Naar inhoud springen

Fryslân: verschil tussen versies

28 bytes toegevoegd ,  5 jun 2022
k
geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
kGeen bewerkingssamenvatting
(15 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven)
Regel 4: Regel 4:


<br>'''Fryslân'''
<br>'''Fryslân'''
<br>Fryslân telt momenteel 647.696 inwoners (stand van 30 september 2011).  
<br>Fryslân telt momenteel 649.944 inwoners (1 januari 2020).  
<br>De '''hoofdstad is Leeuwarden'''.
<br>De '''hoofdstad is Leeuwarden'''.


Regel 22: Regel 22:
<br>
<br>
<br>Door de '''[[Afsluitdijk]]''' is Fryslân verbonden met de provincie Noord-Holland.
<br>Door de '''[[Afsluitdijk]]''' is Fryslân verbonden met de provincie Noord-Holland.
<br>De '''Friese waddeneilanden''' '''[[Vlieland]], [[Terschelling]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]]''' zijn bereikbaar met '''[[veerdiensten in Fryslân|veerdiensten]]'''. Vanuit '''[[Harlingen (stad)|Harlingen]]''' naar '''Vlieland en Terschelling''', '''vanaf de pier bij [[Holwerd]]''' naar '''Ameland''' en vanuit '''[[Lauwersoog]]''' naar '''Schiermonnikoog'''.
<br>De Friese waddeneilanden Vlieland, Terschelling, [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]] zijn bereikbaar met [[veerdiensten in Fryslân|veerdiensten]]. Vanuit Harlingen naar Vlieland en Terschelling, vanaf de pier bij Holwerd naar Ameland en vanuit [[Lauwersoog]] naar Schiermonnikoog.
<br>
<br>
<br>Om de provincie te onderscheiden van '''[[Noord-Friesland|Noord-]]''' en '''[[Oost-Friesland]]''' en de ['''[Landkreis|Kreis]] [[Friesland (district)|Friesland]]''' in het '''[[Duitsland|Duitse]] [[Nedersaksen]]''' wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel vaak aangeduid als '''[[Westerlauwers Friesland]]'''.
<br>Om de provincie te onderscheiden van Noord- en Oost-Friesland en de Kreis Friesland in het [[Duitsland|Duitse]] [[Nedersaksen]] wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel vaak aangeduid als Westerlauwers Friesland.


'''Qua totale oppervlakte (land + water) is Fryslân de grootste provincie van Nederland''' en qua landoppervlakte is het de derde provincie.
Qua totale oppervlakte (land + water) is Fryslân de grootste provincie van Nederland en qua landoppervlakte is het de derde provincie.


<li>'''Landschap'''
<li>'''Landschap'''


<br>Fryslân is door de '''[[Vereniging Nederlands Cultuurlandschap]]''' uitgeroepen tot '''mooiste provincie van Nederland''' (Leeuwarder Courant, 15 juni 2010)
<br>Fryslân is door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap uitgeroepen tot '''mooiste provincie van Nederland''' (Leeuwarder Courant, 15 juni 2010)
<br>De vereniging '''[[It Fryske Gea]]''' (= het Friese landschap) is de '''provinciale natuurbeherende instantie'''.
<br>De vereniging It Fryske Gea (= het Friese landschap) is de '''provinciale natuurbeherende instantie'''.


Fryslân heeft een '''open landschap en is waterrijk'''. Het Friese landschap bestaat uit '''negen verschillende landschappen''':
Fryslân heeft een '''open landschap en is waterrijk'''. Het Friese landschap bestaat uit '''negen verschillende landschappen''':


