Fryslân: verschil tussen versies

<br>De Friese waddeneilanden Vlieland, Terschelling, [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]] zijn bereikbaar met veerdiensten. Vanuit Harlingen naar Vlieland en Terschelling, vanaf de pier bij Holwerd naar Ameland en vanuit [[Lauwersoog]] naar Schiermonnikoog.

<br>Om de provincie te onderscheiden van Noord- en Oost-Friesland en de Kreis Friesland in het Duitse Nedersaksen wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel vaak aangeduid als Westerlauwers Friesland.

<br>In Fryslân liggen vier '''nationale parken''':

<li>'''Nationaal Park Schiermonnikoog'''

<li>'''Nationaal Park De Alde Feanen'''

<li>'''Nationaal Park Lauwersmeer (Groningen en Friesland)'''

<li>'''Nationaal Park Drents-Friese Wold (Drenthe en Friesland)'''

Op '''1 januari 1997''' werd de '''officiële naam''' van de provincie door de Friese Provinciale Staten veranderd van 'Friesland' in '''[[Fryslân]]'''.

<br>'''Van ongeveer 400 vj. tot 200 vj.''' begon langzamerhand een protofriese cultuur te ontstaan met '''[[terp]]en''' tussen '''[[Vlie]] en Eems'''. De bewoners werden door de Romeinen '''Frisii''' genoemd. De aanwezigheid van de '''[[Romeinen in Fryslân|Fryslân]'''] begint met de Romeinse generaal '''Drusus''' als hij in '''12 vj.''' zijn campagne in '''Germania''' aanvoert.

<br>Aan het begin van de ['''[Middeleeuwen]]''' strekte Fryslân zich uit van het '''Zwin''', bij wat nu de Belgische grens aan de kust is, tot aan de rivier '''Wezer''' in Duitsland. In de '''7e eeuw''' was het onafhankelijk. Het begin van de '''8e eeuw''' is bekend vanwege de''' Friese koning Redbad''', die tegen de Franken ten strijde trok en van de missionaris '''Bonifatius''', die bij Dokkum werd vermoord in 754 door roversbenden die uit het oosten kwamen.

<br>Na de inlijving bij het '''Frankenrijk''' bestond Fryslân, volgens de '''Lex Frisionum''' (=de Friese wet), uit drie delen:

<li> het '''gebied tussen Vlie en Lauwers'''

<br>De overgang tussen Hoge Middeleeuwen en Late Middeleeuwen is een periode waarin een groot aantal '''kloosters in Friesland''' wordt gesticht.

<br>In de '''14e eeuw''' kreeg de stad Groningen steeds meer macht in het deel van Fryslân tussen Lauwers en Eems. In de '''15e eeuw''' werd Ulrich Cirksena Graaf van Oost-Friesland.

<br>In '''1498''' probeerde keizer Maximiliaan van Oostenrijk zijn aanspraken op het Friese gebied te verzilveren: hij benoemde hertog Albrecht van Saksen tot '''Heer van heel Friesland'''. Deze kreeg '''alleen Westerlauwers Friesland''' onder controle. Toen was de opsplitsing van het oude Friesland een feit geworden.

<br>De nieuwe tijd begon voor Fyslân met de laatste Fries-Hollandse oorlog (1515-1524).

<br>In '''1581''' kreeg Fryslân '''weer een autonome status'''. De '''Admiraliteit van Friesland''', opgericht in '''1596''', was één van de Admiraliteiten ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

<br>'''Fryslân''' maakt '''sindsdien als provincie deel uit van het Koninkrijk'''.  

De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het Frysk (Fries) en het Nederlands. Het Frysk heeft de status van '''Europese minderheidstaal''' en wordt naast het Nederlands als een '''officiële landstaal''' erkend onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. De taal wordt beperkt gebruikt in de rechtspraak en het onderwijs, en in ruimere mate door (een aantal) overheden en media, en met name voor de radio en op de TV.

<br>In het oosten van de gemeente Kollumerland wordt vanouds, maar afnemend, "westelijk Gronings" gesproken: '''Kollumerlands'''. In het zuidoosten van de provincie, beneden de '''Tjonger''', wordt vanouds, maar ook afnemend, het aan het zuidwestelijke Drents verwante '''Stellingwerfs''' gesproken.

<br>Minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken heeft op 12 februari 2011 bij Omrop Fryslân aangekondigd dat er een nieuwe Friese taalwet komt. Deze wet '''garandeert iedereen het recht om in de provincie Fryslân zelf te kiezen''' voor de Nederlandse of de Friese taal '''in het contact met de overheid of in de rechtszaal'''. Een onderdeel van de wet is de introductie van een '''Raad voor de Friese taal'''. Deze raad kan bijdragen aan het stimuleren en waarborgen van het gebruik van de Friese taal.

*Regionale dagbladen: Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad.

*Regionale omroepen: Omrop Fryslân en GPTV.

*Regionale film: Centrum voor Film in Friesland met als onderdeel het Fries Film Archief.

<br>Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de '''Kleistreek''', de '''Friese Wouden''' en de '''Zuidwesthoek'''. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de Tjonger ('''Ooststellingwerf en Weststellingwerf'''), het door Hollanders ingepolderde '''Het Bildt''' en '''de Waddeneilanden'''.