Schoorsteen: verschil tussen versies
geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 87: | Regel 87: | ||
==Het metselwerk== | ==Het metselwerk== | ||
[[Bestand:Radiaalsteen van Canoy-Herfkens.jpg|miniatuur|upright=0. | [[Bestand:Radiaalsteen van Canoy-Herfkens.jpg|miniatuur|upright=0.6|Fig. 12. Radiaalsteen uit 1919 met het fabrieksmerk van Canoy-Herfkens.]] | ||
Zowel de schoorsteen van het Woudagemaal als de schutwand (de binnenschacht) is opgebouwd met holle radiaalsteen. Dit type steen is een bijzondere variant van een strengperssteen en heeft de vorm van een van gaten in de lengterichting voorziene taartpunt met een rondverlopende buitenkant. Radiaalstenen zijn hierdoor uitermate geschikt om op een kosteneffectieve wijze een ronde schoorsteen te bouwen. De door Canoy-Herfkens vervaardigde stenen, verkrijgbaar in een groot aantal soorten met allerlei rondingen en lengtematen, hebben alle een kopbreedte van 16 cm en een dikte van 9 cm. Deze dikte van 9 cm tezamen met een voeg van 1 cm geeft 10 lagen per meter hoogte. Met andere woorden, de 60 meter hoge schoorsteen bestaat uit 60 x 10 lagen, dus in totaal 600 lagen radiaalstenen. | Zowel de schoorsteen van het Woudagemaal als de schutwand (de binnenschacht) is opgebouwd met holle radiaalsteen. Dit type steen is een bijzondere variant van een strengperssteen en heeft de vorm van een van gaten in de lengterichting voorziene taartpunt met een rondverlopende buitenkant. Radiaalstenen zijn hierdoor uitermate geschikt om op een kosteneffectieve wijze een ronde schoorsteen te bouwen. De door Canoy-Herfkens vervaardigde stenen, verkrijgbaar in een groot aantal soorten met allerlei rondingen en lengtematen, hebben alle een kopbreedte van 16 cm en een dikte van 9 cm. Deze dikte van 9 cm tezamen met een voeg van 1 cm geeft 10 lagen per meter hoogte. Met andere woorden, de 60 meter hoge schoorsteen bestaat uit 60 x 10 lagen, dus in totaal 600 lagen radiaalstenen. | ||
Regel 148: | Regel 148: | ||
In een ongedateerd document van Canoy-Herfkens naar aanleiding van de aanvraag voor een fabrieksschoorsteen - aan te nemen valt dat het hier om de schoorsteen voor het Woudagemaal gaat - benadrukt de firma het belang van een aantal zaken voor een schoorsteen die vele jaren mee moet gaan en aan alle weersomstandigheden weerstand moet kunnen bieden. Zo wijst Canoy-Herfkens in detail op het belang van de zijdelingse valling en de wanddikten in verhouding tot de vakhoogtes. Ook benadrukken zij het belang van het gebruik van 'degelijk harde radiale stenen' en het optrekken van de schoorsteen door vertrouwde en bekwame schoorsteenbouwers.<ref name="Inventaris nummer 921" />Een bekwame schoorsteenbouwer heeft Sjang Geelen zich zeker getoond: de schoorsteen staat na meer dan 100 jaar nog recht overeind en wordt nog steeds gebruikt waarvoor hij gebouwd is. | In een ongedateerd document van Canoy-Herfkens naar aanleiding van de aanvraag voor een fabrieksschoorsteen - aan te nemen valt dat het hier om de schoorsteen voor het Woudagemaal gaat - benadrukt de firma het belang van een aantal zaken voor een schoorsteen die vele jaren mee moet gaan en aan alle weersomstandigheden weerstand moet kunnen bieden. Zo wijst Canoy-Herfkens in detail op het belang van de zijdelingse valling en de wanddikten in verhouding tot de vakhoogtes. Ook benadrukken zij het belang van het gebruik van 'degelijk harde radiale stenen' en het optrekken van de schoorsteen door vertrouwde en bekwame schoorsteenbouwers.<ref name="Inventaris nummer 921" />Een bekwame schoorsteenbouwer heeft Sjang Geelen zich zeker getoond: de schoorsteen staat na meer dan 100 jaar nog recht overeind en wordt nog steeds gebruikt waarvoor hij gebouwd is. | ||
