Lauwersmeer in breed perspectief: verschil tussen versies

===Lauwersmeer===

Het <strong>[[Lauwersmeer]]</strong> is een door mensenhanden gemaakt <strong>[[meer]]</strong> '''in het noorden van [[Nederland]]''', op de grens van de provincies '''[[Groningen]]''' en '''[[Friesland]]'''. Het is op '''23 mei 1969''' ontstaan door '''het afsluiten van de [[Lauwerszee]]'''.

<strong>Satellietfoto van het Lauwersmeer</strong>

== Geschiedenis ==

De voornaamste '''reden voor deze afsluiting was veiligheid'''.

<br>Na de '''[[watersnood van 1953]]''' stond '''[[Rijkswaterstaat]]''' voor de keuze de dijken rond de <strong>[[Lauwerszee]]</strong> (die zelf ontstond door de <strong>[[Stormvloed van 1280]]</strong>) te verhogen tot [[deltahoogte]], of de zeearm af te sluiten.

Onder '''druk van met name de Friese bevolking''' (actieleuze: <strong>''De Lauwerssé moat ticht!''</strong>) werd '''voor afsluiting gekozen'''.

<br>De Groningers - met name de '''[[Zoutkamp]]ers''' - waren destijds '''minder blij met de sluiting''', doordat de [[garnalenvisserij|garnalen]]visserijvloot en de haven van het dorp hierdoor gedwongen moest worden verplaatst naar een nieuwe haven [[Lauwersoog]].

Na de afsluiting zijn de '''hooggelegen zeebodems''' (die voordien tot het wad behoorden) droog komen te staan.

<br>In de eerste jaren zijn grote delen hiervan '''vrijwel aan hun lot over gelaten''', zodat veel natuur ontstond.

<br>Langs de oude kustlijn zijn de voormalige [[kwelder]]s ingericht als landbouwgebied.

Door de '''afdamming en de voortdurende instroom''' van het [[Reitdiep (rivier)|Reitdiep]], [[Dokkumer Ee]] en [[Dokkumergrootdiep]] werd het water '''van zout eerst [[brakwater|brak]] en vervolgens [[zoet water|zoet]]'''.

== Natuur ==

Westelijk van de autoweg naar Lauwersoog is '''een groot recreatiegebied''' ontstaan rond het '''Nieuwe Robbengat'''. Er werd hier op grote schaal aan '''bosaanplant''' gedaan; '''grotendeels loofbos, maar deels ook naaldbos''' (Marnewaard). <br>Niet alle bomen waren even geschikt voor de bodem. Door oppervlakkig wortelen is het meerdere malen voorgekomen dat tijdens najaarsstormen veel bomen ontworteld raakten.

<br>Net als in veel andere natuurgebieden worden ook in Lauwersmeer veel van de open vlaktes (ongeveer 2000 hectare) rondom het Lauwersmeer '''kort gehouden door grote grazers''', waaronder '''ongeveer 250 Schotse hooglanders en ongeveer 150 konikpaarden'''.

In het '''midden en oosten''' van het Lauwersmeergebied is '''vrijwel alleen natuur'''. Hier werd op 12 november 2003 het <strong>[[Nationaal Park Lauwersmeer]]</strong> ingesteld.  

== Bebouwing ==

<br>Het '''oostelijke gedeelte''' van de Lauwersmeer staat bekend als de <strong>[[Marnewaard]]</strong> en werd in de jaren 1980 tot militair oefenterrein verklaard (dit was oorspronkelijk ook het plan voor de <strong>[[Kollumerwaard]]</strong> in het zuiden, maar deze plannen werden later niet doorgezet).

<br>In die tijd werd ook de ''Willem Lodewijk van Nassaukazerne'' gebouwd. Eind jaren 1990 werd in de Marnewaard <strong>[[Marnehuizen]]</strong> gebouwd, het '''grootste oefendorp van West-Europa''' waar legers uit verschillende landen guerrillatechnieken voor de stadsoorlog kunnen oefenen. De voorgenoemde bebouwingen vormen allen onderdeel van de gemeente De Marne. Bij de kazerne zijn begin 21e eeuw een aantal schotelantennes geplaatst als onderdeel van het Militaire Satelliet Communicatie-systeem (MilSatCom) van Defensie.

