Bouw van het stoomgemaal: verschil tussen versies

k
Dode links verwijderd
k (Enkele hoofdletters en leestekens toegevoegd; schoorsteenbouwer Geelen veranderd in Vorstermans. (Het gaat hier om de 1e schoorsteen.))
k (Dode links verwijderd)
 
(7 tussenliggende versies door een andere gebruiker niet weergegeven)
Regel 19: Regel 19:
Op 1 november 1916 vindt de aanbesteding 's middags om 12.00 uur plaats in Leeuwarden. Aannemers konden inschrijven voor verschillende onderdelen uit het bestek: baggeren en de bouw van schoorsteen, ketelhuis en de machinehal.
Op 1 november 1916 vindt de aanbesteding 's middags om 12.00 uur plaats in Leeuwarden. Aannemers konden inschrijven voor verschillende onderdelen uit het bestek: baggeren en de bouw van schoorsteen, ketelhuis en de machinehal.


Voor het maken van de funderingsput en daarmee het uitbaggeren van deze put haalde S. Krikke samen met Y. Dikkerhoorn uit Gorredijk de opdracht binnen. Zij zouden f 0,60 per m3 ontvangen. De grond die uit de bouwput afkomstig was zou in de [[Teroelsterkolk]] worden gestort op aangewezen plaatsen.
Voor het maken van de funderingsput en daarmee het uitbaggeren van deze put haalde S. Krikke samen met Y. Dikkerhoorn uit Gorredijk de opdracht binnen. Zij zouden f 0,60 per m3 ontvangen. De grond die uit de bouwput afkomstig was zou in de Teroelsterkolk worden gestort op aangewezen plaatsen.


[[Bestand:Baggermolen_atlantis6_a.jpg|500x378px|link=]]
[[Bestand:Baggermolen_atlantis6_a.jpg|500x378px|link=]]
Regel 76: Regel 76:
Bij het werk zijn twee schepen gebruikt: de Senior (schipper: H. Havers) en Jetta (schipper: D. Timmer) voor het vervoer van stortsteen. De opzichter kan meten of de schepen voldoende zijn geladen door ze langs de ijksteen te laten afmeren.  
Bij het werk zijn twee schepen gebruikt: de Senior (schipper: H. Havers) en Jetta (schipper: D. Timmer) voor het vervoer van stortsteen. De opzichter kan meten of de schepen voldoende zijn geladen door ze langs de ijksteen te laten afmeren.  


Eind april is de funderingsput vrijwel gereed en droog, daarbij moet de put voortdurend worden drooggehouden met behulp van een [[locomobiel]]: een kleine stoommachine.
Eind april is de funderingsput vrijwel gereed en droog, daarbij moet de put voortdurend worden drooggehouden met behulp van een locomobiel: een kleine stoommachine.


[[Bestand:Locomobiel_ca_1920.jpg|415x367px|link=]]
[[Bestand:Locomobiel_ca_1920.jpg|415x367px|link=]]
Regel 131: Regel 131:
"Valt wel mee", is de reactie van de aannemer: er is geen gevaar. Nog geen vier uur later komt de stelling naar beneden!
"Valt wel mee", is de reactie van de aannemer: er is geen gevaar. Nog geen vier uur later komt de stelling naar beneden!


Wat te denken van de schoorsteenhouwers, die zonder opgaaf van reden niet verschijnen, of om andere reden niet aan het werk zijn? (Hiervoor zulle vast en zeker wel redenen zijn geweest)  
Wat te denken van de schoorsteenbouwers, die zonder opgaaf van reden niet verschijnen, of om andere reden niet aan het werk zijn? (Hiervoor zulle vast en zeker wel redenen zijn geweest)  


Ook de bemaling van de funderingsput laat regelmatig te wensen over. De [[locomobiel]] valt regelmatig uit en is veel buiten bedrijf, met als gevolg dat de funderingsput weer vol water dreigt te lopen. Miedema dringt dan ook aan op een adequate noodbemaling van de put. De locomobiel wordt op zeker moment zelfs gestookt met hout in plaats van steenkool, omdat er geen steenkool meer is.
Ook de bemaling van de funderingsput laat regelmatig te wensen over. De locomobiel valt regelmatig uit en is veel buiten bedrijf, met als gevolg dat de funderingsput weer vol water dreigt te lopen. Miedema dringt dan ook aan op een adequate noodbemaling van de put. De locomobiel wordt op zeker moment zelfs gestookt met hout in plaats van steenkool, omdat er geen steenkool meer is.