<ul>
<ul>
<li>het '''[[Waddenzee|Waddengebied]]'''
<li>het [[Waddenzee|Waddengebied]]
<li>de  '''[[zuidoosthoek]]'''
<li>de  zuidoosthoek
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Kwartieren van Friesland|Oostergo]]'''
<li>het [[terp|terpengebied]] van Oostergo
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Westergo]]''',
<li>het [[terp|terpengebied]] van Westergo,
<li>het '''[[Friese meren|Lage Midden]]'''
<li>het het Lage Midden
<li>de '''[[Veenpolders]]'''
<li>de Veenpolders
<li>het pleistocene '''[[Gaasterland (streek)|Gaasterland]]'''
<li>het pleistocene Gaasterland
<li>de '''[[Friese Wouden|Noordelijke Wouden]]'''
<li>de Noordelijke Wouden
<li>het '''[[Bedijkingslandschap]]''' (= '''[[Marne (slenk)|Marne]]''', '''[[Het Bildt]]''', '''[[Middelzee|Nieuwlanden]]''' en '''[[Lauwerszee]]''')
<li>het Bedijkingslandschap (= Marne, Het Bildt, Nieuwlanden en [[Lauwerszee]])
</ul>
</ul>


Regel 67: Regel 67:
In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland wordt echter nog steeds veelal de Nederlandstalige (nu echter foutieve) naam "Friesland" gebruikt.
In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland wordt echter nog steeds veelal de Nederlandstalige (nu echter foutieve) naam "Friesland" gebruikt.
<br>
<br>
[[Bestand:800px-Jan_Bulthuis_-_Provinciehuis_Leeuwarden.jpg|400×234px|link=]]
'''Provinsjehûs'''
<br>'''Heitelân'''
<br>'''Heitelân'''
<br>'''It Heitelân''' (Nederlands: '''Het vaderland''') is voor '''Friezen om utens''', Friezen die buiten Fryslân wonen, een veel gebruikte term om de eigenheid van de provincie Fryslân mee aan te duiden. Hij wordt vaak gebruikt om de sterke emotionele band met Fryslân aan te geven.
<br>'''It Heitelân''' (Nederlands: '''Het vaderland''') is voor '''Friezen om utens''', Friezen die buiten Fryslân wonen, een veel gebruikte term om de eigenheid van de provincie Fryslân mee aan te duiden. Hij wordt vaak gebruikt om de sterke emotionele band met Fryslân aan te geven.
Regel 90: Regel 92:
<li> het '''gebied tussen Lauwers en Wezer'''
<li> het '''gebied tussen Lauwers en Wezer'''
  </ul>
  </ul>
[[Bestand:Friesische_Seelande_um_1300.png‎|400x223px|link=]]


<br>Een westelijk deel (Noord-Holland) van Fyslân viel rond het jaar '''1000''' officieel onder de '''graven van [[Holland]]'''. De overige delen hadden in die tijd over het algemeen een grote zelfstandigheid, omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder controle kon krijgen.
<br>Een westelijk deel (Noord-Holland) van Fyslân viel rond het jaar '''1000''' officieel onder de '''graven van [[Holland]]'''. De overige delen hadden in die tijd over het algemeen een grote zelfstandigheid, omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder controle kon krijgen.
Regel 119: Regel 123:
<br>Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Fryslân mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II.
<br>Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Fryslân mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II.
<br>Na het kinderloos overlijden van Oranje-stadhouder Willem III in 1702 en het Tweede Stadhouderloze Tijdperk werd de Friese Nassau-stadhouder Willem IV als Prins van Oranje, stadhouder van de hele Republiek. De huidige koninklijke familie stamt dus af van de Friese stadhouders.
<br>Na het kinderloos overlijden van Oranje-stadhouder Willem III in 1702 en het Tweede Stadhouderloze Tijdperk werd de Friese Nassau-stadhouder Willem IV als Prins van Oranje, stadhouder van de hele Republiek. De huidige koninklijke familie stamt dus af van de Friese stadhouders.
[[Bestand:462px-StadhouderWillemIV(4).jpg‎|231×299px|link=]]


