k
Dode links verwijderd
kGeen bewerkingssamenvatting |
k (Dode links verwijderd) |
||
| Regel 2: | Regel 2: | ||
Een <strong>[[gemaal]]</strong> verzorgt op mechanische wijze het omhoogbrengen van overtollig water uit het te bemalen gebied en daaropvolgend de afvoer van het water uit dat gebied. | Een <strong>[[gemaal]]</strong> verzorgt op mechanische wijze het omhoogbrengen van overtollig water uit het te bemalen gebied en daaropvolgend de afvoer van het water uit dat gebied. | ||
Een gemaal omvat daarom een <strong>[[opvoerwerktuig]]</strong> en een <strong> | Een gemaal omvat daarom een <strong>[[opvoerwerktuig]]</strong> en een <strong>aandrijfwerktuig</strong>. | ||
[[Bestand:Aandrijf-opvoer.jpg|340x280px|link=]] | [[Bestand:Aandrijf-opvoer.jpg|340x280px|link=]] | ||
<br>Een <strong>[[stoomgemaal]]</strong> is een gemaal dat door een <strong>[[stoommachine]]</strong> wordt aangedreven. Zowel de opvoerwerktuigen als de stoommachines van stoomgemalen kunnen op basis van de toegepaste technieken verder worden onderverdeeld. | <br>Een <strong>[[stoomgemaal]]</strong> is een gemaal dat door een <strong>[[stoommachine]]</strong> wordt aangedreven. Zowel de opvoerwerktuigen als de stoommachines van stoomgemalen kunnen op basis van de toegepaste technieken verder worden onderverdeeld. | ||
<br>Een stoomgemaal behoort tot de ''' | <br>Een stoomgemaal behoort tot de '''stoombedrijven''' en wordt bediend door geschoold personeel. | ||
<br>Bij een klein stoomgemaal verricht de '''[[machinist]]''' vaak daarnaast ook de rol van stoker. | <br>Bij een klein stoomgemaal verricht de '''[[machinist]]''' vaak daarnaast ook de rol van stoker. | ||
<br>Bij grote stoombedrijven heeft de '''[[machinist|chefmachinist]]''' de leiding over een groep '''[[machinist|machinisten]]''' (2e, 3e machinist), een groep '''[[stoker|stokers]]''' (één stoker fungeert daarbij vaak als "voorman") en een groep '''[[tremmen van de steenkolen|tremmers]]''' (aanvoer van brandstof) | <br>Bij grote stoombedrijven heeft de '''[[machinist|chefmachinist]]''' de leiding over een groep '''[[machinist|machinisten]]''' (2e, 3e machinist), een groep '''[[stoker|stokers]]''' (één stoker fungeert daarbij vaak als "voorman") en een groep '''[[tremmen van de steenkolen|tremmers]]''' (aanvoer van brandstof) | ||
| Regel 14: | Regel 14: | ||
Stoomgemalen zijn in Nederland <strong>in gebruik vanaf het eind van de 18e eeuw</strong>. In Nederland bestaat er bij de waterschappen aanvankelijk weinig vertrouwen in de mogelijkheden van de stoomtechniek om bij de bemaling te worden ingezet. <br>De stoomtechniek is vooral in Engeland ontstaan vanwege de behoefte om bodemwater uit de Engelse mijnen (Cornwall) te kunnen pompen. | Stoomgemalen zijn in Nederland <strong>in gebruik vanaf het eind van de 18e eeuw</strong>. In Nederland bestaat er bij de waterschappen aanvankelijk weinig vertrouwen in de mogelijkheden van de stoomtechniek om bij de bemaling te worden ingezet. <br>De stoomtechniek is vooral in Engeland ontstaan vanwege de behoefte om bodemwater uit de Engelse mijnen (Cornwall) te kunnen pompen. | ||
[[Bestand:Balansmachine.gif|400x332px|link=]] | [[Bestand:Balansmachine.gif|400x332px|link=]] | ||
De eerste stoommachines werken met een | De eerste stoommachines werken met een balansconstructie: de stoommachine is aan de ene kant van de balans opgesteld en brengt de bijbehorende balansarm daar in een op- en neergaande beweging, de pomp die diep in de mijn is ingebracht is verbonden met de andere kant van de balans en deze balansarm verricht zijn pompwerk door diezelfde beweging. | ||
<br>De nederlandse waterschappen vinden de verticale beweging eigenlijk maar moeilijk te combineren met een draaiende beweging die men bij bemaling gewend is ( | <br>De nederlandse waterschappen vinden de verticale beweging eigenlijk maar moeilijk te combineren met een draaiende beweging die men bij bemaling gewend is (windmolens). | ||
| Regel 30: | Regel 31: | ||
