inrichting.]] | ||
De luchtpomp is een natte pomp, voor water en lucht | De luchtpomp is een natte pomp, voor water en lucht | ||
samen (fig. 8 tot 11). In het oorspronkelijke bestek was een | samen (fig. 8 tot 11). In het oorspronkelijke bestek was een | ||
| Regel 439: | Regel 421: | ||
de opening rechts, bovenaan. | de opening rechts, bovenaan. | ||
[[Bestand:Fig 10 en 11.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|Fig. 10 en 11. Doorsneden van de condensor luchtpomp.]] | [[Bestand:Fig 10 en 11.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|alt=Technische tekening van de luchtpomp|Fig. 10 en 11. Doorsneden van de condensor luchtpomp.]] | ||
In de fig. 8 en 10 is te zien, dat de waterkleppen (2 zuig- | In de fig. 8 en 10 is te zien, dat de waterkleppen (2 zuig- | ||
kleppen, 2 x 3 perskleppen) zich onder het pomplichaam | kleppen, 2 x 3 perskleppen) zich onder het pomplichaam | ||
| Regel 470: | Regel 452: | ||
===De hoofdcentrifugaalpompen=== | ===De hoofdcentrifugaalpompen=== | ||
[[Bestand:Fig 12 en 13.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|Fig. 12 en 13. Centrifugaalpomp; langsdoorsnede (fig 12, boven) en bovenaanzicht (fig 13, onder).]] | [[Bestand:Fig 12 en 13.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|alt=Technische tekening van één van de centrifugaalpompen, langsdoorsnede en bovenaanzicht|Fig. 12 en 13. Centrifugaalpomp; langsdoorsnede (fig 12, boven) en bovenaanzicht (fig 13, onder).]] | ||
[[Bestand:Fig 14.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|Fig. 14. Centrifugaalpomp, dwarsdoorsnede.]] | [[Bestand:Fig 14.jpg|miniatuur|rechtop=1.21|alt=Technische tekening van één van de centrifugaalpompen, dwarsdoorsnede|Fig. 14. Centrifugaalpomp, dwarsdoorsnede.]] | ||
De 8 hoofdcentrifugaalpompen (fig. 12—14) leveren onder | De 8 hoofdcentrifugaalpompen (fig. 12—14) leveren onder | ||
normale omstandigheden elk 500 m | normale omstandigheden elk 500 m{{sup|3}} per minuut en worden | ||
paarsgewijze door de 4 hoofdstoommachines gedreven. De | paarsgewijze door de 4 hoofdstoommachines gedreven. De | ||
pomplichamen zijn op voorstel van de Machinefabriek uit | pomplichamen zijn op voorstel van de Machinefabriek uit | ||
| Regel 491: | Regel 473: | ||
<p style="text-align:center;"> | <p style="text-align:center;"> | ||
F i g. 1 2 — 1 4. C E N T R I F U G A A L P O M P.<br/> | F i g. 1 2 — 1 4. C E N T R I F U G A A L P O M P.<br/> | ||
Wateropbrengst bij 1 m opvoerhoogte: 500 m | Wateropbrengst bij 1 m opvoerhoogte: 500 m{{sup|3}} per minuut.<br/> | ||
Omwentelingen: 100 per minuut.<br/> | Omwentelingen: 100 per minuut.<br/> | ||
Schoepenrad, middellijn over toppen der schoepen gemeten: 1700 mm.<br/> | Schoepenrad, middellijn over toppen der schoepen gemeten: 1700 mm.<br/> | ||
| Regel 536: | Regel 518: | ||
kromming (Francis-schoepen). Fig. 16 geeft een voorstelling | kromming (Francis-schoepen). Fig. 16 geeft een voorstelling | ||
van een overeenkomstig schoepenrad van een ander watergemaal, | van een overeenkomstig schoepenrad van een ander watergemaal, | ||
waarvan een duidelijke foto ter beschikking was.<ref>Voetnoot 4 in oorspronkelijke artikel: Schoepenrad van de centrifugaalpomp van het Dieselgemaal | waarvan een duidelijke foto ter beschikking was.<ref>Voetnoot 4 in oorspronkelijke artikel: Schoepenrad van de centrifugaalpomp van het Dieselgemaal «Leeghwater» van den Haarlemmermeerpolder, uitgevoerd door «Werkspoor» te Amsterdam.</ref> | ||
De pomp oefent dus niet uitsluitend een centrifugaalwerking | De pomp oefent dus niet uitsluitend een centrifugaalwerking | ||
