Het nieuwe stoomgemaal bij Lemmer: verschil tussen versies

==Koninklijk bezoek aan Lemmer==

De Koningin en de Prins hebben gisteren een bezoek gebracht aan Lemmer en het nieuwe stoomgemaal tussen Lemmer en Tacozijl. Zij werden daarbij vergezeld door de commissaris van de koningin in Friesland, mr. P.A.V. baron van Harimma thoe Slooten.

==Het nieuwe stoomgemaal bij Lemmer==

Tijdens de officiële ingebruikname van het grote boezemgemaal bij Lemmer, gisteren in aanwezigheid van de Koningin en de Prins, heeft de commissaris der Koningin in Friesland, mr. P.A.V. baron van Harinxma thoe Slooten, een toespraak gehouden, waaruit het volgende is afgeleid:

Vervolgens heeft de commissaris van de Koning de mannen geëerd die hebben bijgedragen aan de voorbereidende studie voor de recent voltooide verbeteringen in de waterstaatkundige situatie van Friesland. Onder hen bevond zich professor Dijxhoorn uit Delft, die niet alleen betrokken was bij de uitwerking en implementatie van de plannen, maar ook samenwerkte met de hoofdingenieur van de provinciale waterstaat van Friesland, de heer Wouda, met betrekking tot het mechanische aspect. Daarnaast wordt de heer Wouda erkend voor zijn bijdrage aan de voorbereiding van het Statenvoorstel, waarbij hij het college van Gedeputeerde Staten ondersteunde, de algemene plannen uitwerkte, aanpaste waar nodig om verbeteringen aan te brengen of kosten te verminderen, en ten slotte de uitvoering ervan coördineerde. Ondanks dat de uitvoering grotendeels plaatsvond onder zeer ongunstige omstandigheden (door de Eerste Wereldoorlog), heeft zijn vastberadenheid alle uitdagingen overwonnen en deze indrukwekkende werken tot stand gebracht.

De realisatie van de machine-installatie, die naar alle waarschijnlijkheid de grootste bemalingsinstallatie van Nederland en wellicht zelfs van Europa is, werd uitgevoerd door de machinefabriek Jaffa in Utrecht, eigendom van de heren H. en J. Smulders. Ondanks de uitdagingen die voortkwamen uit de Eerste Wereldoorlog, slaagden zij erin deze indrukwekkende krachtinstallatie te voltooien.

|+ Oppervlakte van de Friese boezem afhankelijk van de waterstand.<ref>''Lauwerzee-verslag 1904.'' (1904). Hoitsema. Geraadpleegd op Delpher op 30-12-2023 van https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB18A:018683000</ref>

|- style="vertical-align:top;"

|- style="vertical-align:top;"

|-

| 0.00 || -0,66 || 26.000

Gedurende lange tijd heeft men geprobeerd de ontoereikende situatie te verbeteren door de Lauwerszee af te sluiten en een ruime bergboezem te creëren (het Lauwersmeer). De Staatscommissie, benoemd in 1896, en de Lauwerszee-commissie, opgericht in 1902, hebben dit vraagstuk uitgebreid onderzocht. De laatstgenoemde commissie concludeerde dat de verbetering van de waterafvoer van de Friese boezem gezocht moest worden in een combinatie van het afsluiten van de Lauwerszee en het bouwen van een gemaal aan de Zuidkust van de provincie. Alleen verbeteren van de spui capaciteit zou onvoldoende verlichting brengen, er moest gepompt gaan worden.

Na grondige overweging heeft de toenmalige minister van waterstaat in 1910 geoordeeld dat het afsluiten van de Lauwerszee onnodig was.<ref>Op 25 mei 1969 werd de Lauwerszee alsnog afgesloten.</ref> In plaats daarvan moet de verbetering van de waterafvoer van Frieslands boezem gezocht worden in de oprichting van voldoende krachtige gemalen.

Het machinegebouw is gefundeerd op een gewapende betonnen plaat van 82,5 meter lang en 44,5 meter breed. Deze plaat wordt gedragen door ongeveer 1950 heipalen. De heipalen die permanent worden belast, zijn gemaakt van hout. Onder de delen van het gebouw die, onder bepaalde omstandigheden, een opwaartse druk kunnen ervaren zijn heipalen van gewapend beton toegepast. Op deze delen van het gebouw zijn de koppen van de gewapende betonnen palen in de funderingsplaat verankerd.  

De bovenkant van de funderingsplaat bevind zich op een hoogte van 3,40 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Op de funderingsplaat rusten de zuig- en persbuizen van de pompen. Deze buizen zijn voor zover er geen geen vacuüm in optreedt vervaardigd uit gewapend beton. De 16 zuigbuizen zijn gelijkmatig verdeeld over de zijde van de boezem van het gemaal en monden twee aan twee uit tussen gemetselde penanten. Elk paar penanten vormt de toevoer voor één pomp, met daar tussenin enigszins hellende krooshekken en [[vlotten]] om de vorming van luchtkelken tegen te gaan. Hier kan een afsluiting met [[schotbalken]] worden aangebracht. Boven de zuigbuizen in het gemaal bevindt zich een keldervloer waarop de apparatuur voor de condensatie-inrichting is geplaatst. Aan de zeekant monden de persbuizen van telkens twee pompen uit tussen penanten, die de koppen van een keersluis vormen. In deze sluishoofden bevinden zich [[vloeddeuren|stormdeuren]], waarvan de bovenkant reikt tot 4,10 meter boven NAP wat overeenkomt met de hoogte van de zeedijk. In zee is een 220 meter lange golfbreker aan de westzijde van het afvoerkanaal aangelegd ter beveiliging van het gemaal. Het gebouw is ontworpen om water te keren tot aan de hoogst bekende zeestand van 2,50 meter boven NAP.

Het water wordt naar het gemaal geleid vanuit de Groote Brekken via een nieuw aangelegd stroomkanaal. Dit kanaal heeft een bodembreedte van 68 meter, een diepte van 3 meter onder Fries Zomerpeil, en een breedte op de waterspiegel van 90 meter. De Groote Brekken wordt op haar beurt gevoed door het Tjeukemeer via de Follegasloot en de Haringsloot, evenals uit het Slotermeer en de meer noordelijk gelegen meren. Dit gebeurt door middel van een nieuw aangelegd stroomkanaal tussen de Brekken en de Koevorde, dat 4 kilometer lang is.<ref>Dit stroomkanaal is nu onderdeel van het Prinses Margrietkanaal.</ref> Dit kanaal heeft een bodembreedte van 41 meter, een diepte van 3 meter onder Fries Zomerpeil, en een breedte op de waterspiegel van 62 meter.

Dit stoomgemaal, momenteel het grootste in Europa, is in staat om dagelijks 6 miljoen kubieke meter water naar zee af te voeren. Al het water dat zich in het Sneekermeer bevindt zou in twee dagen door het gemaal kunnen worden weggepompt.