Werelderfgoed uitgelegd

Deze pagina is gebaseerd op de waaier "Werelderfgoed uitgelegd" uitgegeven door de Stichting Werelderfgoed Nederland. Kijk op werelderfgoed.nl voor meer informatie.

Voorwoord

UNESCO logo

UNESCO Werelderfgoed is van alle volkeren van de wereld, ongeacht het grondgebied waarop het zich bevindt.

In deze waaier wordt in het kort uitgelegd wat Werelderfgoed is, zodat iedereen een ambassadeur voor het UNESCO Werelderfgoed kan zijn. Want samen zijn we verantwoordelijk voor het erfgoed van de wereld.

Boris van der Ham, Voorzitter Stichting Werelderfgoed Nederland

UNESCO

Het logo van UNESCO uitgebeeld door vrijwillegers van het Woudagemaal

UNESCO staat voor: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation.

UNESCO is de VN-organisatie voor onderwijs, cultuur en wetenschap en opgericht in november 1945 net na de Tweede Wereldoorlog.

Het doel van UNESCO is vrede en veiligheid voor alle mensen ter wereld. Om dit te bereiken werken ze samen met 193 lidstaten.

De Nederlandse UNESCO Commissie vergroot de zichtbaarheid van UNESCO in Nederland en adviseert de regering over onder andere het Werelderfgoedbeleid.

De route naar werelderfgoed

Werelderfgoedverdrag

1) Een land ondertekent het UNESCO Werelderfgoedverdrag. Vanaf dan mag dit land een erfgoed (gebouw of gebied) nomineren voor Werelderfgoed.

In de jaren 60 ontstond ook het besef dat erfgoed soms zo uniek en onvervangbaar is, dat de verantwoording voor het behoud bij de gehele wereld ligt. Het internationale Werelderfgoedverdrag van 1972 is het meest bekende verdrag van UNESCO.

Het verdrag is bedoeld om een gebied of gebouw dat uniek en onvervangbaar in de wereld is te beschermen.

Samen zijn wij verantwoordelijk.

De taken van het land

2) Voordat men gaat nomineren, onderzoekt het land eerst welk erfgoed in aanmerking kan komen voor de titel Werelderfgoed.

Ons Koninkrijk, met Nederland als lidstaat, heeft het Werelderfgoedverdrag in 1992 ondertekend.

Rijksoverheid

De rijksoverheid is verantwoordelijk voor ons Werelderfgoed. Voor het culturele Werelderfgoed is dat de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en voor het natuurlijke Werelderfgoed is dat de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voert het Werelderfgoedbeleid uit en stelt de voorlopige lijst op.

Voorlopige lijst

3) Het land maakt een lijst van potentieel Werelderfgoed. Dit wordt ook wel de voorlopige lijst genoemd.

Op deze lijst staat welk gebied of gebouw in aanmerking kan komen voor de titel Werelderfgoed.

Om op de Werelderfgoedlijst te komen en de status Werelderfgoed te krijgen moet een gebied of gebouw uniek en onvervangbaar in de wereld zijn.

Nominatiedossier

4) Daarna begint men met het opstellen van een nominatiedossier, waarin uitgelegd staat wat dit erfgoed zo uniek in de wereld maakt.

Waarom het gebied of gebouw zo bijzonder is, wordt vastgelegd als de uitzonderlijke universele waarde van het Werelderfgoed. In het Engels worden deze Outstanding Universal Value (OUV) genoemd.

Daarnaast moet in het nominatiedossier ook worden vastgelegd hoe het Werelderfgoed wordt beschermd en wie het Werelderfgoed beheert.

---

Cultureel en/of natuurlijk

De cirkel staat voor natuurlijk Werelderfgoed. Het vierkant staat voor cultureel Werelderfgoed.

Werelderfgoed is een gebied of gebouw.

Een gebouw is altijd cultureel Werelderfgoed, maar een gebied kan natuurlijk, cultureel of een combinatie (hybride) van beide zijn.

In het Koninkrijk der Nederlanden is de Waddenzee een natuurlijk Werelderfgoed en is het overige Werelderfgoed cultureel.

Cultureel Werelderfgoed

Om de uitzonderlijke universele waarde van een cultureel Werelderfgoed te bepalen moet het genomineerde gebied of gebouw minimaal aan één van deze criteria voldoen:

1. Creatief meesterwerk
2. Uiting van culturele waarden
3. Visualiseert een (verdwenen) beschaving
4. Voorbeeld van de menselijke geschiedenis
5. Traditionele nederzetting, land- of zeegebruik
6. Cultuurlandschappen

Natuurlijk Werelderfgoed

Om de uitzonderlijke universele waarde van een natuurlijk Werelderfgoed te bepalen moet het genomineerde gebied minimaal aan één van deze criteria voldoen:

1. Ongeëvenaard natuurfenomeen of -gebied
2. Laat belangrijke fases in de geschiedenis van de aarde zien
3. Voorbeeld van ecologische/biologische processen
4. Belangrijk voor het behoud van biodiversiteit

---

Procedure

5) Als het dossier compleet is, brengt de minister dit naar het hoofdkantoor van UNESCO in Parijs.