[[Bestand:57529_Jaffa_transport_n_Lemmer_2_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|544x368px|link=]]
[[Bestand:57529_Jaffa_transport_n_Lemmer_2_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|544x368px|link=]]
Regel 186: Regel 186:
Er wordt zand uit het nieuw gegraven kanaal gebruikt om het bouwterrein op te hogen.
Er wordt zand uit het nieuw gegraven kanaal gebruikt om het bouwterrein op te hogen.


Eind augustus worden de steigers geplaatst om een begin te maken met het opmetselen van het ketelhuis. Ook wordt de loopbrug over de [[penanten]] aan de boezemzijde gemaakt. Wouda heeft instructie gegeven om eerst het ketelhuis te gaan metselen en daarna pas te gaan beginnen aan de betonvloer van de machinehal.
Eind augustus worden de steigers geplaatst om een begin te maken met het opmetselen van het ketelhuis. Ook wordt de loopbrug over de penanten aan de boezemzijde gemaakt. Wouda heeft instructie gegeven om eerst het ketelhuis te gaan metselen en daarna pas te gaan beginnen aan de betonvloer van de machinehal.


In de top van de machinehal boven de lichtkozijnen worden hanenkammen gemetseld.
In de top van de machinehal boven de lichtkozijnen worden hanenkammen gemetseld.
Regel 200: Regel 200:




Inmiddels zijn we in september 1918, het begint slechter weer te worden en meerdere keren wordt het werk onderbroken. De vloer van de condensatieinrichting wordt aangelegd, eind september wordt de bewapening van de vloer gesteld. Daarnaast wordt er aan het [[ontvang- en stortebed]] gewerkt.
 
Inmiddels zijn we in september 1918, het begint slechter weer te worden en meerdere keren wordt het werk onderbroken. De vloer van de condensatieinrichting wordt aangelegd, eind september wordt de bewapening van de vloer gesteld. Daarnaast wordt er aan het ontvang- en stortebed gewerkt.
De deurkozijnen zijn gemaakt van Amerikaans grenenhout.
De deurkozijnen zijn gemaakt van Amerikaans grenenhout.


Regel 213: Regel 214:
De zeedijk wordt aan beide zijden (west en oost) opnieuw aangelegd.
De zeedijk wordt aan beide zijden (west en oost) opnieuw aangelegd.


In het ketelhuis wordt aan de onderkant van de [[lateien]] ruimte vrijgelaten om de ketels naar binnen te kunnen brengen.
In het ketelhuis wordt aan de onderkant van de lateien ruimte vrijgelaten om de ketels naar binnen te kunnen brengen.
   
   
Soms is het nodig om de hulp in te roepen van medewerkers van [[machinefabriek Jaffa]]. Begin oktober wordt er per telegram verzocht een monteur naar Lemmer te laten komen, de volgende dag is de tekenaar aanwezig om te adviseren bij het stellen van de bouten van de [[condensatieinrichting]].  
Soms is het nodig om de hulp in te roepen van medewerkers van [[machinefabriek Jaffa]]. Begin oktober wordt er per telegram verzocht een monteur naar Lemmer te laten komen, de volgende dag is de tekenaar aanwezig om te adviseren bij het stellen van de bouten van de condensatieinrichting.  


Halverwege oktober wordt de hijsmast opgesteld om de kap van de machinehal te kunnen plaatsen.
Halverwege oktober wordt de hijsmast opgesteld om de kap van de machinehal te kunnen plaatsen.
Regel 271: Regel 272:


De stenen van de [[Schoorsteen|schoorsteen]] zijn geproduceerd door de firma Canoy-Herfkens uit Venlo. In maart 1916 werd de overeenkomst door ir. D.F. Wouda en Canoy-Herfkens getekend. De kosten van de schoorsteen werden begroot op f 15.685,-; de bouw werd in onderaanbesteding gegeven aan schoorsteenbouwer Vorstermans.
De stenen van de [[Schoorsteen|schoorsteen]] zijn geproduceerd door de firma Canoy-Herfkens uit Venlo. In maart 1916 werd de overeenkomst door ir. D.F. Wouda en Canoy-Herfkens getekend. De kosten van de schoorsteen werden begroot op f 15.685,-; de bouw werd in onderaanbesteding gegeven aan schoorsteenbouwer Vorstermans.
[[Bestand:Schoorsteen_k.jpg|400×600px|link=]]




