Anonieme gebruiker
Sluizen: verschil tussen versies
k
Categorie toegevoegd
imported>Jan Pieter Rottine Geen bewerkingssamenvatting |
imported>Cierick Goos k (Categorie toegevoegd) |
||
| (46 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
(Deze pagina is in | (Deze pagina is nog in bewerking, mei 2019) | ||
=='''Sluizen'''== | =='''Sluizen'''== | ||
| Regel 11: | Regel 11: | ||
</ul> | </ul> | ||
===''' | ==='''Indeling naar doel'''=== | ||
Gelet op het '''doel van de sluis''' onderkennen we de: | Gelet op het '''doel van de sluis''' onderkennen we de: | ||
<ul> | <ul> | ||
| Regel 97: | Regel 97: | ||
<br>Deze keersluis wordt eigenlijk alleen maar gesloten '''als uiterste maatregel tijdens acute noodsituaties met betrekking tot windstuwing en buitengewoon hoge waterstanden in de Friese boezem'''. Het '''scheepvaartverkeer wordt dan stilgelegd'''. Als men via bemaling ('''[[J.L. Hooglandgemaal]]''' en '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''') de situatie weer beheerst wordt de keersluis bij Terherne weer geopend en kan het scheepvaartverkeer weer op gang komen. | <br>Deze keersluis wordt eigenlijk alleen maar gesloten '''als uiterste maatregel tijdens acute noodsituaties met betrekking tot windstuwing en buitengewoon hoge waterstanden in de Friese boezem'''. Het '''scheepvaartverkeer wordt dan stilgelegd'''. Als men via bemaling ('''[[J.L. Hooglandgemaal]]''' en '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''') de situatie weer beheerst wordt de keersluis bij Terherne weer geopend en kan het scheepvaartverkeer weer op gang komen. | ||
====''' | ===='''Inlaatsluis'''==== | ||
In tegenstelling tot de noodzaak van bemaling '''komt het ook regelmatig voor dat er water ingelaten moet worden'''. In '''droge voorjaar- en zomerperiodes''' treedt er''' in de polders''' en '''in de boezem''' een '''sterke verdamping''' op. Als het peil van het water te laag wordt en er '''droogteverschijnselen optreden in cultuurland en -gewassen''', of als '''het scheepvaartverkeer gehinderd wordt door lage waterstanden''', moet er uiteindelijk '''water worden ingestroomd'''. | In tegenstelling tot de noodzaak van bemaling '''komt het ook regelmatig voor dat er water ingelaten moet worden'''. In '''droge voorjaar- en zomerperiodes''' treedt er''' in de polders''' en '''in de boezem''' een '''sterke verdamping''' op. Als het peil van het water te laag wordt en er '''droogteverschijnselen optreden in cultuurland en -gewassen''', of als '''het scheepvaartverkeer gehinderd wordt door lage waterstanden''', moet er uiteindelijk '''water worden ingestroomd'''. | ||
| Regel 104: | Regel 104: | ||
<br>Tot de Friese boezem kan er water worden ingelaten '''via de sluizen in de zeedijken''' van Fryslân. | <br>Tot de Friese boezem kan er water worden ingelaten '''via de sluizen in de zeedijken''' van Fryslân. | ||
<br>'''Vroeger''' was men daarmee '''zeer spaarzaam'''. Immers '''via de zeesluizen en zijlen van Waddenzee en Zuiderzee kwam er dan brak of zout water naar binnen''', wat wel een uitkomst was voor het scheepstransport op de boezem, maar schadelijk was voor de landbouw en veeteelt. | <br>'''Vroeger''' was men daarmee '''zeer spaarzaam'''. Immers '''via de zeesluizen en zijlen van Waddenzee en Zuiderzee kwam er dan brak of zout water naar binnen''', wat wel een uitkomst was voor het scheepstransport op de boezem, maar schadelijk was voor de landbouw en veeteelt. | ||
[[Bestand:Molkwerumerzeesluis_k.jpg|525×497px|link=]] | |||
<br>'''Na de afsluiting van de Zuiderzee door middel van de Afsluitdijk in 1932''' werd deze '''situatie aan merkelijk verbeterd''': er kon nu zo nodig '''in droogteperiodes zoet water worden ingestroomd vanuit de buffer van zoet water van het IJsselmeer'''. Dit instromen gebeurt uiteraard altijd via de sluizen in de voormalige Friese zeedijk van de Zuiderzee '''bij de vele dagelijkse schuttingen''', maar men kan '''ook systematisch in het kader van het waterbeheer instromen via bepaalde inlaatsluizen'''. | <br>'''Na de afsluiting van de Zuiderzee door middel van de Afsluitdijk in 1932''' werd deze '''situatie aan merkelijk verbeterd''': er kon nu zo nodig '''in droogteperiodes zoet water worden ingestroomd vanuit de buffer van zoet water van het IJsselmeer'''. Dit instromen gebeurt uiteraard altijd via de sluizen in de voormalige Friese zeedijk van de Zuiderzee '''bij de vele dagelijkse schuttingen''', maar men kan '''ook systematisch in het kader van het waterbeheer instromen via bepaalde inlaatsluizen'''. | ||
