Anonieme gebruiker
Fryslân: verschil tussen versies
geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine Geen bewerkingssamenvatting |
imported>Jan Pieter Rottine Geen bewerkingssamenvatting |
||
| Regel 48: | Regel 48: | ||
<br>In Friesland liggen vier '''[[nationale parken]]''': | <br>In Friesland liggen vier '''[[nationale parken]]''': | ||
<ul> | <ul> | ||
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Schiermonnikoog|Schiermonnikoog]] | <li>'''Nationaal Park [[Nationaal Park Schiermonnikoog|Schiermonnikoog]]''' | ||
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]] | <li>'''Nationaal Park [[Nationaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]]''' | ||
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Lauwersmeer|Lauwersmeer]] (Groningen en Friesland) | <li>'''Nationaal Park [[Nationaal Park Lauwersmeer|Lauwersmeer]] (Groningen en Friesland)''' | ||
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Drents-Friese Wold|Drents-Friese Wold]] (Drenthe en Friesland) | <li>'''Nationaal Park [[Nationaal Park Drents-Friese Wold|Drents-Friese Wold]] (Drenthe en Friesland)''' | ||
</ul> | </ul> | ||
| Regel 101: | Regel 101: | ||
<br> | <br> | ||
<br>De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]] (1515-1524). | <br>De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]] (1515-1524). | ||
<br>In 1524 wist keizer Karel V aan Friesland zijn wil op te leggen. | <br>In 1524 wist keizer Karel V aan Friesland zijn wil op te leggen. | ||
<br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. | <br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. | ||
Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Friesland mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II. | |||
<br>Na het kinderloos overlijden van Oranje-stadhouder Willem III in 1702 en het Tweede Stadhouderloze Tijdperk werd de Friese stadhouder Willem IV stad houder van de Republiek. | |||
<br>In '''1795''' werd de Republiek overvallen door Frankrijk en raakten de reuplieken van de Nederlanden hunzelfstandigheid kwijt. Na de Bataafse Republiek (1795-1806) en het Koninkrijk Holland (1806-1810) werden de nederlanden onder keizer Napoleon Bonaparte ingelijfd bij Frankrijk. | |||
<br> Na de Franse overheersing werd Nederland in 1813 weer zelfstandig. Na de Slag bij Waterloo in 1815 werd tijdens het "Wener Congres" het Koninkrijk der Nederlanden gevormd met als staatshoofd Koning Willem I. | |||
Friesland maakt sindsdien als provincie deel uit van het koninkrijk. | |||
<li>'''Taal''' | <li>'''Taal''' | ||
<br> | <br> | ||
<br>'''Frysk''' | <br>'''Frysk''' | ||
De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het [[Westerlauwers Fries| | De talen die het meeste worden gesproken in de provincie zijn het [[Westerlauwers Fries|Frysk]] (Fries) en het [[Nederlands]]. Het Frysk heeft de status van minderheidstaal en wordt naast het Nederlands als een officiële landstaal erkend onder het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden. De taal wordt beperkt gebruikt in de rechtspraak en het onderwijs, en in ruimere mate door (een aantal) overheden en media, en met name voor de radio en op de TV. | ||
<br> | <br> | ||
<br>'''Dialecten in Friesland''' | <br>'''Dialecten in Friesland''' | ||
| Regel 126: | Regel 129: | ||
<br> | <br> | ||
<br>'''Nieuwe Friese taalwet''' | <br>'''Nieuwe Friese taalwet''' | ||
<br>Minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken heeft op 12 februari 2011 bij [[Omrop Fryslân]] aangekondigd dat er een nieuwe Friese taalwet komt. Deze wet garandeert iedereen het recht om in de provincie Friesland zelf te kiezen voor de Nederlandse of de Friese taal in het contact met de overheid of in de rechtszaal. Een onderdeel van de wet is de introductie van een Raad voor de Friese taal. Deze raad kan bijdragen aan het stimuleren en waarborgen van het gebruik van de Friese taal. | |||
<li>'''Cultuur''' | <li>'''Cultuur''' | ||
De Friese cultuur wordt gekenmerkt in vele maatschappelijke facetten. | |||
< | <Naast de eigen taal Frysk, kenmerkt de cultuur zich ook door een sterk bewustzijn van eigen identiteit, die o.a. wordt vormgegeven in de Friese letterkunde en kunst. | ||
<br> | <br>Tot een overzicht van de Friese schrijvers en dichters behoren zeker de Friese renaissanceschrijver '''Gysbert Japicx''' en de vele vooraanstaand dichters uit de 20e eeuw, zoals bijv. '''Obe Postma''', mr. Pieter Jelles Troelstra en Fredde Schürer. De Friese letterkunde heeft vele romanschrijvers en prozaïsten voortgebracht. Naar Gysbert Japix en Obe Postma is een Friese literatuurprijs genoemd. | ||
<br>Friesland kent een grootse muziekgeschiedenis: het telt een grote dichtheid aan (plaatselijke) muziekkorpsen, koren en muziekgezelschappen. De Friese jeugd is eveneens actief in vele muziekbands, als solisten en in cabaretgroepen. | |||
<br>Friesland kent ook een grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen. Het professionele theatergezelschap "Tryater" is bekend van radio en TV. | |||
<br>De Friese cultuur omvat ook een aantal specifieke sporten, die tot buiten de grenzen van Fryslân bekendheid genieten: het skûtsjesilen, het fierljeppen en het kaatsen. | |||
br>De Friese Elfstedentocht is uitgegroeid tot een nationaal evenement in Nederland. | |||
<br> | <br> | ||
<br>'''Media''' | <br>'''Media''' | ||