== | ==Onderhoudswerkzaamheden aan de schoorsteen in 1955== | ||
In 1955, als het Woudagemaal 35 jaar in gebruik is, moeten de ketels worden vervangen. Voorafgaand aan de komst van de nieuwe ketels wordt besloten om met betrekking tot de schoorsteen advies in te winnen bij het Instituut T.N.O. voor Bouwmaterialen en Bouwconstructies. In de inleiding van het T.N.O.-rapport wordt de reden toegelicht. De schoorsteen vertoont al jaren scheuren in axiale richting aan de zuidwestzijde van bovenaan tot voorbij het midden. Deze zijn op sommige plaatsen 7 cm breed. De laatste jaren zijn de scheuren qua lengte en wijdte erger geworden. Dit, gecombineerd met de verwachte stijging van de temperatuur van de rookgassen onderin de schoorsteen van 200° tot 350°, geeft reden tot zorg. | In 1955, als het Woudagemaal 35 jaar in gebruik is, moeten de ketels worden vervangen. Voorafgaand aan de komst van de nieuwe ketels wordt besloten om met betrekking tot de schoorsteen advies in te winnen bij het Instituut T.N.O. voor Bouwmaterialen en Bouwconstructies. In de inleiding van het T.N.O.-rapport wordt de reden toegelicht. De schoorsteen vertoont al jaren scheuren in axiale richting aan de zuidwestzijde van bovenaan tot voorbij het midden. Deze zijn op sommige plaatsen 7 cm breed. De laatste jaren zijn de scheuren qua lengte en wijdte erger geworden. Dit, gecombineerd met de verwachte stijging van de temperatuur van de rookgassen onderin de schoorsteen van 200° tot 350°, geeft reden tot zorg.<ref name="Inventaris nummer 922>Tresoar, Archief van de Provinciale Waterstaatsdienst van Friesland (archief nr 9-01). Inventaris nummer 922: Stukken betreffende bouw en herstel van de schoorsteen bij het gemaal, 1955-1957</ref> | ||
Het rapport gaat eerst in op de oorzaak van de scheuren. Deze worden veroorzaakt door temperatuurverschillen, zo wordt gesteld. Ten gevolge van deze temperatuurverschillen wil de schoorsteenwand zich aan de binnenkant verlengen en aan de buitenkant verkorten. Deze lengteveranderingen kunnen niet optreden, en daardoor ontstaan spanningen: drukspanningen aan de binnenzijde en trekspanningen aan de buitenzijde. In het rapport wordt uitgelegd dat verwacht mag worden dat dit in de loop der jaren verder zal verergeren en kan leiden tot uitknikken van de wand. Om dit te voorkomen, zo stelt T.N.O., moeten stalen banden (in de schoorsteenwereld trekbanden genoemd) om de schoorsteen worden aangebracht. Zelfs met stalen banden, echter, is de schoorsteen niet geschikt voor rookgastemperaturen van 350°. Mogelijke oplossingen hiervoor: het hoger optrekken van de schutwand of het verlagen van de temperatuur van de rookgassen. Verder stelt T.N.O. dat het reeds beschadigde metselwerk zo goed mogelijk hersteld moet worden. | [[Bestand:De trekbanden om de schoorsteen.jpg|links|miniatuur|upright=0.7|Fig. 14. De trekbanden om de schoorsteen.]] | ||
Het rapport gaat eerst in op de oorzaak van de scheuren. Deze worden veroorzaakt door temperatuurverschillen, zo wordt gesteld. Ten gevolge van deze temperatuurverschillen wil de schoorsteenwand zich aan de binnenkant verlengen en aan de buitenkant verkorten. Deze lengteveranderingen kunnen niet optreden, en daardoor ontstaan spanningen: drukspanningen aan de binnenzijde en trekspanningen aan de buitenzijde. In het rapport wordt uitgelegd dat verwacht mag worden dat dit in de loop der jaren verder zal verergeren en kan leiden tot uitknikken van de wand. Om dit te voorkomen, zo stelt T.N.O., moeten stalen banden (in de schoorsteenwereld trekbanden genoemd) om de schoorsteen worden aangebracht. Zelfs met stalen banden, echter, is de schoorsteen niet geschikt voor rookgastemperaturen van 350°. Mogelijke oplossingen hiervoor: het hoger optrekken van de schutwand of het verlagen van de temperatuur van de rookgassen. Verder stelt T.N.O. dat het reeds beschadigde metselwerk zo goed mogelijk hersteld moet worden.<ref name="Inventaris nummer 922" /> | |||
