Lauwersmeer in breed perspectief en Lauwerszee: verschil tussen pagina's

Uit Wouda's Wiki
(Verschil tussen pagina's)
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
 
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
 
Regel 1: Regel 1:
(aan deze pagina wordt nog gewerkt)
De''' Lauwerszee''' stond''' tot de afsluiting in 1969 in open verbinding met de [[Waddenzee]]''', evenals de '''voormalige [[Middelzee]]''' en de '''[[Zuiderzee]]'''.
===Lauwersmeer===
<br>De '''Middelzee verdween uit het hart van Friesland door inpoldering''', een geleidelijk proces dat in het noorden van Friesland werd afgerond in de 14e en 15e eeuw.
Het <strong>[[Lauwersmeer]]</strong> is een door mensenhanden gemaakt <strong>[[meer]]</strong> '''in het noorden van [[Nederland]]''', op de grens van de provincies '''[[Groningen]]''' en '''[[Friesland]]'''. Het is op '''23 mei 1969''' ontstaan door '''het afsluiten van de [[Lauwerszee]]'''.
<br>Pas '''in 1932''' bij de aanleg van de '''[[Afsluitdijk]]''' verdween de '''[[Zuiderzee]]'''. Hiervoor in de plaats kwamen het '''[[IJsselmeer]]'''.  


[[Bestand:Sat_img_Lauwersmeer.png|220x151px|link=]]
[[Bestand:Satellite_image_Lauwersmeer.jpg|400×274px|link=]]
<strong>Satellietfoto van het Lauwersmeer</strong>
De '''Lauwerszee''' stond '''in open verbinding''' met de '''[[Waddenzee]]'''. Rondom de '''[[Lauwerszee]]''' lagen verschillende '''visserdorpen''' waarvan '''[[Zoutkamp]]''' aan de Groningse kant en '''[[Oostmahorn]]''' aan de Friese zijde de meest bekende is. De vissers visten vooral op garnalen.
<br>Vanuit Zoutkamp en Oostmahorn werd de '''verbinding met het eiland Schiermonnikoog''' onderhouden.
<br>Na de afsluiting is de '''veerhaven verplaatst naar [[Lauwersoog]]'''.


=='''Geschiedenis'''==
[[Bestand:Reitdiepbrug_Zoutkamp_k.jpg‎|600×200px|link=]]
De voornaamste '''reden voor deze afsluiting was veiligheid'''.
De '''vissersplaats Zoutkamp''' onderging een ware metamorfose. Veel van de oude '''visserswoningen werden afgebroken''', straten verdwenen uit het karakteristieke dorpsbeeld. Slechts een enkel pand bleef bewaard omdat het '''overgenomen werd door het [[Zuiderzeemuseum]] in Enkhuizen'''.
<br>Na de '''[[watersnood van 1953]]''' stond '''[[Rijkswaterstaat]]''' voor de keuze de dijken rond de <strong>[[Lauwerszee]]</strong> (die zelf ontstond door de <strong>[[Stormvloed van 1280]]</strong>) te verhogen tot [[deltahoogte]], of de zeearm af te sluiten.
<br>Inmiddels is men zich in Zoutkamp bewust geworden van dit verleden en probeert te redden wat er nog te redden valt, de herinnering aan de vissersvloot wordt levend gehouden, er zijn weer bedrijven bij de haven gevestigd die zich bezighouden met de visvangst of dienstverlenend zijn.


Onder '''druk van met name de Friese bevolking''' (actieleuze: <strong>''De Lauwerssé moat ticht!''</strong>) werd '''voor afsluiting gekozen'''.
Vanuit '''Oostmahorn en Esonstad''' wordt sinds enkele jaren weer een in hoofdzaak '''recreatieve verbinding onderhouden met Schiermonnikoog'''.
<br>De Groningers - met name de '''[[Zoutkamp]]ers''' - waren destijds '''minder blij met de sluiting''', doordat de [[garnalenvisserij|garnalen]]visserijvloot en de haven van het dorp hierdoor gedwongen moest worden verplaatst naar een nieuwe haven [[Lauwersoog]].
Na de afsluiting werd de naam '''[[Lauwerszee]]''' vervangen door '''[[Lauwersmeer]]'''. Het meer werd vooral '''een groot natuur- en recreatiegebied en een klein deel werd aangewezen als militair oefenterrein'''.