Aan '''westzijde''' van het meer (het Friese deel dat al ingepolderd was voor 1968) is bij het dorp [[Oostmahorn]] is in de jaren 2000 het''' in historische stijl opgetrokken vakantiewoningendorp Esonstad''' gebouwd, waar de oude pier naar <strong>[[Schiermonnikoog]]</strong> nieuw leven is ingeblazen met een '''veerdienst'''.

<br>Ten zuiden daarvan is rond dezelfde periode het <strong>''Villapark Lauwerssee''</strong> gebouwd.

<br>Nog zuidelijker liggen de '''restanten van de kruitfabriek Kollumerwaard''' (jaren 1980-90), waarvoor plannen bestaan voor de aanleg van het zorgvakantiepark <strong>"Lauwershage"</strong>.

<strong>De Baak'' in de Kollumerwaard</strong>

== Vogelgebied ==

Het Lauwersmeergebied is '''een belangrijk Nederlands vogelgebied''', waar met name veel [[watervogel|watervogels]] leven.

<br>Aan de Groninger zijde is het '''[[Jaap Deensgat]]''' met een''' uitkijkbult en een vogelkijkhut''' de belangrijkste plek voor vogelaars.

<br>Het '''Oude Robbengat''' is eveneens een gewilde plaats voor vogelaars om vogels te bekijken. In het najaar, bij harde noordwester stormen, wordt vaak door vogelaars gekeken vanaf de sluizen naar [[zeevogels]], die vaak dichtbij langsvliegen.

In 2007 is de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij|NAM]] begonnen met [[aardgas|gaswinning]] onder de [[Waddenzee]] vanaf Lauwersoog. Door de gaswinning zal de bodem van het gebied, inclusief het Lauwersmeer gaan dalen. Bij het verlenen van een vergunning voor de gaswinning werd aangenomen dat de NAM de bodemdaling goed in de gaten zal houden en direct met de winning zal stoppen als de bodem te snel daalt. Tegenstanders van gaswinning verwachtten echter dat stoppen geen reële optie zal zijn en vroegen om vernietiging van de winningsvergunning. Indien de bodemdaling groter zou zijn dan verwacht kan dat direct gevolgen hebben voor de [[R.J. Cleveringsluizen]] bij Lauwersoog, en daarmee ook voor het Lauwersmeer. De [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]] gaf toestemming voor de winning.

[[Bestand:Windsurfen Lauwersmeer02.jpg|thumb|[[Windsurfen]] op het Lauwersmeer]]

== Sport en recreatie ==

Langs het Lauwersmeer loopt de Europese Wandelroute [[wandelroute E9|E9]]. De E9 loopt via de kust van [[Portugal]] tot aan de [[Oostzee]]. In Nederland heet het gedeelte van de wandelroute ten oosten van de pont [[Wad- en Wierdenpad]], ten westen [[Friese Kustpad]]. Nabij Lauwersoog ligt het centrum voor recreatie en educatie over de Wadden en het Lauwersmeer ''Expozee'', waar exposities over het gebied zijn te bezichtigen. [[Vereniging voor Vreemdelingenverkeer|VVV]]-kantoren bevinden zich in Zoutkamp en [[Dokkum]].

