Fryslân: verschil tussen versies

<br>'''Van ongeveer 400 vj. tot 200 vj.''' begon langzamerhand een protofriese cultuur te ontstaan met '''[[terp]]en''' tussen '''[[Vlie]] en [[Eems]]'''. De bewoners werden door de Romeinen '''[[Frisii]]''' genoemd. De aanwezigheid van de '''[[Romeinen in Friesland]'''] begint met de Romeinse generaal '''[[Drusus]]''' als hij in '''12 vj.''' zijn campagne in '''[[Germanië|Germania]]''' aanvoert.

<br>Aan het begin van de ['''[Middeleeuwen]]''' strekte Friesland zich uit van het '''[[Zwin (zeearm)|Zwin]]''', bij wat nu de Belgische grens aan de kust is, tot aan de rivier '''[[Wezer]]''' in Duitsland. In de '''7e eeuw''' was het onafhankelijk. Het begin van de '''8e eeuw''' is bekend vanwege de''' Friese koning [[Radboud (koning)|Redbad]]''', die tegen de Franken ten strijde trok en van de missionaris '''[[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]]''', die bij Dokkum werd vermoord in 754 door roversbenden die uit het oosten kwamen.

<br>Na de inlijving bij het '''[[Frankische Rijk|Frankenrijk]]''' bestond Friesland, volgens de '''[[Lex Frisionum]]''' (=de Friese wet), uit drie delen:

<br>Een westelijk deel (Noord-Holland) van Friesland viel rond het jaar '''1000''' officieel onder de '''graven van [[Holland]]'''. De overige delen hadden in die tijd over het algemeen een grote zelfstandigheid, omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder controle kon krijgen.

<br>In de '''14e eeuw''' kreeg de stad [[Groningen (stad)|Groningen]] steeds meer macht in het deel van Friesland tussen Lauwers en Eems. In de '''15e eeuw''' werd [[Ulrich I van Oost-Friesland|Ulrich Cirksena]] Graaf van Oost-Friesland.

<br>De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]] (1515-1524).

<br>In 1524 wist keizer Karel V aan Friesland zijn wil op te leggen.  

<br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]].

<br>Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Friesland mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II.

<br>'''Friesland''' maakt '''sindsdien als provincie deel uit van het Koninkrijk'''.   

<br>'''Dialecten in Friesland'''

Behalve het '''Standertfrysk''' heeft het Fries ook een aantal dialecten, zoals: '''Aasters''' op Terschelling, '''Hindeloopers''', '''Schiermonnikoogs''', '''Kleifries''', '''Woudfries''' en '''Zuidwesthoeks'''. De dialectonderscheiden zijn echter aan het verdwijnen en de beide eerstgenoemde dialecten moeten zelfs als uitgestorven worden beschouwd.

<br>'''In de Friese steden''' spreken alleen zij die van het platteland zijn ingekomen (onderling) Fries. '''Stadsfries''', een Nederlands dialect met sterke Friese invloeden, is daar vanouds '''de volkstaal''' die echter langzaam verder vernederlandst. Aan dit <strong>''Friese Nederlands''</strong> zijn enkele andere dialecten verwant als: '''Amelands''', '''Bildts''' en op Terschelling '''Midslands'''.

<br>Friesland kent een grootse '''muziekgeschiedenis''': het telt een '''grote dichtheid aan (plaatselijke) muziekkorpsen''', '''koren en muziekgezelschappen'''. De Friese jeugd is eveneens actief in vele muziekbands, als solisten en in cabaretgroepen.

<br>Friesland kent ook een '''grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen'''. Het '''professionele theatergezelschap Tryater''' is bekend van radio en TV.