[[Bestand:LauwersmeerSluizen.jpg|700x202px|link=]]
[[Bestand:Lauwersmeer_2_k.jpg‎|600×285px|link=]]
 
De '''reden om de Lauwerszee af te sluiten werd vooral ingegeven door veiligheidsoverwegingen'''. Het zou goedkoper zijn om een nieuwe dam met sluizen aan te leggen dan om alle bestaande dijken te verhogen.  
Na de afsluiting zijn de '''hooggelegen zeebodems''' (die voordien tot het wad behoorden) droog komen te staan.
<br>De afsluiting '''past in de grotere [[Deltaplan]]''' wat op dat moment in Zeeland en de Zuidhollandse eilanden volop in uitvoering was: het afsluiten van de grote zeegaten door middel van dijken of dammen.
<br>In de eerste jaren zijn grote delen hiervan '''vrijwel aan hun lot over gelaten''', zodat veel natuur ontstond.
<br>Langs de oude kustlijn zijn de voormalige [[kwelder]]s ingericht als landbouwgebied.
Door de '''afdamming en de voortdurende instroom''' van het [[Reitdiep (rivier)|Reitdiep]], [[Dokkumer Ee]] en [[Dokkumergrootdiep]] werd het water '''van zout eerst [[brakwater|brak]] en vervolgens [[zoet water|zoet]]'''.
<br>De natuur veranderde hierin mee.
 
=='''Natuur'''==
Westelijk van de autoweg naar Lauwersoog is '''een groot recreatiegebied''' ontstaan rond het '''Nieuwe Robbengat'''. Er werd hier op grote schaal aan '''bosaanplant''' gedaan; '''grotendeels loofbos, maar deels ook naaldbos''' (Marnewaard). <br>Niet alle bomen waren even geschikt voor de bodem. Door oppervlakkig wortelen is het meerdere malen voorgekomen dat tijdens najaarsstormen veel bomen ontworteld raakten.
<br>Net als in veel andere natuurgebieden worden ook in Lauwersmeer veel van de open vlaktes (ongeveer 2000 hectare) rondom het Lauwersmeer '''kort gehouden door grote grazers''', waaronder '''ongeveer 250 Schotse hooglanders en ongeveer 150 konikpaarden'''.
 
[[Bestand:IMG_1023_k.jpg|400x266px|link=]]
'''Jonge meerkoeten in het Lauwersmeer'''
 
In het '''midden en oosten''' van het Lauwersmeergebied is '''vrijwel alleen natuur'''. Hier werd op 12 november 2003 het <strong>[[Nationaal Park Lauwersmeer]]</strong> ingesteld.
 
=='''Bebouwing'''==
In het Lauwersmeer ontstond '''nabij de haven het dorp [[Lauwersoog]]''', waarbij later het vakantiedorp <strong>''Robbenoort''</strong> werd gebouwd, gevolgd door het vakantiedorp <strong>''Suyderoogh''</strong>, iets zuidelijker.
<br>Het '''oostelijke gedeelte''' van de Lauwersmeer staat bekend als de <strong>[[Marnewaard]]</strong> en werd in de jaren 1980 tot militair oefenterrein verklaard (dit was oorspronkelijk ook het plan voor de <strong>[[Kollumerwaard]]</strong> in het zuiden, maar deze plannen werden later niet doorgezet).
<br>In die tijd werd ook de ''Willem Lodewijk van Nassaukazerne'' gebouwd. Eind jaren 1990 werd in de Marnewaard <strong>[[Marnehuizen]]</strong> gebouwd, het '''grootste oefendorp van West-Europa''' waar legers uit verschillende landen guerrillatechnieken voor de stadsoorlog kunnen oefenen. De voorgenoemde bebouwingen vormen allen onderdeel van de gemeente De Marne. Bij de kazerne zijn begin 21e eeuw een aantal schotelantennes geplaatst als onderdeel van het Militaire Satelliet Communicatie-systeem (MilSatCom) van Defensie.
 
Aan '''westzijde''' van het meer (het Friese deel dat al ingepolderd was voor 1968) is bij het dorp [[Oostmahorn]] is in de jaren 2000 het''' in historische stijl opgetrokken vakantiewoningendorp Esonstad''' gebouwd.
 
[[Bestand:Esonstad_k.jpg|501x118px|link=]]
 
De oude pier naar <strong>[[Schiermonnikoog]]</strong> is nieuw leven is ingeblazen met een '''veerdienst'''.
<br>Ten zuiden daarvan is rond dezelfde periode het <strong>''Villapark Lauwerssee''</strong> gebouwd.
<br>Nog zuidelijker liggen de '''restanten van de kruitfabriek Kollumerwaard''' (jaren 1980-90), waarvoor plannen bestaan voor de aanleg van het zorgvakantiepark <strong>"Lauwershage"</strong>.
 
=='''Vogelgebied'''==
Het Lauwersmeergebied is '''een belangrijk Nederlands vogelgebied''', waar met name veel [[watervogel|watervogels]] leven. Op veel plaatsen in het gebied zijn '''vogelkijkhutten''' ingericht.
 