In het zuidelijke (Friese) gedeelte, de [[Kollumerwaard]], bevindt zich het in onbruik geraakte munitiedepot van de kruitfabriek Muiden Chemie. Dit complex werd gebouwd na een ongeluk in de kruitfabriek in Muiden in 1983. Na het ongeluk, waarbij drie Surinaamse medewerkers omkwamen, werd gezocht naar een vervangende plek. De gemeente Muiden wilde niet meewerken waarop de gemeente [[Kollumerland]] in 1985 met het aanbod kwam om de fabriek daar te huisvesten (in verband met de 100 arbeidsplaatsen die de fabriek zou opleveren). In 1986 werd begonnen met het 20 miljoen gulden kostende complex. Het kreeg een omvang van 70 hectare naast een militair schietterrein en er zouden nieuwe kruitsoorten volgens een nieuw procedé worden getest. De provincie Friesland was ook erg enthousiast en 27 februari 1986 gaf de Raad van State goedkeuring voor de bouw. Drie milieuorganisaties probeerden de plannen nog te verhinderen, maar zonder resultaat. De fabriek werd gebouwd en werd in bedrijf gesteld. In 1987 bleek dat Muiden Chemie inclusief de vestiging in de Kollumerwaard hadden meegewerkt aan illegale kruitleveranties aan Iran, dat op dat moment de [[Irak-Iranoorlog]] uitvocht met buurland Irak en waarvoor een VN-[[wapenembargo]] gold. Het bedrijf kreeg meteen een exportverbod, waardoor het ineens met een grote partij kruit kwam te zitten en grote verliezen draaide. Daarop volgde een boete van 3 miljoen gulden waarvan 2,1 voorwaardelijk. De markt voor kruit was ook volledig ingestort en toen [[Michail Gorbatsjov|Gorbatsjov]] ook nog een ontspanningspolitiek ging voeren was het helemaal afgelopen. De voorraden kruit stapelden zich op en de werknemers werden naar huis gestuurd. In november 1990 werd de hele productie stopgezet in alle fabrieken van Muiden Chemie en in december ging het bedrijf failliet. De Commissaris van de koningin [[Hans Wiegel]] deed nog een poging om de fabriek open te houden, maar tevergeefs. Sindsdien staat het complex weg te rotten in het bos.

In de jaren erna zijn er verschillende plannen geweest voor het complex, zoals de bouw van een gevangenis, attractiepark, windmolenpark, de nieuwe locatie van [[zeehondencrèche Lenie 't Hart]] en de plaatsing van een aantal schotelantennes ([[Satellietgrondstation_NSO#Grondstation_Marnewaard.3F|Grondstation Marnewaard]]), maar uiteindelijk werd het terrein in 2005 verkocht aan de [[Houten]]se projectontwikkelaar Phanos Molenland BV, die plannen heeft voor de aanleg van het zorgvakantiepark 'Lauwershage' op het terrein. Dit moet het eerste vakantiepark van Nederland worden dat speciaal is toegerust op zorgbehoevenden. Het park met ongeveer 350 huisjes moet 180 directe en 50 indirecte banen opleveren en heeft de steun van de provincie Friesland en de gemeente Kollumerland. Staatsbosbeheer is echter tegen. Men vreest voor verstoring van de vogels en wil het Lauwersmeergebied vrij houden van teveel nieuwe projectontwikkelingen, zoals [[Esonstad]] en Villapark Lauwerssee. De start van de bouw van Lauwershage werd in 2008 vastgesteld op 2010.<ref>{{voetnoot web|url=http://www.leeuwardercourant.nl/nieuws/regio/article3851138.ece/%E2%80%98Effectrapportage+Lauwershage+in+orde'|titel=‘Effectrapportage Lauwershage in orde'|datum=10 september 2008|uitgever=Leeuwarder Courant}}</ref>

{{panorama|LauwersmeerSluizen.jpg|700px|R.J. Cleveringsluizen bij het Lauwersmeer}}

== Zie ook ==

* [[Strijd tegen het water]]

== Externe links ==

* [http://www.lauwersmeer.com/ Vogels in de Lauwersmeer]

* {{afbsite}} [http://www.radionof.nl/?page=42&album=438 Afbeeldingen van de overblijfselen van de kruitfabriek] (2007)

* {{cite web|url=http://www.ham-muiden.nl/sluiz/151.htm|title=Aflevering nr. 151: Muiden Chemie-souveniers uit de Kollumerwaard|publisher=Historisch Archief Muiden - (bevat ook enkele kaarten en foto's)}}

* {{cite web|url=http://www.radionof.nl/?page=1&id=3452|title=Wat is er over van Muiden Chemie Kollum ?|publisher=Radio Noordoost-Friesland|date=25 april 2007}}

[[Categorie:Meer in Groningen (provincie)]]

[[Categorie:Meer in Friesland]]

[[nn:Lauwersmeer]]