uit, maar ook een schroefwerking; het is niet uitsluitend een | uit, maar ook een schroefwerking; het is niet uitsluitend een | ||
| Regel 572: | Regel 554: | ||
<div style="margin: auto; text-align: center;"><ul style="margin: 0;><!-- | <div style="margin: auto; text-align: center;"><ul style="margin: 0;><!-- | ||
--><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: bottom;">[[Bestand:Fig 15.jpg|miniatuur|geen|rechtop=1.21|Fig. 15. Centrifugaalpomp in bewerking.]]</li><!-- | --><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: bottom;">[[Bestand:Fig 15.jpg|miniatuur|geen|rechtop=1.21|alt=Foto van slakkenhuis in aanbouw|Fig. 15. Centrifugaalpomp in bewerking.]]</li><!-- | ||
--><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: bottom;">[[Bestand:Fig 16.jpg|miniatuur|geen|rechtop=1.21|Fig. 16. Schoepenrad van het Dieselgemaal «Leeghwater» van den Haarlemmermeerpolder, uitgevoerd door | --><li style="display: inline-block; margin: 0.5em; vertical-align: bottom;">[[Bestand:Fig 16.jpg|miniatuur|geen|rechtop=1.21|alt=Foto van een schoepenrad (impeller)|Fig. 16. Schoepenrad van het Dieselgemaal «Leeghwater» van den Haarlemmermeerpolder, uitgevoerd door «Werkspoor», Amsterdam.]]</li> | ||
</ul></div> | </ul></div> | ||
| Regel 632: | Regel 614: | ||
elk filterdoek heen. Uitvoerige proeven, die ik gedurende de | elk filterdoek heen. Uitvoerige proeven, die ik gedurende de | ||
laatste 10 jaren in het Laboratorium voor Werktuigkunde der | laatste 10 jaren in het Laboratorium voor Werktuigkunde der | ||
T. H. op dit gebied heb genomen<ref>Voetnoot 5 in oorspronkelijke artikel: Zie het Weekblad ''De Ingenieur'' van 9 November 1918, No. 45 blz. 877 vlg.</ref> | T. H. op dit gebied heb genomen<ref>Voetnoot 5 in oorspronkelijke artikel: Zie het Weekblad ''De Ingenieur'' van 9 November 1918, No. 45 blz. 877 vlg. Een bewerking van dit artikel is hier te vinden: [[Het geheel olievrijmaken van voedingwater]].</ref> | ||
toonden aan dat het resultaat | toonden aan dat het resultaat | ||
wel beter werd als het water vooraf aan een electrischen | wel beter werd als het water vooraf aan een electrischen | ||
| Regel 662: | Regel 644: | ||
kristalwater is de reactie in hoofdzaak deze: | kristalwater is de reactie in hoofdzaak deze: | ||
{{inspringen|{{math-big|1= ''Al''<sub>2</sub>(''SO''<sub>4</sub>)<sub>3</sub> + 3''Na''<sub>2</sub>''CO''<sub>3</sub> + 3''H''<sub>2</sub>''O'' =}} {{math-big|2''Al''(''OH'')<sub>3</sub> + 3''Na''<sub>2</sub>''SO''<sub>4</sub> + 3''CO''<sub>2</sub>}}}} | |||
Hierbij ontwijkt dus een kleine hoeveelheid koolzuur. Het | Hierbij ontwijkt dus een kleine hoeveelheid koolzuur. Het | ||
| Regel 673: | Regel 655: | ||
Terwijl het warmwaterpompje geregeld blijft doorwerken, | Terwijl het warmwaterpompje geregeld blijft doorwerken, | ||
gaat men met het bijvoegen van vlokken-water door tot de | gaat men met het bijvoegen van vlokken-water door tot de | ||
overdruk in de filterpers is opgeloopen tot bijvoorbeeld 1.5 kg/cm | overdruk in de filterpers is opgeloopen tot bijvoorbeeld 1.5 kg/cm{{sup|2}}. | ||
Wanneer de filterpers op deze wijze voor zijn werk gereed is | Wanneer de filterpers op deze wijze voor zijn werk gereed is | ||
gemaakt, kan deze gedurende geruimen tijd, bijvoorbeeld | gemaakt, kan deze gedurende geruimen tijd, bijvoorbeeld | ||
| Regel 681: | Regel 663: | ||
meer. Hoe grooter het filteroppervlak is hoe beter, maar de | meer. Hoe grooter het filteroppervlak is hoe beter, maar de | ||
ondervinding heeft geleerd dat het oppervlak voldoende is, | ondervinding heeft geleerd dat het oppervlak voldoende is, | ||
wanneer het 1,3 tot 1,4 m | wanneer het 1,3 tot 1,4 m{{sup|2}} bedraagt per m{{sup|3}} voedingwater, die | ||
