Toegankelijkheid verbeterd
k (inhoud aangepast) |
(Toegankelijkheid verbeterd) |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Dijken.jpg|miniatuur|Tonmolens op een dijk]] | [[Bestand:Dijken.jpg|miniatuur|alt=""|Tonmolens op een dijk]] | ||
De monniken die in de 10e eeuw zijn begonnen met het ontginnen van land, hadden niet veel anders tot hun beschikking dan emmers. Daarmee hoosden zij het overtollige water weg uit de akkertjes die zij wilden ontginnen. Dit, nadat zij er eerst dijkjes omheen hadden gelegd, anders zou het ook nog uitlopen op het: water naar de zee dragen. De emmers en de afvoergoten hebben het relatief lang volgehouden | De monniken die in de 10e eeuw zijn begonnen met het ontginnen van land, hadden niet veel anders tot hun beschikking dan emmers. Daarmee hoosden zij het overtollige water weg uit de akkertjes die zij wilden ontginnen. Dit, nadat zij er eerst dijkjes omheen hadden gelegd, anders zou het ook nog uitlopen op het: water naar de zee dragen. De emmers en de afvoergoten hebben het relatief lang volgehouden | ||
| Regel 8: | Regel 8: | ||
==Verdringingswerktuigen== | ==Verdringingswerktuigen== | ||
[[Bestand:Wipmolen.jpg|miniatuur|rechtop=0.75|Wipmolen met scheprad.]] | [[Bestand:Wipmolen.jpg|miniatuur|rechtop=0.75|alt=""|Wipmolen met scheprad.]] | ||
Verdringingswerktuigen zijn: Scheprad, Vijzel en Zuigerpomp. | Verdringingswerktuigen zijn: Scheprad, Vijzel en Zuigerpomp. | ||
| Regel 16: | Regel 16: | ||
Het scheprad heeft als belangrijk nadeel dat het veel ruimte in beslag neemt en het rendement tamelijk laag is. De opvoerhoogte van een scheprad is 1 à 2 meter. Het blad van het scheprad ketst eerst op het water voordat het water opschept. De vorm van een blad speelt mee in het uiteindelijke rendement. Het scheprad wordt verdrongen door de vijzel. | Het scheprad heeft als belangrijk nadeel dat het veel ruimte in beslag neemt en het rendement tamelijk laag is. De opvoerhoogte van een scheprad is 1 à 2 meter. Het blad van het scheprad ketst eerst op het water voordat het water opschept. De vorm van een blad speelt mee in het uiteindelijke rendement. Het scheprad wordt verdrongen door de vijzel. | ||
[[Bestand:Atlantis.jpg|miniatuur|rechtop=0.75|De Húnzer poldermûne is uitgerust met een vijzel]] | [[Bestand:Atlantis.jpg|miniatuur|rechtop=0.75|alt=""|De Húnzer poldermûne is uitgerust met een vijzel]] | ||
De vijzel is eigenlijk in grote delen van het land gemeengoed geworden in de poldermolen. Belangrijke voordelen van een vijzel: een minimaal ruimtegebruik. De vijzel ligt in de vijzelbak onder de molen. De waterlopen stromen tot aan de molen. Een vijzel kan het water hoger opvoeren dan een scheprad, een goede vijzel kan 4 meter hoogteverschil overbruggen. Mocht dat niet voldoende zijn, dan kunnen poldermolens in een molengang geplaatst worden waardoor een nog grotere opvoerhoogte bereikt kan worden. | De vijzel is eigenlijk in grote delen van het land gemeengoed geworden in de poldermolen. Belangrijke voordelen van een vijzel: een minimaal ruimtegebruik. De vijzel ligt in de vijzelbak onder de molen. De waterlopen stromen tot aan de molen. Een vijzel kan het water hoger opvoeren dan een scheprad, een goede vijzel kan 4 meter hoogteverschil overbruggen. Mocht dat niet voldoende zijn, dan kunnen poldermolens in een molengang geplaatst worden waardoor een nog grotere opvoerhoogte bereikt kan worden. | ||
| Regel 25: | Regel 25: | ||
De Zuigerpomp werd bij de eerste stoomgemalen in Nederland toegepast en is tot ca. 1825 in gebruik geweest. De drie stoomgemalen van de Haarlemmermeer (Cruquius, Leeghwater en Lijnden) waren ook uitgerust met zuigerpompen. Per gemaal waren negen zuigerpompen geïnstalleerd. | De Zuigerpomp werd bij de eerste stoomgemalen in Nederland toegepast en is tot ca. 1825 in gebruik geweest. De drie stoomgemalen van de Haarlemmermeer (Cruquius, Leeghwater en Lijnden) waren ook uitgerust met zuigerpompen. Per gemaal waren negen zuigerpompen geïnstalleerd. | ||