Regel 278: Regel 277:
Meerdere keren ligt het werk stil omdat er een zware storm over de vlakte raast, die het onmogelijk maakt om op grotere hoogte aan het werk te gaan. De werkzaamheden vorderen gestaag en per week wordt er ongeveer drie meter bijgemetseld.
Meerdere keren ligt het werk stil omdat er een zware storm over de vlakte raast, die het onmogelijk maakt om op grotere hoogte aan het werk te gaan. De werkzaamheden vorderen gestaag en per week wordt er ongeveer drie meter bijgemetseld.
In oktober wordt er al een begin gemaakt met de [[Schoorsteen|binnenschacht]] van de schoorsteen, ook wel [[Schoorsteen|schutwand]] genoemd.
In oktober wordt er al een begin gemaakt met de [[Schoorsteen|binnenschacht]] van de schoorsteen, ook wel [[Schoorsteen|schutwand]] genoemd.
De schoorsteen heeft aan de onderkant een diameter van 622 cm en binnenin de schoorsteen aan de voet 392 cm. Aan de top is de omtrek aan de buitenzijde 287 cm en binnen 235 cm.


Op 5 oktober 1917 was de schoorsteen al tot de helft (30 meter) opgemetseld en kan Canoy-Herfkens op basis van de overeenkomst de helft van het bedrag factureren: f 7842,50.
Op 5 oktober 1917 was de schoorsteen al tot de helft (30 meter) opgemetseld en kan Canoy-Herfkens op basis van de overeenkomst de helft van het bedrag factureren: f 7842,50.
Regel 286: Regel 284:
Na blikseminslag: een tweede schoorsteen
Na blikseminslag: een tweede schoorsteen


Op vrijdag 7 juni 1918 was de schoorsteen klaar. De hele daarop volgende week was het onrustig en onstuimig weer. Op 15 juni ontstond er veel stormschade aan de dam die in zee werd aangelegd, een deel van het profiel spoelde over een lengte van 100 meter weg. Dat was de opmaat naar zondag 16 juni toen het noodlot kort na het middaguur toesloeg. De bliksem sloeg in de schoorsteen. De schoorsteen werd tot op een hoogte van 30 meter afgeslagen en beschadigde de muur van het ketelhuis. De andere helft die overeind was blijven staan, was zwaar beschadigd.
Op vrijdag 7 juni 1918 was de schoorsteen klaar. De hele daarop volgende week was het onrustig en onstuimig weer. Op 15 juni ontstond er veel stormschade aan de dam die in zee werd aangelegd, een deel van het profiel spoelde over een lengte van 100 meter weg. Dat was de opmaat naar zondag 16 juni toen het noodlot kort na het middaguur toesloeg. De bliksem sloeg in de schoorsteen; er was nog geen bliksemafleider aangebracht. De schoorsteen werd tot op een hoogte van 30 meter afgeslagen en beschadigde de muur van het ketelhuis. De andere helft die overeind was blijven staan, was zwaar beschadigd.
Op 18 juni komt ir. D.F. Wouda zelf naar Lemmer om de schade op te nemen. Een dag later wordt in overleg met de inspecteur van de verzekeringsmaatschappij besloten om de resterende 30 meter af te breken en de hele schoorsteen opnieuw op te metselen.
Op 18 juni komt ir. D.F. Wouda zelf naar Lemmer om de schade op te nemen. Een dag later wordt in overleg met de inspecteur van de verzekeringsmaatschappij besloten om de resterende 30 meter af te breken en de hele schoorsteen opnieuw op te metselen.
Kort na dit bezoek wordt een begin gemaakt met de planning van de eerste herstelwerkzaamheden: de muur van het ketelhuis en de voet van de schoorsteen.
Kort na dit bezoek wordt een begin gemaakt met de planning van de eerste herstelwerkzaamheden: de muur van het ketelhuis en de voet van de schoorsteen.
Regel 294: Regel 292:




Tijdens de onderhandelingen over de herbouw van de schoorsteen wijst Canoy Herfkens er op dat de schade naar alle waarschijnlijkheid niet zou zijn ontstaan, als er eerder met het werk aan de schoorsteen zou zijn begonnen.  
 
