Aanvoer en opslag van de steenkolen: verschil tussen versies

Versie van 4 feb 2012 om 10:46

(Aan deze tekst wordt nog gewerkt)

In 1967 wordt er voor het ir. D.F. Woudagemaal overgeschakeld van het stoken op steenkolen naar het stoken met zware stookolie.

Dat betekent het definitieve einde van het stoken met vaste brandstoffen en de aanwezigheid van steenkolen op het terrein van het gemaal.

Herkomst

De steenkolen die bij het ir. D.F. Woudagemaal als brandstof zijn gebruikt, zullen voornamelijk betrokken zijn van de Nederlandse Staatsmijnen in Zuid-Limburg. Door het sluiten van deze staatsmijnen in de periode 1960-1970 is men genoodzaakt geweest tot de omschakeling op een andere brandstof die langdurig en zeker voorradig is en op economische wijze toegepast kan worden.

Transport

De steenkolen worden vanaf het begin in 1920 aangevoerd per binnenschip. De schepen varen door de brug in het stroomkanaal. De schipper moet daarbij zelf de dan nog eenvoudige brug bedienen die zich in de weg van Lemmer naar Sondel bevindt.

De binnenvaartschepen geladen met steenkolen leggen vervolgens aan bij het ketelhuis van het gemaal. Onmiddellijk naast de aanlegkade van het ir. D.F. Woudagemaal bevindt zich de opslagplaats voor de steenkolen.
De kwaliteit van de kolen kan door ondoelmatig transport behoorlijk verminderen als gevolg van vergruizing.
Als de nootjeskolen veel fijn stof of gruis bevatten is dat nadelig bij het stoken.

De kade van het gemaal, thans in gebruik voor de recreatievaart van het personeel

Hoe kleiner de valhoogte' is bij de overgang van het ene transportmiddel op het andere en hoe minder vaak er wordt overgeslagen', des te beter dat voor de kolen is. Zachte kolen, zoals de Engelse kolen, die bovendien op hun reis via de internationale havens naar hun bestemming veelvuldig worden overgeladen, hebben dus veel te lijden.
De Nederlandse kolen uit Zuid-Limburg zijn harder. Deze kolen zullen bij het ir. D.F. Woudagemaal dan ook het meest gebruikt zijn.

Overslag

Bij het ir. D.F. Woudagemaal zullen de kolen waarschijnlijk met een sleepbak, een zogenoemde schippershijs, uit het schip zijn gelost en naar de opslagruimte zijn overgeslagen.

De zelflosser in bedrijf. Er kunnen ook steenkolen mee worden overgeslagen. zie ook: Arie Kreuk Stichting

Het gaat hier immers om een betrekkelijke kleine kolenvoorraad: bij de kolenopslag van de grote industrieën en in de havens worden grote kranen, transportbanden, rijdende portaalkranen met loopkatten, hooggeplaatste voorraadbunkers en mechanische stookinrichtingen gebruikt.

Opslag

De voorraad steenkolen wordt opgeslagen in de zogenoemde kolenloods: een kuilvormig terrein dat is afgebakend met grote en zware houten schotten, die aan de buitenkant nog eens worden ondersteund met zware stutbalken.

Een goede opslag van steekolen is afhankelijk van een behoorlijk aantal voorwaarden en aandachtspunten.

Economie

Op zichzelf is een grote opslag van steenkolen wegens het renteverlies na aankoop en de kwaliteitsvermindering door de opslag van de kolen niet erg economisch.
Afgezien van kleine voorraden die bij een stoombedrijf nu eenmaal nodig zijn om een regelmatige bedrijfsvoering te verzekeren, is in sommige gevallen het aanleggen van een veel grotere voorraad nodig.

Dat is bijvoorbeeld het geval bij een stoomgemaal. Een langdurige vorstperiode zal de aanvoer van de steenkolen per schip voor lange tijd belemmeren.
Ook de prijsontwikkeling kan een rol spelen: de brandstof in grote hoeveelheden inslaan, terwijl gebeurt op een moment van lagere prijzen, kan voor de bedrijfsvoering een aanmerkelijke besparing opleveren.