De weg van erfgoed naar Werelderfgoed is een lange procedure en kan wel 15 jaar duren. En de procedure blijft tot het einde spannend.

Leuk weetje: Het dossier van Eise Eisinga dat in december 2021 naar het UNESCO hoofdkantoor in Parijs ging woog wel 3 kilo!

Erfgoed experts

6) Dan volgt een evaluatie van het dossier. Dit gebeurt door speciale experts die aangewezen zijn door UNESCO.

Erfgoed experts geven advies aan het UNESCO Werelderfgoedcomité over bestaand en toekomstig Werelderfgoed door middel van evaluaties en onderzoek.

Daarnaast geven ze trainingen en advies over erfgoed.

Voorbeelden zijn ICOMOS, IUCN EN ICCROM.

Beoordelingsrapport

7) Deze experts bezoeken ook het erfgoed om daar te kijken of het aan de eisen voldoet.

Het beoordelingsrapport van de experts kan over een erfgoed dat genomineerd is gaan. Het vertelt dan of het op-weg-naar-Werelderfgoed uniek en onvervangbaar genoeg is om op de lijst te staan. Maar ook of het duidelijk genoeg is hoe de lidstaat het erfgoed wil behouden en beschermen.

Daarnaast kunnen de experts ook beoordelingsrapporten maken over een bestaand Werelderfgoed. Bijvoorbeeld als de uitzonderlijke universele waarde in gevaar is.

Werelderfgoedcomité

8) De nominatie van het erfgoed en de uitkomsten van de evaluatie bespreekt het UNESCO Werelderfgoedcomité tijdens de jaarlijkse vergadering.

Het UNESCO Werelderfgoedcomité komt jaarlijks samen tijdens de Werelderfgoedvergadering. Ze bespreken en evalueren tijdens deze vergadering het bestaande Werelderfgoed en de Werelderfgoed-nominaties.

Tijdens de vergadering wordt dus nieuw erfgoed op de Werelderfgoedlijst geplaatst, maar kan het ook zijn dat een Werelderfgoed op de lijst van Werelderfgoed-in-Gevaar komt.

Soms wordt een erfgoed zelfs van de ‘Werelderfgoedlijst’ afgehaald.

Werelderfgoedlijst

9) Uitkomst kan zijn: inschrijving als Werelderfgoed, aanpassing (het dossier is niet goed genoeg en moet worden aangepast) of afwijzing.

1154 namen op de lijst in 167 landen

Waarvan 218 natuurlijk, 897 cultureel en 39 een combinatie van beide (hybride) zijn.

52 namen op de lijst zijn in gevaar.

Sinds het begin zijn er drie locaties van de lijst gehaald.

(cijfers: juli 2021)

Kijk op www.unesco.nl/nl/werelderfgoedkaart om alle Werelderfgoedlocaties in de wereld te bekijken.

Werelderfgoed in gevaar

Wanneer een Werelderfgoed ernstig bedreigd wordt, komt het op de lijst van Werelderfgoed-in-Gevaar. Het land moet dan verantwoording afleggen hoe het Werelderfgoed beter beschermd gaat worden. Als het niet voldoende wordt beschermd en er geen verbetering optreedt, wordt het van de Werelderfgoedlijst afgehaald.

Dit is drie keer voorgekomen:

• Dresden Elbe Valley (aanleg van een snelweg door vallei)
• Arabian Oryx Sanctuary (het beschermde gebied is met 90% gereduceerd)
• Liverpool Maritime Mercantile City (historische stadsgezicht door nieuwbouw verloren).

Ons koninkrijk

UNESCO werelderfgoed in ons koninkrijk

UNESCO Werelderfgoed in het Koninkrijk der Nederlanden (2023)

1. Schokland en omgeving
2. Molencomplex Kinderdijk-Elshout
3. Ir. D.F. Woudagemaal
4. Willemstad, Curaçao
5. Droogmakerij de Beemster
6. Rietveld Schröderhuis
7. Waddenzee
8. Grachtengordel van Amsterdam
9. Van Nellefabriek
10. Hollandse Waterlinies
11. Koloniën van Weldadigheid
12. Neder-Germaanse Limes
13. Eise Eisinga planetarium (sinds 2023)

Stichting Werelderfgoed

Stichting Werelderfgoed Nederland ondersteunt ons belangrijkste en meest unieke erfgoed op wereldniveau en brengt het onder de aandacht van het grote publiek. Dat doet ze door:

• Ons Werelderfgoed te promoten;
• Documentaires en lespakketten voor scholen te maken;
• Samen te werken op het gebied van onderhoud en beheer;
• Te stimuleren dat beheerders van Werelderfgoed kennis delen.

Kijk op werelderfgoed.nl voor meer informatie.

Werelderfgoed ben je niet zomaar

En dit is waarom:

• Elk Werelderfgoed is een (natuur)gebied of gebouw dat uniek en onvervangbaar is in de wereld.
• Het is van alle volkeren van de wereld, ongeacht het grondgebied waarop dit zich bevindt.
• Alleen UNESCO kan een erfgoed benoemen tot Werelderfgoed.