per uur gefiltreerd moet worden. Met andere woorden: de | per uur gefiltreerd moet worden. Met andere woorden: de | ||
filtersnelheid mag ongeveer 0,75 m per uur bedragen. | filtersnelheid mag ongeveer 0,75 m per uur bedragen. | ||
In dit stoomgemaal zijn thans twee filterpersen van 7 m | In dit stoomgemaal zijn thans twee filterpersen van 7 m{{sup|2}} | ||
oppervlak elk in het ketelhuis opgesteld, welke beide | oppervlak elk in het ketelhuis opgesteld, welke beide | ||
gelijktijdig in gebruik zijn. Het gefiltreerde water loopt in de | gelijktijdig in gebruik zijn. Het gefiltreerde water loopt in de | ||
| Regel 701: | Regel 683: | ||
Mocht dit eens voorgekomen zijn, dan moet een nieuwe laag | Mocht dit eens voorgekomen zijn, dan moet een nieuwe laag | ||
filtermassa worden toegevoegd, waartegen geen bezwaar kan | filtermassa worden toegevoegd, waartegen geen bezwaar kan | ||
bestaan, want een overdruk van 4 kg/cm | bestaan, want een overdruk van 4 kg/cm{{sup|2}} kan gemakkelijk | ||
door de pers worden verdragen. | door de pers worden verdragen. | ||
| Regel 723: | Regel 705: | ||
Op den eersten dag liepen de machines achtereenvolgens | Op den eersten dag liepen de machines achtereenvolgens | ||
met 95, 100 en 105 omwentelingen per minuut, terwijl de | met 95, 100 en 105 omwentelingen per minuut, terwijl de | ||
opvoerhoogte varieerde van 0, | opvoerhoogte varieerde van 0,561 m tot 0,627 m. Een grootere | ||
opvoerhoogte zou meer in overeenstemming zijn geweest met | opvoerhoogte zou meer in overeenstemming zijn geweest met | ||
de voorschriften van het bestek, maar men moest deze wel | de voorschriften van het bestek, maar men moest deze wel | ||
| Regel 743: | Regel 725: | ||
{|class="wikitable" style="margin: auto; text-align: center;" | {|class="wikitable" style="margin: auto; text-align: center;" | ||
|- | |- | ||
! style="vertical-align:top;" | Omwentelingen per minuut.<br/>{{math|''n''}} | ! scope="col" style="vertical-align:top;" | Omwentelingen per minuut.<br/>{{math|''n''}} | ||
! style="vertical-align:top;" | Opvoerhoogte.<br/>{{math|''h''}} | ! scope="col" style="vertical-align:top;" | Opvoerhoogte.<br/>{{math|''h''}} | ||
! style="vertical-align:top;" | Wateropbrengst van 1 pomp per minuut.<br/>{{math|''Q''}} | ! scope="col" style="vertical-align:top;" | Wateropbrengst van 1 pomp per minuut.<br/>{{math|''Q''}} | ||
! style="vertical-align:top;" | Meetmethode. | ! scope="col" style="vertical-align:top;" | Meetmethode. | ||
|- | |- | ||
| 95 || 0,564 m || 504,0 m<sup>3</sup>/min || molentje. | | 95 || 0,564 m || 504,0 m<sup>3</sup>/min || molentje. | ||
| Regel 772: | Regel 754: | ||
voor Aerodynamica en Hydrodynamica te Delft met groote zorg geijkt. | voor Aerodynamica en Hydrodynamica te Delft met groote zorg geijkt. | ||
[[Bestand:Fig 17.jpg|miniatuur|upright=1.21|Fig. 17. Grafische bepaling van de constanten {{math|''x''}} en {{math|''y''}} der centrifugaal pompen.]] | [[Bestand:Fig 17.jpg|miniatuur|upright=1.21|alt=Grafiek|Fig. 17. Grafische bepaling van de constanten {{math|''x''}} en {{math|''y''}} der centrifugaal pompen.]] | ||
Op grond van theorie en ervaring zullen de opvoerhoogte {{math|''h''}}. | Op grond van theorie en ervaring zullen de opvoerhoogte {{math|''h''}}. | ||
de wateropbrengst {{math|''Q''}} en het aantal omwentelingen {{math|''n''}} van de | de wateropbrengst {{math|''Q''}} en het aantal omwentelingen {{math|''n''}} van de | ||
centrifugaalpompen voldoen aan een vergelijking van den vorm | centrifugaalpompen voldoen aan een vergelijking van den vorm | ||
{{inspringen|{{math-big|1= ''x h'' + ''y Q''<sup>2</sup> = ''n''<sup>2</sup>}}}} | |||