Naar aanleiding van het T.N.O.-rapport neemt de Hoofdingenieur-Directeur van Provinciale Waterstaat, de heer G.L. Walther, op 15 juni 1955 schriftelijk contact op met de leverancier van de nieuwe ketels, de firma Werkspoor. Hij laat weten in elk geval stalen banden te zullen laten aanbrengen. Van de firma Werkspoor wil Walther graag weten welke temperaturen op verschillende hoogten in de schoorsteen verwacht mogen worden na ingebruikname van de nieuwe ketels, en welke maatregelen economisch het meest verantwoord zijn om schade aan de schoorsteen ten gevolge van de hogere rookgastemperaturen te voorkomen. Het is onbekend wat de firma Werkspoor op deze vragen precies geantwoord heeft. | Naar aanleiding van het T.N.O.-rapport neemt de Hoofdingenieur-Directeur van Provinciale Waterstaat, de heer G.L. Walther, op 15 juni 1955 schriftelijk contact op met de leverancier van de nieuwe ketels, de firma Werkspoor. Hij laat weten in elk geval stalen banden te zullen laten aanbrengen. Van de firma Werkspoor wil Walther graag weten welke temperaturen op verschillende hoogten in de schoorsteen verwacht mogen worden na ingebruikname van de nieuwe ketels, en welke maatregelen economisch het meest verantwoord zijn om schade aan de schoorsteen ten gevolge van de hogere rookgastemperaturen te voorkomen. Het is onbekend wat de firma Werkspoor op deze vragen precies geantwoord heeft.<ref name="Inventaris nummer 922" /> | ||
In een ongedateerd document worden de werkzaamheden die verband houden met het aanbrengen van de ijzeren banden en het herstellen van de schoorsteen in detail beschreven. Aan wie de opdracht gegund wordt, staat niet in het document vermeld. De banden zijn in ieder geval in 1955 aangebracht, zo meldt de bedrijfschef van het gemaal in een brief van 2 augustus 1962. Ze zijn te zien in figuur 14. | In een ongedateerd document worden de werkzaamheden die verband houden met het aanbrengen van de ijzeren banden en het herstellen van de schoorsteen in detail beschreven. Aan wie de opdracht gegund wordt, staat niet in het document vermeld. De banden zijn in ieder geval in 1955 aangebracht, zo meldt de bedrijfschef van het gemaal in een brief van 2 augustus 1962.<ref name="Inventaris nummer 922" />Ze zijn te zien in figuur 14. | ||
Naast de werkzaamheden aan de schoorsteen brengt de naderende komst van de ketels ook werk met zich mee met betrekking tot de rookkanalen. Binnen de muren van het ketelhuis moeten er 4 nieuwe rookkanalen gemaakt worden. Verder moeten de rookkanalen die buiten de muur van het ketelhuis liggen, worden aangepast. Voor het uitvoeren van deze werkzaamheden wordt op 22 juni 1955 een onderhandse overeenkomst gesloten met de N.V. Aannemersbedrijf v/h gebr. Heida, die deze werkzaamheden | Naast de werkzaamheden aan de schoorsteen brengt de naderende komst van de ketels ook werk met zich mee met betrekking tot de rookkanalen. Binnen de muren van het ketelhuis moeten er 4 nieuwe rookkanalen gemaakt worden. Verder moeten de rookkanalen die buiten de muur van het ketelhuis liggen, worden aangepast. Voor het uitvoeren van deze werkzaamheden wordt op 22 juni 1955 een onderhandse overeenkomst gesloten met de N.V. Aannemersbedrijf v/h gebr. Heida, die bereid is deze werkzaamheden uit te voeren voor een bedrag van ''f''26,900.<ref name="Inventaris nummer 922" /> | ||
AAN DEZE PAGINA WORDT NOG GEWERKT. | AAN DEZE PAGINA WORDT NOG GEWERKT. |