J.L. Hooglandgemaal

Het J.L. Hooglandgemaal is het tweede boezemgemaal van Wetterskip Fryslân. Dit tweede gemaal is een elektrisch gemaal in Stavoren dat gereed kwam in 1966. Het bouwwerk met een gebogen dak is een ontwerp van de architect P. de Vries. Het heeft een moderne hoge en lichte machinehal. Het J.L. Hooglandgemaal staat net buiten de stad aan de Zuiderweg, aan het einde van het Johan Frisokanaal bij de waterkerende dijk van het IJsselmeer. Het toevoerkanaal is in 1966 gegraven en het gemaal is in 1968 in gebruik gesteld.

Het J.L. Hooglandgemaal gezien vanaf de IJsselmeerzijde.

In de hal staan vier schroefpompen. Het gemaal pompt het water vanuit de Friese boezem op het IJsselmeer. De afvoercapaciteit van het J.L. Hooglandgemaal was in aanleg met een capaciteit van ruim 6.000 m³ per minuut anderhalf maal zo groot als het eerste boezemgemaal: het Ir. D.F. Woudagemaal.

Één van de vier schroefpompen in de machinehal van het Hooglandgemaal.

Het J.L. Hooglandgemaal neemt de taak over van het eertse boezemgemaal van Friesland dat ook water loost op het IJsselmeer, namelijk het ir. D.F. Woudagemaal te Lemmer. Dit gemaal hoeft nu alleen nog bij zeer hoge en kritieke waterstanden bij te springen.

In de aanloop naar de bouw van het Woudagemaal wordt er al aanbevolen om twee stoomgemalen te bouwen: één bij Lemmer en één bij Stavoren. Er wordt besloten om in eerste instantie één stoomgemaal te bouwen. Het gemaal bij Stavoren is er aanvankelijk nooit gekomen, althans niet in de tijd van Wouda. Dat is waarschijnlijk een financiële kwestie geweest.

Het zou tot 1966 duren, voordat het beoogde tweede gemaal inderdaad wordt gebouwd. De oorzaak dat het eerder beoogde gemaal er na ruim 45 jaar toch nog komt, is de overstroming in 1965, waarbij 100.000 hectare land blank komt te staan. Het is een volstrekt onmogelijke opgave voor het Ir. D.F. Woudagemaal om al dat water binnen een korte termijn weg te malen. Op dat moment wordt de noodzaak van een tweede boezemgemaal wel heel erg duidelijk en dan komt er ook schot in de besluitvorming.

In 2009/2010 zijn alle pompen gereviseerd en geautomatiseerd en is de capaciteit van het gemaal aanmerkelijk vergroot. Voor de (her)ingebruikname van het gemaal gaf de heer J. Atsma, staatsecretaris van infrastructuur en milieu het startsein op donderdag 26 mei 2011. De zaterdag daarna was het gemaal eenmalig opengesteld voor het publiek.

Zie de 5 minuten durende reportage van Omroep Fryslân en Wetterskip Fryslân op Youtube: https://youtu.be/10Kb-nUiroM

Het Hooglandgemaal kan nu volledig op afstand vanuit Leeuwarden worden bediend. Het gemaal is bovendien visvriendelijk gemaakt. Vissen kunnen zonder problemen het gemaal passeren.

Dankzij de capaciteitsuitbreiding heeft het gemaal nu een maximum capaciteit van 120 kubieke meter per seconde, dus 7.200 m³ per minuut, waar het ir D.F. Woudagemaal een capaciteit heeft van 4.000 m³ per minuut met een maximum van 4.500 m³ per minuut. Omdat het J.L. Hooglandgemaal een elektrisch gemaal is, kan het ook veel sneller worden bijgezet, als er sprake is van hoog water in de Friese boezem. Het J.L. Hooglandgemaal is tegenwoordig dan ook het hoofd boezemgemaal en slaat het water van de boezem uit naar het IJsselmeer, wanneer natuurlijke lozing via de verschillende sluizen niet mogelijk is.

Het J.L. Hooglandgemaal gezien vanaf de boezemzijde.

Als de omstandigheden minder gunstig zijn, b.v. een moeilijke aanvoer van boezemwater, of een plotselinge en extreme toename van de waterstand in de Friese boezem is het ir D, F. Woudagemaal een zeer gewaardeerde reserve.

Het Hooglandgemaal is niet open voor publiek.