Het resultaat van iedere proef kan dus in een rechthoekig | Het resultaat van iedere proef kan dus in een rechthoekig | ||
| Regel 793: | Regel 775: | ||
benaderen. Daaruit leest men de waarden van {{math|''x''}} en {{math|''y''}} af: | benaderen. Daaruit leest men de waarden van {{math|''x''}} en {{math|''y''}} af: | ||
{{inspringen|{{math-big|1= ''x'' = 7100}} {{math-big|1= ''y= 0,02}}}}. | |||
Dat de vergelijking | Dat de vergelijking | ||
{{inspringen|{{math-big|1= 7100 ''h'' + 0,02 ''Q''<sup>2</sup> = ''n''<sup>2</sup>}}}} | |||
het verband tusschen opvoerhoogte, wateropbrengst en aantal | het verband tusschen opvoerhoogte, wateropbrengst en aantal | ||
omwentelingen met bevredigende benadering weergeeft, blijkt | omwentelingen met bevredigende benadering weergeeft, blijkt | ||
| Regel 805: | Regel 787: | ||
{|class="wikitable" style="margin: auto; text-align: center;" | {|class="wikitable" style="margin: auto; text-align: center;" | ||
|- | |- | ||
! style="vertical-align:top; | {{math|''h''}} | ! scope="col" style="vertical-align:top; | {{math|''h''}} | ||
! style="vertical-align:top; | {{math|''Q''}} | ! scope="col" style="vertical-align:top; | {{math|''Q''}} | ||
! style="vertical-align:top; | {{math|''n''}}<br/>Berekend. | ! scope="col" style="vertical-align:top; | {{math|''n''}}<br/>Berekend. | ||
! style="vertical-align:top; | {{math|''n''}}<br/> | ! scope="col" style="vertical-align:top; | {{math|''n''}}<br/>Waar­genomen. | ||
! style="vertical-align:top; | Verschil in<br/>percenten. | ! scope="col" style="vertical-align:top; | Verschil in<br/>percenten. | ||
|- | |- | ||
| 0,564 || 504,0 || 95,3 || 95 || + 0,3 | | 0,564 || 504,0 || 95,3 || 95 || + 0,3 | ||
| Regel 855: | Regel 837: | ||
{|class="wikitable" style="text-align: center;" | {|class="wikitable" style="text-align: center;" | ||
|- | |- | ||
! style="vertical-align:top; | | ! scope="col" style="vertical-align:top; | Stoom­proeven op 26 Januari 1923. | ||
! style="vertical-align:top; | Machines<br/>C en D. | ! scope="col" style="vertical-align:top; | Machines<br/>C en D. | ||
! style="vertical-align:top; | Machines<br/>A en B. | ! scope="col" style="vertical-align:top; | Machines<br/>A en B. | ||
! style="vertical-align:top; | | ! scope="col" style="vertical-align:top; | Middel­cijfers. | ||
|- | |- | ||
| style="text-align: left;" | Duur van de proef || 4 u. 10 m. || 2 u. 15 m. || | | style="text-align: left;" | Duur van de proef || 4 u. 10 m. || 2 u. 15 m. || | ||
| Regel 894: | Regel 876: | ||
===Totaal nuttig effect (efficiency)=== | ===Totaal nuttig effect (efficiency)=== | ||
Met het zuinige stoomverbruik van 4,86 kg per ipk-uur | Met het zuinige stoomverbruik van 4,86 kg per ipk-uur | ||
zullen wij allen de machinefabriek | zullen wij allen de machinefabriek „Jaffa” en ook de provincie | ||
Friesland gaarne gelukwenschen. Maar wellicht zijn er | Friesland gaarne gelukwenschen. Maar wellicht zijn er | ||
sommigen onder u, wien een totaal nuttig effect <span style="font-size: initial;">{{sfrac||wpk|ipk}}</span> = 0,275 | sommigen onder u, wien een totaal nuttig effect <span style="font-size: initial;">{{sfrac||wpk|ipk}}</span> = 0,275 | ||
| Regel 904: | Regel 886: | ||
Engineers and Shipbuilders in Scotland de juiste opmerking | Engineers and Shipbuilders in Scotland de juiste opmerking | ||
gemaakt, dat het nuttig effect, indertijd gevonden bij het | gemaakt, dat het nuttig effect, indertijd gevonden bij het | ||
stoomgemaal | stoomgemaal „Lynden”, van den Haarlemmermeerpolder en | ||
bij het stoomgemaal te Fos (Bouches du Rhône), veel | bij het stoomgemaal te Fos (Bouches du Rhône), veel | ||
gunstiger is. | gunstiger is. | ||