Omdat een gemaal geen continubedrijf is, zal de mogelijkheid van het afsluiten van een jaarcontract met voordelige prijzen minder aantrekkelijk zijn geweest. Immers er kan geen sprake zijn van een langdurige en regelmatige afname van de kolen.

afbeelding

Kwaliteitsverlies

Bij de opslag van grote hoeveelheden steenkolen moet men rekening houden met de invloed van de buitenlucht. Door verwering van de kolen kan er kwaliteitsverlies optreden door de opname van zuurstof uit de lucht aan het kolenoppervlak.
Het gevolg is dat er een snelle oxidatie plaats vindt, waardoor later ook het inwendige van de kolenstukjes veranderd wordt. In het algemeen gaat dit sneller, naarmate het gehalte aan vrij en gebonden water in de kolen groter en de temperatuur in de kolen hoger is.

Door opname van zuurstof vindt er in de eerste plaats een omzetting van koolstof in zuurstof plaats, maar ook het zogenoemde bakkend vermogen van de kolen wordt daardoor kleiner.
Als deze processen in snelheid toenemen gaat de kolenberg broeien en zou deze zelfs kunnen ontbranden. De kritische grens hierbij is ca. 75 gr. C. In deze situaties moeten er in ieder geval regelmatig metingen in de kolenberg worden gedaan ter controle.
Luchttoevoer is daarbij niet gewenst, omdat daardoor de verbranding wordt bevorderd. Palen, hekken e.d. bevorderen de luchttoetreding.

De dichte schotten en de diepe (koele) ligging van de kolenloods bij het ir. D.F. Woudagemaal zullen tot bedoeling hebben gehad om de luchttoevoer in de kolenopslag te beperken.
Kleinere stukjes steenkool voorkomen de luchttoetreding beter, dan wanneer de steenkolen uit grote brokken bestaan.
Het is aanbevelenswaard om de kolenopslag af te dekken tegen regen en zonnewarmte.

Opslaghoogte

De toe te laten opslaghoogte kan zeer verschillend zijn. Die is afhankelijk van de eigenschappen van de gebruikte kolensoort.
Er zijn kolensoorten die een opslaghoogte van 10 tot 15 m toelaten, andere soorten vertonen al bij een hoogte van 2 m verschijnselen van broei. Hoe vluchtiger de kool is en hoe meer zij verbrokkelt door de toenemende druk, hoe lager ook de hoogte mag zijn.
Een lagere opslaghoogte van 3 tot 4,5 m maakt het mogelijk om de warmte beter af te voeren en de opgewarmde delen snel te verstoken of uit te spreiden. Bovendien kan bij een lagere opslaghoogte beter overzien worden welke kolen het langst zijn opgeslagen en als eerste verbruikt moeten worden.

Het tremmen van de kolen

Bij met de hand gestookte ketels is het de gewoonte om met kruiwagens van ongeveer 150 liter inhoud de kolen van de opslagplaats naar de stookplaats in het ketelhuis te vervoeren en daar neer te storten.
Dit gebeurt zo ook in het ir. D.F. Woudagemaal. De arbeiders die de kolen opscheppen en naar het ketelhuis brengen, de zogenoemde tremmers, zijn meestal Lemster vissers, die in de maalperiodes, vaak in de herfst, winter of voorjaar als de visserij beperkt is, graag een extraatje willen verdienen.

Aangezien er hier geen sprake is van een continubedrijf maakt men hier geen gebruik van wagentjes, speciale kiepwagentjes of smalspoor. Bovendien gebruikt men daarom in het ketelhuis ook niet een vorm van mechanische en automatische stookinrichting.
Voor de vaststelling van het totale kolengebruik en de controle over het rendement van de ketelinstallatie en de vaardigheden van de stokers is het wegen van de naar de ketels getremde kolen van groot belang.
Bij het ir. D.F. Woudagemaal gebeurt dat door de kruiwagens, voordat de inhoud op de stalen vloer wordt gestort in zijn geheel op een bascule te wegen en voortdurend een registratie van de gebruikte kolen bij te houden. (zie ook: maalperiodes)

foto bascule en werktuigen

Voor de informatie en het samenstellen van de teksten is gebruik gemaakt van:
Stoom, uitgave der vereniging Krachtwerktuigen, Groningen 1942