Bezoekerscentrum van het Woudagemaal
Het ir. D.F. Woudagemaal is geen museum. Het gemaal is een "werkend monument" en eigendom van Wetterskip Fryslân, dat het gemaal in gebruik heeft als boezemgemaal. Als zodanig is dit gemaal van 1920 een stoombedrijf dat nog altijd volledig inzetbaar is en op momenten van acute zeer hoge waterstanden in de Friese boezem, wordt het gemaal nog regelmatig ingezet om het overtollige boezemwater uit te slaan op het IJsselmeer. Het is het grootste nog werkend stoomgemaal ter wereld.
Het gemaal vormt door zijn aard en ontwerp een industrieel erfgoed van formaat!
Dat was ook de reden dat het gemaal in 1998 op de UNESCO-lijst van werelderfgoederen werd geplaatst.
Daarmee verplichtte het Wetterskip Fryslân zich tot het openstellen van het gemaal voor bezoekers. De organisatie van bezoek en rondleiding werd in handen gelegd van een Stichting ir. D.F. Woudagemaal. Deze stichting werkt voornamelijk met vrijwilligers. Er werden vanaf juli 2001 rondleidingen verzorgd vanuit een noodlokaal dat vlakbij het gemaal werd opgericht. Gedurende een periode van 10 jaar heeft een toenemend aantal rondleiders vanuit deze locatie talloze rondleidingen door het gemaal gerealiseerd.
Door de groeiende belangstelling, ook internationaal, van bezoekers, scholen, verenigingen, bedrijven en instellingen ontstond er de behoefte om de te geven voorlichting, informatie en kennisdeling over het Woudagemaal met zijn stoominstallaties en het waterbeheer van het waterschap te gaan professionaliseren, waarbij de inzet van vrijwilligers zeer belangrijk zou blijven als de ruggengraat voor de nieuw op te zetten organisatie.
Daarom hebben het Wetterskip Fryslân, de Provinsje Fryslân, het bedrijfsleven en overige sponsoren zich gezamenlijk financieel ingezet voor de totstandkoming van een nieuw bezoekerscentrum op het terrein van het Woudagemaal. Het centrum is gerealiseerd in de onmiddellijke nabijheid, echter zodanig, dat het karakter van het historisch erfgoed en dat van het modern vormgegeven gebouw een juiste scheiding geven, maar bovendien gezamenlijk op geen enkele wijze een dissonant vormen. Bovendien is het nieuwe gebouw prachtig gelegen aan de "Lemster Baai", vanuit de Panoramazaal geeft het een sfeervol uitzicht over het water van het IJsselmeer.
Op 4 oktober 2011 werd het gebouw onder grote belangstelling op feestelijke wijze geopend door HKH Prinses Margriet. Sindsdien mag het Woudagemaal met het nieuwe bezoekerscentrum zich verheugen in een groeiende belangstelling van bezoekers en de vrienden van het gemaal.
Het ontwerp voor het nieuwe bezoekerscentrum is van de hand van architect Jelle de Jong uit Lemmer. Het gebouw is gebouwd op betonnen palen en met een loopbrug verbonden met ir. D.F. Woudagemaal. In het centrum is naast de entree met balie, een expositieruimte, een filmzaal en winkel aanwezig. De representatief en professioneel ingerichte expositie besteedt aandacht aan de volgende onderwerpen:
- De werking van het stoomgemaal op stoom met stoomketels, stoommachines en pompen
- Het waterbeheer in zijn algemeenheid en in Friesland in het bijzonder
- De beleving van het gemaal "in werking"
Naast het verstrekken van informatie aan het publiek, beoogt men ook het leggen van verbanden met andere stoom-, water- en UNESCO gerelateerde sites en objecten. Bij het geven van informatie streeft men daarnaast ook naar multifunctionaliteit: men wil in het centrum ook de mogelijkheden tot educatie, schoolbezoeken, bedrijfsbezoeken en het geven van presentaties ten volle benutten. Bij de inrichting en opzet heeft men vooral een interactieve sfeer voor de bezoekers nagestreefd: door middel van films, computers met 3D-animaties, interactieve opstellingen, informatiepanelen, schaalmodellen en maquettes is geprobeerd op technisch hoogstaande wijze de communicatieve boodschap over te brengen.
Daarmee is het centrum zeer geschikt geworden voor een grote diversiteit aan doelgroepen: dagtoeristen van toeroperators en VVV's, stoomliefhebbers en liefhebbers van gemalen, geïnteresseerden in waterbeheer, onderwijs in alle geledingen, regionale en landelijke verenigingen, belangstellenden voor de UNESCO-erfgoederen, bedrijven (excursies, workshops en presentaties), liefhebbers van monumenten en landschaps- en natuurliefhebbers.
Vrijwilligers staan iedere dag klaar om de bezoekers te ontvangen en in het centrum te begeleiden. Tijdens een bezoek aan het bezoekerscentrum is een rondleiding in het naastgelegen grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld één van de hoogtepunten. De rondleiders stellen de bezoekers in de gelegenheid om onder begeleiding deel te nemen aan een uitgebreide rondleiding waarbij een gedegen uitleg wordt gegeven over de werking en de installaties van het gemaal.
In de panoramazaal is er gelegenheid tot ontspanning. Hier vindt u ook een koffie- en theeschenkerij, waar u kunt genieten van een geweldig uitzicht over het IJsselmeer en op het Woudagemaal.
Het is een plek met allure voor bijeenkomsten, vergaderingen, trouwerijen en lunches.
In 2012 hebben iets meer dan 50.000 bezoekers de weg naar het bezoekerscentrum weten te vinden. Dit hoge aantal is mede een gevolg van de draaidagen in januari: meer dan 15.000 bezoekers en in december ruim 5.000 bezoekers. Het gemaal werd beide keren onder stoom gebracht vanwege aanhoudende neerslag en daardoor een overschot aan water in de Friese boezem.
Tegenwoordig bezoeken jaarlijks gemiddeld ruim 35.000 bezoekers het gemaal.