<br>In '''1795''' werd '''de Republiek overvallen door Frankrijk''' en raakten de republieken van de Nederlanden hun '''zelfstandigheid kwijt'''.
<br>In '''1795''' werd '''de Republiek overvallen door Frankrijk''' en raakten de republieken van de Nederlanden hun '''zelfstandigheid kwijt'''.
Regel 141: Regel 147:
<br>'''Alle plaatsen in Fryslân hebben slechts één officiële naam'''. Dat is de naam die in bijvoorbeeld '''notariële akten''' en in de '''Gemeentelijke Basisadministratie''' en in de '''Basisregistraties Adressen en Gebouwen''' wordt gebruikt. Dat is in de meeste gevallen de Nederlandse naam, in zeven gemeenten '''Dantumadiel''', '''Tytsjerksteradiel''', '''Ferwerteradiel''', '''Menameradiel''', '''Boarnsterhim''', '''Littenseradiel''' en '''Ljouwerteradiel''' hebben '''alle plaatsen echter de Friese naam als de officiële naam'''.
<br>'''Alle plaatsen in Fryslân hebben slechts één officiële naam'''. Dat is de naam die in bijvoorbeeld '''notariële akten''' en in de '''Gemeentelijke Basisadministratie''' en in de '''Basisregistraties Adressen en Gebouwen''' wordt gebruikt. Dat is in de meeste gevallen de Nederlandse naam, in zeven gemeenten '''Dantumadiel''', '''Tytsjerksteradiel''', '''Ferwerteradiel''', '''Menameradiel''', '''Boarnsterhim''', '''Littenseradiel''' en '''Ljouwerteradiel''' hebben '''alle plaatsen echter de Friese naam als de officiële naam'''.
<br>De meeste gemeenten geven echter beide namen aan op de plaatsnaambordenborden.
<br>De meeste gemeenten geven echter beide namen aan op de plaatsnaambordenborden.
<br>[[Bestand:Image394.jpg|176×108px|link=]]
<br>
<br>
<br>'''Nieuwe Friese taalwet'''
<br>'''Nieuwe Friese taalwet'''
Regel 153: Regel 160:
<br>Fryslân kent ook een '''grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen'''. Het '''professionele theatergezelschap Tryater''' is bekend van radio en TV.
<br>Fryslân kent ook een '''grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen'''. Het '''professionele theatergezelschap Tryater''' is bekend van radio en TV.
<br>De Friese cultuur omvat ook een aantal '''specifieke sporten''', die tot buiten de grenzen van Fryslân bekendheid genieten: '''het skûtsjesilen, het fierljeppen en het kaatsen'''.
<br>De Friese cultuur omvat ook een aantal '''specifieke sporten''', die tot buiten de grenzen van Fryslân bekendheid genieten: '''het skûtsjesilen, het fierljeppen en het kaatsen'''.
br>De '''Friese Elfstedentocht''' is uitgegroeid tot '''een nationaal evenement in Nederland'''.
<br>De '''Friese Elfstedentocht''' is uitgegroeid tot '''een nationaal evenement in Nederland'''.
 
<br>
<br>[[Bestand:800px-PC2007_ympresje_heale_finale.jpg|400×300px|link=]]
'''Kaatsen te Franeker'''
<br>
<br>
<li>'''Media'''
<li>'''Media'''
Regel 163: Regel 172:
<li>'''Cultuurgebieden'''
<li>'''Cultuurgebieden'''
<br>Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de '''Kleistreek''', de '''Friese Wouden''' en de '''Zuidwesthoek'''. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de [[Tjonger]] ('''Ooststellingwerf en Weststellingwerf'''), het door Hollanders ingepolderde '''Het Bildt''' en '''de Waddeneilanden'''.
<br>Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de '''Kleistreek''', de '''Friese Wouden''' en de '''Zuidwesthoek'''. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de [[Tjonger]] ('''Ooststellingwerf en Weststellingwerf'''), het door Hollanders ingepolderde '''Het Bildt''' en '''de Waddeneilanden'''.
<br>'''(Informatie en afbeeldingen uit: Wikipedia)'''
<br>
[[Category:Friese plaatsen en streken]]