Rijn

De rivier de Rijn is de belangrijkste waterdrager in Nederland.

De naam Rijn is afkomstig van het Middelnederlandse Rijn, dat via een aangenomen Oudnederlandse vorm Rīn uit het Oergermaanse Rīnaz komt. In het Gallisch werd de rivier Rēnos genoemd, in het Latijn Rhēnus, en in het Grieks Ῥῆνος (Rhēnos). De naam komt waarschijnlijk van het Indo-Europese rei- dat "stromen" betekent. Het voorkomen van een lange ē in de Latijnse en Griekse namen duidt op Keltische invloed, aangezien de overgang van Indo-Europese ei in lange ē een van de kenmerken van het Keltisch is (ei wordt daarentegen ī in het Germaans en Latijn).
Er mag dus aangenomen worden dat de Germaanse en Gallische namen direct uit het Indo-Europees zijn ontstaan, terwijl de Gallische naam waarschijnlijk de bron van de Griekse en Latijnse namen was.

Er wordt onderwezen dat de Rijn bij Lobith het land binnen komt, feitelijk is dat onjuist. Lobith ligt niet aan het water. Beter zou het zijn om te zeggen, dat de Rijn bij Tolkamer binnenstroomt. Maar het Gelderse dorp Spijk, dat nog iets meer naar het oosten en vrijwel op de grens met Duitsland ligt, zou met de eer kunnen gaan strijken.

Uitstroom en bron van de Rijn uit het Thomasmeer

De Rijn ontstaat in de bergen van Zwitserland en komt via Duitsland naar Nederland Na tal van naamsveranderingen stroomt deze rivier bij Hoek van Holland de Noordzee in.

Wij volgen de route en de naamsveranderingen.
Eigenlijk wordt er nergens gesproken over de Rijn, de naam verandert steeds. Bij het passeren van de Duits/ Nederlandse grens gaat het om de Boven Rijn.

Bij Tolkamer

Tussen Tolkamer en Pannerden is de Boven Rijn het Bijlands Kanaal geworden.
Ter hoogte van Pannerden is aan het eind van de 18e eeuw het Pannerdens kanaal gegraven.
De Oude Rijn, die om de Pannerdensche waard heenloopt, was te smal geworden om al het aangevoerde water af te kunnen voeren. Het Pannerdens kanaal heeft de functie overgenomen.
(In 1976 is er een uitvoerige studie verschenen over de wordingsgeschiedenis van het Pannerdens kanaal, de auteur doet hierin verslag van zijn onderzoek naar alle belangen die mee hebben gespeeld om tot de aanleg van het kanaal te komen).
Bij Arnhem gaat het Pannerdens kanaal over in de Neder Rijn. Deze naam blijft gehandhaafd tot aan Wijk bij Duurstede. Hier ligt een belangrijke kruising van waterwegen: Het Amsterdam - Rijnkanaal, de Neder Rijn en de Lek. Het Amsterdam - Rijnkanaal is de verbinding vanuit Amsterdam naar de Neder Rijn en de Waal. Het scheepvaartverkeer, dat via de Neder Rijn is komen varen en vervolgens naar Amsterdam koerst, verandert hier van koers.

Prinses Irene-sluizen

Aan de andere zijde van de kruising gaat de rivier verder als de Lek. Die naam blijft tot aan Krimpenaan de Lek en Kinderdijk (Werelderfgoed Unesco).
Op dit punt verandert de naam in Nieuwe Maas.
Na Rotterdam ter hoogte van Schiedam gaat de Nieuwe Maas over in Nieuwe Waterweg en stroomt dan bij Hoek van Holland naar de Noordzee.

Onderweg is een fijn vertakt stelsel van andere rivieren ontstaan.
Bij Millingen aan de Rijn ontstaat uit het Bijlands kanaal de Waal.

De Waal bij Ochten

Deze rivier stroomt via Nijmegen en Tiel, bij Tiel stroomt het Amsterdam - Rijnkanaal in de Waal, en naar Zaltbommel, hier schreef de dichter Hendrik Marsman het gedicht: ,,Denkend aan Holland".
De Waal gaat bij Gorinchem over in de Boven Merwede,
ter hoogte van de Brabantse Biesbosch wordt dit de Nieuwe Merwede, die in het Hollands Diep stroomt.
Het Hollands Diep splitst zich ter hoogte van het Hellegastplein in het Haringvliet,
dit water stroomt dan bij de gelijknamige sluizen in de Noordzee, het Volkerak naar het Zoommeer.
Ter hoogte van de Philipsdam en de Grevelingendam ontstaat het Grevelingenmeer, dit water loopt feitelijk dood bij de Brouwersdam.
De andere tak van het Zoommeer gaat naar de Zijpe, het Mastgat en de Oosterschelde.
Bij de Oosterscheldekeering stroomt dit water in de Noordzee.

