Boezem en Boezempeil: verschil tussen pagina's

Uit Wouda's Wiki
(Verschil tussen pagina's)
imported>Cierick Goos
kGeen bewerkingssamenvatting
 
imported>Cierick Goos
(Pagina ontvet)
 
Regel 1: Regel 1:
De boezem van Friesland wordt gevormd door een aantal belangrijke kanalen en de grote meren. De oppervlakte van de boezem beslaat ruim 15.000 hectare.
Er is sprake van een boezempeil als dit is vastgesteld door het [[waterschap]] en in het verleden ook door Gedeputeerde Staten van een provincie.
Aan de hand van dit peil wordt de waterstand binnen de boezem geregeld.
Voor de polders binnen de boezem is het boezempeil van belang. Mocht er een overschot aan hemelwater zijn dan kan een polder dat niet onbeperkt uitslaan op de boezem.


Op dit water wordt het water van 266.000 hectare land afgevoerd.  
Op het moment dat het boezempeil is bereikt zal het malen onderbroken moeten worden.
In veel gevallen zal een waterschap maatregelen nemen om er voor te zorgen dat de polders hun water in voldoende mate kunnen afvoeren.


De drie belangrijkste kanalen zijn: [[Prinses Margrietkanaal]] (vanaf de [[Prinses Margrietsluizen]] naast het stoomgemaal [[ir. D.F. Woudagemaal]] tot aan Gaarkeuken), het Van Harinxmakanaal ( van Leeuwarden naar Harlingen) en het Johan Frisokanaal (van Galamadammen naar Stavoren).
Dat kan door het zogenaamde voormalen waardoor het boezempeil daalt, het water uit de boezem wordt afgevoerd naar een naastgelegen boezem (een voorbeeld hiervan is het water dat door het waterschap Velt en Vecht in Overijssel afgevoerd wordt naar de waterschappen Reest en Wieden en Groot Salland en het water van het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden dat bij Zwammerdam op de boezem van het Hoogheemraadschap van Rijnland komt), of een rivier of de zee.
 
[[Bestand:PM-kanaal_k.jpg|600×400px|link=]]
Het Prinses Margrietkanaal
 
 
De belangrijkste meren:
* Heegermar
* Fluessen
* Morra
* Sleattemermar
* Grutte Brekken
* De Kûfurd
* Snitsermar
* Pikmar en Wide Ie
* Smelle Ie
* Tsjûkemar
 
 
[[Bestand:IMG_1594_k.JPG|600×400px|link=]]
De Friese boezem dient ook de watersport: hier de Pikmar bij Grou


De [[Friese boezem|boezem van Friesland]] loost op het [[IJsselmeer]], [[Lauwersmeer]] en de [[Waddenzee]].
   
   
Vanaf de Sleattemermar en de Tsjûkemar lopen twee kanalen (Follegasloot en het Sloter Gat) naar de Grote Brekken. Vanaf de Grote Brekken komt het water naar het stoomgemaal, dit in 1919 nieuw gegraven kanaal is min of meer het sluitstuk van de Friese Boezem en is het aanvoerkanaal voor het [[ir. D.F. Woudagemaal]].
Door het water uit de polders weer in de boezem te stromen wordt het aanvankelijke verlaagde boezempeil weer aangevuld tot het streefpeil.
 
Het [[Johan Frisokanaal]] is belangrijk voor de aanvoer van water naar het [[J.L. Hooglandgemaal]] bij Stavoren.
 
Het Wetterskip Fryslân heeft twee boezemgemalen: het [[J.L. Hooglandgemaal]] (1967) bij Stavoren en het [[ir. D.F. Woudagemaal]] (1920) bij Lemmer.
Door middel van deze twee gemalen wordt het water uit de boezem op een mechanische wijze afgevoerd en uitgeslagen op het buitenwater: IJsselmeer.
 