[[Bestand:Inlaatsluis_Ter_Oelsterkolk_Tresoar_1938.jpg|600×420px|link=]] | |||
'''Inlaatsluizen voor de Friese boezem''' vindt men bij '''Tacozijl''' en '''ten oosten van het ir. D.F. Woudagemaal'''. | '''Inlaatsluizen voor de Friese boezem''' vindt men bij '''Tacozijl''' en '''ten oosten van het ir. D.F. Woudagemaal'''. | ||
(zie ook: | <br>'''(zie ook: [[Zijlen en sluizen in breed perspectief]])''' | ||
===='''uitwateringssluis'''==== | |||
[[Bestand:Munnikezijl_k.jpg|400×243px|link=]] | |||
'''Uitwateringssluis van Munnikezijl''' | |||
Een '''afwateringssluis''' dient ervoor '''om het overtollige boezemwater langs natuurlijke weg te laten afstromen naar zee'''. Dit kan wanneer het zeeniveau tijdelijk lager is dan het peil van de boezem, bijvoorbeeld '''bij eb'''. | |||
Voor '''informatie over de afwatering van de Friese boezem door middel van afwateringssluizen''' zie ook: | |||
<br>'''[[Natuurlijke lozing]]''' | |||
<br>'''[[Zijlen en sluizen in breed perspectief]]''' | |||
==='''Indeling naar ligging'''=== | |||
===='''zeesluis'''==== | |||
[[Bestand:De_sluis_te_Makkum_k.jpg|300x187px|link=]] | |||
'''De vroegere zeesluis van Makkum''' | |||
<br>De zeesluizen vormen de verbinding tussen de boezem en de zee. | |||
<br>zie ook: '''[[zeesluizen bij Harlingen]]''' | |||
===='''boezemsluis'''==== | |||
Boezemsluizen verbinden de poldervaarten met de boezem, waarop de polders het water uitslaan. | |||
[[Bestand:Boezemsluis_Spaarndam.jpg|400x266px|link=]] | |||
'''Boezemsluis Spaarndam''' | |||
===='''poldersluis'''==== | |||
[[Bestand:Helomasluis_k.jpg|400×274px|link=]] | |||
'''Een oude poldersluis''' | |||
<br>De poldersluizen verbinden de verschillende districten met een verschillend waterpeil in een polder. | |||
===='''molensluis'''==== | |||
[[Bestand:Sschepradmolen_met_molensluis.jpg|400x304px|link=]] | |||
'''Molen met molensluis''' | |||
De watermolen ligt aan een klein riviertje of beekje. Aan de molen is een water- of stuwrecht verbonden, dat de molenaar het recht geeft het water te stuwen. Het verval (hoogteverschil bij de sluizen) bedraagt ongeveer 1 m. Bij het opendraaien van de molensluis komt het waterrad door het opgestuwde water in beweging. | |||
===='''Overige sluizen'''==== | |||
Andere sluizen zijn '''inundatiesluizen'''''', damsluizen, ontlastsluizen, inlaatsluizen, keersluizen en irrigatiesluizen'''. | |||
<br>'''Inundatiesluizen''' werden in oorlogstijd open gezet om snel land onder water te kunnen zetten. Toen er nog geen vliegtuigen waren was dit een doeltreffende '''verdedigingsstrategie''' ('''Hollandse Waterlinie'''). | |||
<br>'''Damsluizen''' zorgen ervoor dat '''het water in de ondergelopen gebieden niet ergens anders heen kan stromen'''. | |||
<br>'''Ontlastsluizen''' zorgen''' in noodgevallen dat water uit een gebied weg kan stromen'''. | |||
<br>'''Irrigatiesluizen''' die dienen om water over landerijen te laten lopen. | |||
==='''Indeling naar constructie'''=== | |||
===='''waaiersluis'''==== | |||
Een '''waaiersluis''' is een '''speciale sluis''', die als '''voornaamste eigenschap heeft dat hij tegen de waterdruk in geopend en gesloten kan worden'''. | |||
<br>Dit type sluis is '''uitgevonden door Jan Blanken (1755-1838)''', de zoon van een dorpstimmerman '''uit Bergambacht'''. Blanken was Inspecteur-Generaal bij de Waterstaat van 1808 tot 1826, ten tijde van Napoleon. De uitvinding werd betwist door enkele personen die claimden dat zij dit idee eerder hadden geopperd. De uitvoering hiervan heeft echter nooit eerder plaatsgevonden. Blanken heeft zijn recht met succes kunnen verdedigen. Van dit type sluis zijn nog maar enkele exemplaren in Nederland te vinden. | |||
<br>Een waaierdeur '''bestaat uit twee aan elkaar verbonden delen''', die '''rond kunnen draaien in een komvormige inkassing'''. '''Het ene blad heeft een breedte van 5/6 van het andere blad'''. De delen vormen '''samen een soort waaier'''. | |||
<br>De waaierdeuren kunnen '''naar beide zijden het water keren'''. Door de''' waaierkas via buizen met water te vullen verandert de druk op de deuren zodanig dat deze zowel tegen de stroom in als met de stroom mee open en dicht gedraaid kunnen worden'''. | |||