<strong>Bloeitijd</strong> | <strong>Bloeitijd</strong> | ||
De bloeitijd van stoomgemalen ligt in de 19e eeuw. Ze vervangen de (getrapte) molengangen met windmolens en maken de aanpak van grotere projecten mogelijk, zoals <strong> | De bloeitijd van stoomgemalen ligt in de 19e eeuw. Ze vervangen de (getrapte) molengangen met windmolens en maken de aanpak van grotere projecten mogelijk, zoals <strong>het droogmalen van meren, plassen en verveningen</strong>. | ||
<br>De overstromingen van 1825 geven nog een extra impuls aan de ontwikkelingen. De reusachtige stoomgemalen "Gemaal Leeghwater" (1846), "Gemaal Cruquius" en "Gemaal Lijnden" (beide 1849) malen tussen 1849 en 1852 de Haarlemmermeer leeg. Het inpolderen van het meer maakt de bouw van de stoomgemalen "Spaarndam" (1846) en "Halfweg" (1853) noodzakelijk. | <br>De overstromingen van 1825 geven nog een extra impuls aan de ontwikkelingen. De reusachtige stoomgemalen "Gemaal Leeghwater" (1846), "Gemaal Cruquius" en "Gemaal Lijnden" (beide 1849) malen tussen 1849 en 1852 de Haarlemmermeer leeg. Het inpolderen van het meer maakt de bouw van de stoomgemalen "Spaarndam" (1846) en "Halfweg" (1853) noodzakelijk. | ||
Toch zijn er in 1855 nog maar 13 stoomgemalen, met in totaal 16 stoommachines in Nederland in gebruik. | Toch zijn er in 1855 nog maar 13 stoomgemalen, met in totaal 16 stoommachines in Nederland in gebruik. | ||
| Regel 56: | Regel 57: | ||
<ul> | <ul> | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''stoomgemaal "Halfweg" bij Halfweg''' (1852) is het oudste nog werkende stoomgemaal. | ||
<li>Het '''[[Cruquius|stoomgemaal "Gemaal Cruquius"]]''', ooit het grootste stoomgemaal ter wereld, bezit geen stoomketels meer en is ingericht als museum. Sinds 2002 wordt de stoommachine van het gemaal door een hydraulisch systeem aangedreven, waardoor de acht zuigerpompen weer werken. | <li>Het '''[[Cruquius|stoomgemaal "Gemaal Cruquius"]]''', ooit het grootste stoomgemaal ter wereld, bezit geen stoomketels meer en is ingericht als museum. Sinds 2002 wordt de stoommachine van het gemaal door een hydraulisch systeem aangedreven, waardoor de acht zuigerpompen weer werken. | ||
| Regel 62: | Regel 63: | ||
<li>Het '''[[ir. D.F. Woudagemaal|stoomgemaal bij Teakesyl (Tacozijl) nabij Lemmer]]''' (1920), sinds 1947 <strong>[[Ir. D.F. Woudagemaal]]</strong> genoemd, is met een capaciteit van 4 miljoen liter water per minuut het grootste '''nog werkende stoomgemaal''' ter wereld en staat op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Dit gemaal is nog volledig bedrijfsmatig in gebruik bij Wetterskip Fryslân en vervult nog steeds een belangrijke rol bij het Friese boezembeheer. | <li>Het '''[[ir. D.F. Woudagemaal|stoomgemaal bij Teakesyl (Tacozijl) nabij Lemmer]]''' (1920), sinds 1947 <strong>[[Ir. D.F. Woudagemaal]]</strong> genoemd, is met een capaciteit van 4 miljoen liter water per minuut het grootste '''nog werkende stoomgemaal''' ter wereld en staat op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Dit gemaal is nog volledig bedrijfsmatig in gebruik bij Wetterskip Fryslân en vervult nog steeds een belangrijke rol bij het Friese boezembeheer. | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''stoomgemaal "Mastenbroek" op de Kamperzeedijk bij Zwartewaterland''' (1856) | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''stoomgemaal "Hertog Reijnout" bij Nijkerk''' (1883) | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''"Putter Stoomgemaal" (1886) bij Putten''' (1886) | ||
<li>Het '''[[De Tuut|stoomgemaal "De Tuut" bij Appeltern]]''' (1918) | <li>Het '''[[De Tuut|stoomgemaal "De Tuut" bij Appeltern]]''' (1918) | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''stoomgemaal "Winschoten" bij Winschoten''' (1895) | ||
<li>Het ''' | <li>Het '''stoomgemaal "Vier Noorder Koggen" bij Medemblik''' (1907) werkt nog steeds. Hier is het Nederlands Stoommachine Museum gevestigd. | ||
</ul> | </ul> | ||
<br> | <br> | ||
[[Category:Waterbeheer]] | [[Category:Waterbeheer]] | ||