Het water uit de boezem kan op meerdere plaatsen via een sluis en langs natuurlijk verval op het buitenwater worden gespuid.
Er zijn op meerdere plaatsen sluizen: [[Dokkumer Nieuwe Zijlen]], bij [[Harlingen]].
(Zie ook: [[Zijlen en sluizen in breed perspectief]])
 
[[Bestand:Sluis_bij_Harlingen_02_k.jpg|600×450px|link=]]
Zeesluizen bij Harlingen
(afbeelding: Wikipedia)
 
 
De sluizen bij [[Dokkumer Nieuwe Zijlen]]  en bij [[Harlingen]] zijn wel de belangrijkste om het overtollige water dat in het noordoosten en noordwesten van de provincie in de boezem staat af te voeren naar de Waddenzee en het [[Lauwersmeer]]. De spuisluizen bij Lauwersoog zorgen er dan voor dat er bij eb op de Waddenzee gespuid kan worden.
 
De boezem wordt gevoed met het water uit de polders. De ruim 900 [[poldergemaal|poldergemalen]] in Fryslân brengen het water uit de afzonderlijke polders in de boezem.
 
Naast de inzet van de gemalen wordt er bij calamiteiten nog een beroep gedaan op vrijwillig molenaars om de [[poldermolen|poldermolens]] mee te laten malen en daarmee eveneens water uit de polder uit te slaan op de boezem. Dit onder het motto: alle kleine beetjes helpen.
 
[[Bestand:Spinnenkop_k.jpg|450×600px|link=]]
Spinnenkopmolen
(afbeelding: Wikipedia)
 
 
De boezem kan ook gebruikt worden om water in te laten vanuit het buitenwater en door te voeren naar de polders.
In 2011 gebeurde dat langdurig omdat het voorjaar droog en warm was en ook in andere jaren zijn er al grote hoeveelheden water vanuit het IJsselmeer ingelaten. Niet ver van het [[ir. D.F. Woudagemaal]] is een [[inlaatsluis]] gebouwd.
 
Dat er soms sprake is van een watertekort blijkt uit het volgende: normaal valt er in de maand maart 50 - 60 mm neerslag, soms is dat wel eens slechts 20 mm. Omdat de zon de laatste decennia krachtiger wordt is er vaker behoefte aan water.


De boezem heeft eigenlijk een dubbele functie: water afvoeren en incidenteel water aanvoeren.  
Voor de Friese boezem is dat -0.52 cm NAP.


Bij Gaarkeuken is de grens met een volgende boezem, daar zorgt het Waterschap Noorderzijlvest voor, vervolgens begint midden in de stad Groningen, bij de sluis, weer een andere boezem: die van het Waterschap Hunze en Aa. Zowel bij Gaarkeuken als bij Groningen is een sluis, omdat er sprake is van een peilverschil tussen de verschillende boezemgebieden.
[[Bestand:IMG_1978_boezemzijde_peilschaal.jpg|600x400px|link=]]


In grote delen van West-Nederland (globaal langs de lijn Groningen - Breda) is een grotere of kleinere boezem aanwezig. Het gaat om tenminste dertig tot veertig boezemstelsels, die allemaal onder beheer staan van een waterschap of hoogheemraadschap.
Ter vergelijking Groningen: -0.97 cm NAP.


[[Bestand:Katwijk-1961-gemaal-en-uitw.jpg|500×354px|link=]]
De stand van het water kan op een <strong>[[peilschaal]]</strong> worden afgelezen. In het bezoekerscentrum is een onlineverbinding, waar voortdurend de actuele waterstand in de Friese boezem kan worden afgelezen.
Boezemgemaal bij Katwijk van het Hoogheemraadschap Rijnland


Het [[ir. D.F. Woudagemaal]] wordt pas ingezet als de waterstand in de boezem -0.40 cm is, dan staat er tenminste 12 cm extra water. Een hoeveelheid die niet alleen maar door natuurlijke afwatering met behulp van sluizen en het Hoogland gemaal bij Staveren binnen een aanvaardbare tijd weggewerkt kan worden.