[[Bestand:Wilhelminasluis_Andel_k.jpg|400×300px|link=]] | |||
De '''Wilhelminasluis in Andel''' heeft '''aan twee zijden waaierdeuren'''. De sluis is '''gebouwd rond 1896''' om bij de scheiding van de Maas en de Waal om scheepvaart mogelijk te laten blijven. De sluis is nog steeds in gebruik. | |||
De '''Waaiersluis in de Hollandsche IJssel ten oosten van Gouda''' werd '''in 1860 in gebruik''' genomen door de scheepvaart. | |||
<br>In de jaren 1854-1856 werd een dam bij Gouda in de rivier gelegd met daarin een '''spuisluis''' en een '''schutsluis'''. De dam met het sluizencomplex vormt dus de '''scheiding tussen het getijdegedeelte van de Hollandsche IJssel en de gekanaliseerde Hollandsche IJsse'''l. De schutsluis in het complex heeft vier paar puntdeuren, namelijk in beide sluishoofden een paar '''ebdeuren''' en een paar '''vloeddeuren'''. Door deze constructie '''kan zowel tijdens hoogwater als tijdens laagwater geschut worden'''. | |||
<br>'''In het tussenhoofd bevinden zich de waaierdeuren'''. Aan de waaierdeuren heeft de Waaiersluis zijn naam te danken. | |||
De '''Papsluis is een inundatiewaaiersluis''' in de '''Schenkeldijk bij Werkendam'''. De sluis is '''in 1815 opgenomen in een dijk tussen twee polders'''. | |||
<br>Wanneer één van de twee polders onder water staat, voorkomt de sluis dat het water de andere polder instroomt. Wanneer beide polders onder water staan, is er een doorgang voor boten door de dijk. Deze sluis is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. | |||
====''' | Ook de '''innundatiewaaiersluizen bij Asperen''' zijn sluizen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. | ||
De '''Roggebotsluis nabij Kampen''' heeft '''aan één zijde waaierdeuren'''. De sluis ligt op de weg van Kampen naar Lelystad. Deze waaierdeuren worden nog iedere dag gebruikt. | |||
===='''duikersluis'''==== | |||
[[Bestand:Duikersluis.jpg|350×262px|link=]] | |||
Een '''inlaatduiker''', of kortweg '''inlaat''' is een '''waterstaatkundig kunstwerk''', dat '''in de waterkering is gelegen en dat bedoeld is om (vers) water in de polder in te laten'''. | |||
<br>Een inlaat wordt ook wel duikersluis genoemd. Zo genoemd omdat hij primair de taak heeft (net als een sluis) het water te keren. | |||
<br>Een inlaat bestaat bijna altijd uit een duiker met aan de kant van het buitenwater '''een schuif''' of '''klep die kan worden opengezet''' om water binnen te laten. Dit '''binnen laten van water is nodig om het water vers te houden''' - stilstaand water wordt "dood". Bij een te lage waterstand, bijvoorbeeld na een lange periode van droogte en de daarbij voorkomende verdamping, wordt de inlaat ook gebruikt om het water weer op peil te krijgen. | |||
De '''duikersluis in de Bergsche Maasdijk''', ten zuiden van Nederhemert-Zuid, dateert uit 1893 en is de oudste betonnen duikersluis in Nederland. De fronten aan weerszijden van de dijk bestaan uit metselwerk. De duikersluis was zowel een inlaat- als een spuisluis. | |||
===='''dam- en schotbalksluis'''==== | |||
Een '''schotbalksluis''' wordt ook wel keersluis of stuw genoemd, waarbij de opening door bovenelkaar geplaatste balken afgesloten worden. Dit type sluis dient om '''water te keren d.m.v. balken die in sponningen worden geplaatst'''; veelal toegepast als '''inundatiesluis'''; bij toepassing van '''een dubbele rij balken''' kon de tussengelegen ruimte worden gevuld met grond; Schotbalksluis (dubbel) met tussenliggende penanten | |||
<br>Bij een sluis denkt men meestal aan een waterstaatkundig werk dat schepen in staat stelt om hogerop te komen. Een schotbalksluis is het tegendeel: waar eerst gewoon gevaren kon worden '''werpt deze sluis een dam op''', '''waardoor iedere vorm van scheepvaart onmogelijk wordt'''. | |||
[[Bestand:Schotbalksluis_te_Easterwierrum_k.jpg|400×274px|link=]] | |||
'''Schotbalksluis te Easterwierrum in de Zwette''' | |||
'''Bij het samenstellen van deze tekst en de afbeeldingen is gebruik gemaakt van:''' | |||
<br>"Binnendiken en slieperdiken yn Fryslân", door Ir. K. A. Rienks en Ir. G.L. Walther, Boalsert 1954 | |||
<br>"De Loop van het Friese water", door G. ter haar en P.L. Polhuis, Franeker 2004 | |||
<br>'''Fotoarchief van Tresoar''' te Leeuwarden | |||
<br>'''diverse wikipedia-sites''' | |||
<br> | |||
[[Category:Waterbeheer]] | |||