Canoy Herfkens heeft meerdere keren gevraagd dat werk niet uit te stellen tot na de zomer. In de herfst en winter is het vrijwel onmogelijk om een schoortsteen van deze hoogte te bouwen, gelet op het ongunstige weer. Dat weer is ook de reden dat er tussen november 1917 en maart 1918 niet aan de schoorsteen is gewerkt. Canoy Herfkens wijst er tevens op dat de bliksem zelden of nooit in de herfst en winter inslaat maar vrijwel altijd in de lente en zomer.  
Tijdens de onderhandelingen over de herbouw van de schoorsteen wijst Canoy-Herfkens er op dat de schade naar alle waarschijnlijkheid niet zou zijn ontstaan, als er eerder met het werk aan de schoorsteen zou zijn begonnen.  
Waarom Canoy Herfkens pas in september 1917 met het werk is begonnen en waarom de verzoeken terzijde zijn geschoven is niet bekend.
Canoy-Herfkens heeft meerdere keren gevraagd dat werk niet uit te stellen tot na de zomer. In de herfst en winter is het vrijwel onmogelijk om een schoorsteen van deze hoogte te bouwen, gelet op het ongunstige weer. Dat weer is ook de reden dat er tussen november 1917 en maart 1918 niet aan de schoorsteen is gewerkt. Canoy-Herfkens wijst er tevens op dat de bliksem zelden of nooit in de herfst en winter inslaat maar vrijwel altijd in de lente en zomer.  
Waarom Canoy-Herfkens pas in september 1917 met het werk is begonnen en waarom de verzoeken terzijde zijn geschoven is niet bekend.


[[Bestand:Gemaal_in_aanbouw.jpg|600×437px|link=]]
[[Bestand:Gemaal_in_aanbouw.jpg|600×437px|link=]]




In november 1918 wordt het contract opgesteld voor de herbouw van de schoorsteen.  
 
In november 1918 wordt het contract opgesteld voor de herbouw van de schoorsteen. Canoy-Herfkens geeft de herbouw in onderaanbesteding aan een bedrijf uit het Limburgse Neer. Sjang Geelen, de oudste zoon van de oprichter, wordt verantwoordelijk voor de bouw. Hier kunt u meer over hem lezen: [[Schoorsteenbouwer Sjang Geelen]] 


Het restant van de schoorsteen blijkt zeer instabiel te zijn, dat was ook de reden voor volledige herbouw.  In zijn aantekeningen schrijft opzichter Miedema het volgende:  
Het restant van de schoorsteen blijkt zeer instabiel te zijn, dat was ook de reden voor volledige herbouw.  In zijn aantekeningen schrijft opzichter Miedema het volgende:  
Regel 307: Regel 307:


In het weekrapport staat de volgende vrijwel eensluidende passage: de schoorsteen is weer tot den betonvoet afgebroken. De Gebrs. Broersma uit Lemmer mogen het restant van de schoorsteen gebruiken voor stortpuin tegen een prijs van f 900,-. Kennelijk is er op een later moment nog eens nagedacht over dit bedrag, in de aantekening van eind april 1919 wordt er een bedrag van f 600,- afgesproken.  
In het weekrapport staat de volgende vrijwel eensluidende passage: de schoorsteen is weer tot den betonvoet afgebroken. De Gebrs. Broersma uit Lemmer mogen het restant van de schoorsteen gebruiken voor stortpuin tegen een prijs van f 900,-. Kennelijk is er op een later moment nog eens nagedacht over dit bedrag, in de aantekening van eind april 1919 wordt er een bedrag van f 600,- afgesproken.  
De herbouw van de 60 meter hoge schoorsteen heeft slechts 9 weken geduurd, plus vier dagen voor het bouwen van de 30 meter hoge schutwand. Bij de herbouw was naast Sjang Geelen maar één andere metselaar betrokken, zijn jongere broer Sjra. Er werd gebruik gemaakt van een inwendige steiger. De metselaars en een opperman stonden op een werkvloertje, dat steeds verder omhoog werd gezet naarmate de bouw vorderde. Een provisorische bliksemafleider werd gedurende de bouw in opdracht van ir. Wouda mee naar boven genomen. Bij de bouw is ook een paard gebruikt, dat door rondjes te lopen de kracht leverde om via een hijsinstallatie alle materialen die nodig waren voor de bouw naar boven te trekken. Op 15 augustus 1919 was de herbouw van de schoorsteen voltooid (exclusief de schutwand). Dit was ook de datum die contractueel was afgesproken.


In 1955 is er groot onderhoud aan de [[Schoorsteen|schoorsteen]] uitgevoerd. Dat was nodig, omdat er bij een controle scheuren waren ontdekt in axiale richting. Een tweede reden om de schoorsteen na te lopen was de komst van de nieuwe ketels.
In 1955 is er groot onderhoud aan de [[Schoorsteen|schoorsteen]] uitgevoerd. Dat was nodig, omdat er bij een controle scheuren waren ontdekt in axiale richting. Een tweede reden om de schoorsteen na te lopen was de komst van de nieuwe ketels.