[[Bestand:Stoomgemaal-leeghwater-hme.jpg|miniatuur|links|Stoomgemaal Leeghwater met balansarmen waarmee de pompen worden bediend.]] | [[Bestand:Stoomgemaal-leeghwater-hme.jpg|miniatuur|links|alt=""|Stoomgemaal Leeghwater met balansarmen waarmee de pompen worden bediend.]] | ||
De pompen werden veelal bewogen door balansarmen, een principe dat voortkwam uit de installatie van stoom-mijnpompen in Engeland (Cornwall). Omdat er bij de zuigerpomp die in deze gemalen zijn toegepast geen sprake is van drukverschillen is het in werktuigbouwkundige zin geen zuigerpomp. De zuigerpomp die bij deze drie gemalen is gebruikt kan nog het beste worden vergeleken met grote schepemmers. Het principe van een echte zuigerpomp is wel gebruikt, maar weinig effectief gebleken. | De pompen werden veelal bewogen door balansarmen, een principe dat voortkwam uit de installatie van stoom-mijnpompen in Engeland (Cornwall). Omdat er bij de zuigerpomp die in deze gemalen zijn toegepast geen sprake is van drukverschillen is het in werktuigbouwkundige zin geen zuigerpomp. De zuigerpomp die bij deze drie gemalen is gebruikt kan nog het beste worden vergeleken met grote schepemmers. Het principe van een echte zuigerpomp is wel gebruikt, maar weinig effectief gebleken. | ||
| Regel 32: | Regel 32: | ||
==Stromingswerktuigen== | ==Stromingswerktuigen== | ||
[[Bestand:Engelse_centrifugaalpompen_k.jpg|miniatuur|Engelse centrifugaalpompen, gedreven door een verticale stoommachine.]] | [[Bestand:Engelse_centrifugaalpompen_k.jpg|miniatuur|alt=""|Engelse centrifugaalpompen, gedreven door een verticale stoommachine.]] | ||
De stromingswerktuigen zijn: Centrifugaalpomp (radiaal), Schroefpomp (axiaal) en de Schroefcentrifugaalpomp (half-axiaalpomp). | De stromingswerktuigen zijn: Centrifugaalpomp (radiaal), Schroefpomp (axiaal) en de Schroefcentrifugaalpomp (half-axiaalpomp). | ||
| Regel 42: | Regel 42: | ||
De [[centrifugaalpomp]] is frequent toegepast als opvoerwerktuig in stoomgemalen, maar ook nog wel in dieselgemalen en een enkel elektrisch gemaal. Inmiddels zijn er ook andere opvoerwerktuigen in de gemalen gebruikt. | De [[centrifugaalpomp]] is frequent toegepast als opvoerwerktuig in stoomgemalen, maar ook nog wel in dieselgemalen en een enkel elektrisch gemaal. Inmiddels zijn er ook andere opvoerwerktuigen in de gemalen gebruikt. | ||
[[Bestand:Schroefpomp_Leppedyk_k.jpg|miniatuur|links|De schroefpomp van stoomgemaal De Leppedyk bij Grou.]] | [[Bestand:Schroefpomp_Leppedyk_k.jpg|miniatuur|links|alt=""|De schroefpomp van stoomgemaal De Leppedyk bij Grou.]] | ||
===De Schroefpomp=== | ===De Schroefpomp=== | ||
De schroefpomp wordt zowel in de [[poldergemaal|poldergemalen]] als in [[boezemgemaal|boezemgemalen]] toegepast. Hun formaat hangt af van de locatie, waar ze worden opgesteld. De schroef van de schroefpomp is, evenals de centrifugaalpomp, opgesteld in een gesloten circuit en heeft een axiale stromingswerking. Dat betekent dat het rendement sterk is toegenomen vergeleken met de vijzel: dat is een schroef die in een "open bak" draait en waarlangs lekwater kan terugvloeien. | De schroefpomp wordt zowel in de [[poldergemaal|poldergemalen]] als in [[boezemgemaal|boezemgemalen]] toegepast. Hun formaat hangt af van de locatie, waar ze worden opgesteld. De schroef van de schroefpomp is, evenals de centrifugaalpomp, opgesteld in een gesloten circuit en heeft een axiale stromingswerking. Dat betekent dat het rendement sterk is toegenomen vergeleken met de vijzel: dat is een schroef die in een "open bak" draait en waarlangs lekwater kan terugvloeien. | ||
[[Categorie:Waterbeheer]] | [[Categorie:Waterbeheer]] | ||