De Beneden-Merwede

Naast de Boven Merwede is er vanaf Boven Hardinxveld ook de Beneden Merwede tot aan Papendrecht
en stroomt dan verder als Noord naar de Nieuwe Maas.
Bij Dordrecht ontstaat de Oude Maas die bij Hoogvliet in de Nieuwe Waterweg stroomt.

Tussen Vlissingen en Rotterdam is het geheel van waterlopen in grote lijnen de Delta van Nederland. Op een relatief korte afstand van elkaar stromen alle belangrijke waterwegen van Nederland in de Noordzee. Een variant op een spreekwoord: er zijn meerdere wegen die naar Rome gaan zou kunnen zijn: vele waterwegen stromen naar de Noordzee.

Twee rivieren zijn nog niet genoemd:
de IJssel, deze rivier ontstaat ter hoogte van Westervoort uit het Pannerdens kanaal en stroomt langs de oude Hanzesteden (zie ook: Hanze) : Doesburg, Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen naar het IJsselmeer.

[[Bestand:

De tweede rivier is de Maas, dit is een regenrivier die in Frankrijk ontstaat.
Tussen het stroomgebied van de Rijn en het stroomgebied van de Maas zijn weinig raakvlakken.
In het Land van Maas en Waal, tussen de dorpen Heerewaarden en Rossum, stroomt het kanaal van Sint Andries op dit smalle punt zijn Maas en Waal zichtbaar.
De Maas wordt voorbij Den Bosch de Bergsche Maas en stroomt dan in het Hollands Diep.

Hiermee is het belang van de Rijn aangetoond, niet alleen voor de aanvoer van voldoende water, maar ook als belangrijke transportweg voor met name de havens van Rotterdam/ Amsterdam naar het achterland in Duitsland en Frankrijk.

De Rijn ontstaat in de bergen van Zwitserland, in het voorjaar wordt al het smeltwater van de bergen (sneeuw en ijs) afgevoerd, onderweg ook al het hemelwater (regen). De aanvoer van water is het hele jaar door vrij constant.

In tijden van langdurige droogte zal men de wateraanvoer nauwlettend in de gaten houden. Als deze onder de grens van 12.000 m3 per minuut komt is het nodig om maatregelen te nemen. Water kan langer vastgehouden worden door de grote stuwen te sluiten. Verder kan het gevolgen hebben voor de scheepvaart: men moet snelheid minderen en minder zwaar beladen, het instellen van een enkele vaarrichting. Voor de landbouw kan het betekenen dat er geen water meer onttrokken kan worden om het land te bevloeien. Als een periode van droogte langer duurt, zal dit gevolgen hebben voor de omvang van de oogst.

Dreigt er stuwingsgevaar vanaf de Noordzee, dan kan de Maeslantkering die tussen Hoek van Holland en Maassluis in de Nieuwe Waterweg is gebouwd worden gesloten. Een keer per jaar wordt deze kering gesloten om na te gaan of alles nog functioneert. Het scheepvaartverkeer van en naar Rotterdam ligt dan tijdelijk stil.

Ook al ligt er inmiddels een goederenspoorlijn tussen Europoort en Zevenaar, de Betuwelijn, (evenwijdig aan de A-15) het meeste goederentransport vanuit Rotterdam gaat nog altijd over water.

Het Rijnwater is van onmiskenbaar belang voor Nederland.

De naam van de Oude Rijn is al een keer genoemd: dit zeer oude deel van de rivier stroomt aan de oostzijde van de Panerdensche waard.
De Oude Rijn komt nog een keer voor: tussen Utrecht, Vleuten, Woerden en Katwijk aan de Rijn. Dit deel van de Rijn markeerde ooit de meest noordelijke grens van het Romeinse rijk. Bij opgravingen langs deze grens zijn veelvuldig belangrijke vondsten gedaan. Funderingen van nederzettingen en restanten van schepen en verder munten en potjes zijn tastbare herinneringen aan een eens zo machtig rijk. Ook de Romeinen maakten dankbaar gebruik van de Rijn om hun strategische positie steeds verder uit te breiden.

Langs de rivier of alle andere rivieren, die er van zijn afgeleid, zijn strategische punten te vinden: bijv. het stadje Nieuwpoort en in de Bommelerwaard slot Loevestein.

De betekenis van de Rijn voor het ir. D.F. Woudagemaal is minimaal.
Het Woudagemaal zal geen Rijnwater uitslaan, de boezem van Fryslân krijgt via andere wegen water aangevoerd. Alleen als er water vanuit het IJsselmeer in de boezem wordt gelaten via de inlaatsluis naast het gemaal, is het in theorie mogeljk dat dat water uit de Rijn is.