Niet iedere boezem komt op het IJsselmeer of de zee uit. De boezem van bijvoorbeeld het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden voert het water via de Oude Rijn door naar de boezem van het hoogheemraadschap van Rijnland. Rijnland slaat het water bij Katwijk uit op de Noordzee.
Het [[ir. D.F. Woudagemaal]] in bedrijf om het peil in de [[Friese boezem]] te verlagen na hevige regenval:
[[Bestand:Boezemstand_Woudagemaal.jpg|580x32ppx|Link=]] UItleg bij bovenstaande afbeelding:
Waterstand [[ir. D.F. Woudagemaal]] bij [[Lemmer]] in meter ten opzichte van het [[NAP]]. De blauwe lijn is de [[Friese boezem|Friese boezemwaterstand]], de rode lijn is de buitenwaterstand ([[IJsselmeer]]). Een gesloten groene balk onderin het scherm geeft aan wanneer het [[gemaal]] in werking is en er geloosd wordt op het [[IJsselmeer]]. Wanneer een rode balk zichtbaar is wordt er via de nabijgelegen inlaten [[Teroelsterkolk]] water vanuit het [[IJsselmeer]] ingelaten.


<br>
De actuele waterstanden op de [[Friese boezem|boezem]] kunnen worden opgevraagd via de site van het [[Wetterskip Fryslân]]: https://www.wetterskipfryslan.nl/kaarten/boezem-kaart
[[Category:Waterbeheer]]
De kaart werkt interactief.

Versie van 19 aug 2021 20:44

Er is sprake van een boezempeil als dit is vastgesteld door het waterschap en in het verleden ook door Gedeputeerde Staten van een provincie.

Aan de hand van dit peil wordt de waterstand binnen de boezem geregeld. Voor de polders binnen de boezem is het boezempeil van belang. Mocht er een overschot aan hemelwater zijn dan kan een polder dat niet onbeperkt uitslaan op de boezem.

Op het moment dat het boezempeil is bereikt zal het malen onderbroken moeten worden. In veel gevallen zal een waterschap maatregelen nemen om er voor te zorgen dat de polders hun water in voldoende mate kunnen afvoeren.

Dat kan door het zogenaamde voormalen waardoor het boezempeil daalt, het water uit de boezem wordt afgevoerd naar een naastgelegen boezem (een voorbeeld hiervan is het water dat door het waterschap Velt en Vecht in Overijssel afgevoerd wordt naar de waterschappen Reest en Wieden en Groot Salland en het water van het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden dat bij Zwammerdam op de boezem van het Hoogheemraadschap van Rijnland komt), of een rivier of de zee.

De boezem van Friesland loost op het IJsselmeer, Lauwersmeer en de Waddenzee.

Door het water uit de polders weer in de boezem te stromen wordt het aanvankelijke verlaagde boezempeil weer aangevuld tot het streefpeil.

Voor de Friese boezem is dat -0.52 cm NAP.

Ter vergelijking Groningen: -0.97 cm NAP.

De stand van het water kan op een peilschaal worden afgelezen. In het bezoekerscentrum is een onlineverbinding, waar voortdurend de actuele waterstand in de Friese boezem kan worden afgelezen.

Het ir. D.F. Woudagemaal wordt pas ingezet als de waterstand in de boezem -0.40 cm is, dan staat er tenminste 12 cm extra water. Een hoeveelheid die niet alleen maar door natuurlijke afwatering met behulp van sluizen en het Hoogland gemaal bij Staveren binnen een aanvaardbare tijd weggewerkt kan worden.

Het ir. D.F. Woudagemaal in bedrijf om het peil in de Friese boezem te verlagen na hevige regenval: Link= UItleg bij bovenstaande afbeelding: Waterstand ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer in meter ten opzichte van het NAP. De blauwe lijn is de Friese boezemwaterstand, de rode lijn is de buitenwaterstand (IJsselmeer). Een gesloten groene balk onderin het scherm geeft aan wanneer het gemaal in werking is en er geloosd wordt op het IJsselmeer. Wanneer een rode balk zichtbaar is wordt er via de nabijgelegen inlaten Teroelsterkolk water vanuit het IJsselmeer ingelaten.

De actuele waterstanden op de boezem kunnen worden opgevraagd via de site van het Wetterskip Fryslân: https://www.wetterskipfryslan.nl/kaarten/boezem-kaart De kaart werkt interactief.