Belangrijke '''watervogelgebieden''' zijn de '''Bantpolder''', de '''Ezumakeeg''' en de '''Anjumer kolken''' aan de Friese Kant van het Lauwersmeer, waar een '''secundaire weg is aangelegd voor vogelaars en andere liefhebbers'''. Met name in de late middag-avond als de zon mooi op de rug staat wordt het door vogelaars beschouwd het een waar adembenemend schouwspel.
<br>De Kollumerwaard is deels bebost gebied en deels een open vlakte.
 
[[Bestand:Kollumerwaard_de_baak.jpg|220×165px|link=]]
<strong>De Baak'' in de Kollumerwaard</strong>
 
<br>Aan de Groninger zijde is het '''[[Jaap Deensgat]]''', een voormalige geul, met een '''uitkijkbult en een vogelkijkhut''' de belangrijkste plek voor vogelaars.
<br>De bossen onder Lauwersoog zijn aangeplante loofbossen: het '''Lauwersoogbos'''. Ten zuiden hiervan ligt het '''Ballastplaatbos''' dat al sterk is verwilderd.
<br>Het '''Oude Robbengat''' is eveneens een gewilde plaats voor vogelaars om vogels te bekijken.
<br>In het najaar, bij harde noordwester stormen, wordt vaak door vogelaars gekeken vanaf de sluizen en de haven van Lauwersoog naar [[zeevogels]], die vaak dichtbij langs vliegen.
 
=='''Bodemdaling'''==
In 2007 is de [[Nederlandse Aardolie Maatschappij|NAM]] begonnen met [[aardgas|gaswinning]] onder de [[Waddenzee]] vanaf Lauwersoog.
 
Door de '''gaswinning''' zal '''de bodem van het gebied, inclusief het Lauwersmeer gaan dalen'''. Bij het verlenen van een '''vergunning voor de gaswinning''' werd aangenomen dat de NAM de <strong>[[bodemdaling]]</strong> goed in de gaten zal houden en direct met de winning zal stoppen als de bodem te snel daalt.
<br>'''Tegenstanders van gaswinning''' verwachtten echter dat stoppen geen reële optie zal zijn en '''vroegen om vernietiging van de winningsvergunning'''.
 
Indien de bodemdaling groter zou zijn dan verwacht kan dat direct gevolgen hebben voor de <strong>[[R.J. Cleveringsluizen]]</strong> '''bij Lauwersoog''', en daarmee ook voor het Lauwersmeer.
<br>De [[Raad van State (Nederland)|Raad van State]] gaf toestemming voor de winning.
 
=='''Sport en recreatie'''==
Op het Lauwersmeer wordt veel aan '''windsurfen en kitesurfen''' gedaan (zie foto).
 
[[Bestand:Windsurfen_Lauwersmeer.jpg|220x165px|link=]]
 
Langs het Lauwersmeer loopt '''de Europese Wandelroute'''. Deze loopt via de kust van [[Portugal]] tot aan de [[Oostzee]].
<br>In Nederland heet het gedeelte van de wandelroute ten oosten van de pont '''Wad- en Wierdenpad''', ten westen '''Friese Kustpad'''.
<br>Nabij Lauwersoog ligt het <strong>centrum voor recreatie en educatie over de Wadden en het Lauwersmeer ''Expozee''</strong>, waar exposities over het gebied zijn te bezichtigen.
De VVV-kantoren bevinden zich in <strong>[[Zoutkamp]] en [[Dokkum]]</strong>.
 
=='''Kruitfabriek Kollumerwaard/Lauwershage'''==
 
[[Bestand:Kollumerwaard_1975_k.jpg‎|400x283px|link=]]
'''Ongerepte Kollumerwaard in 1975'''
<br>(foto: Tresoar, Leeuwarden)
 
In het zuidelijke (Friese) gedeelte, de [[Kollumerwaard]], bevindt zich het '''in onbruik geraakte munitiedepot''' van de kruitfabriek Muiden Chemie. Dit complex werd gebouwd na een ongeluk in de kruitfabriek in Muiden in 1983. Na het ongeluk, waarbij drie Surinaamse medewerkers omkwamen, werd '''gezocht naar een vervangende plek'''. De gemeente Muiden wilde niet meewerken, waarop de '''gemeente [[Kollumerland]] in 1985 met het aanbod''' kwam om de fabriek daar te huisvesten (in verband met de 100 arbeidsplaatsen die de fabriek zou opleveren).
 
[[Bestand:Eerste_paal_Kruitfabriek_k.jpg|300x219px|link=]]
'''Hans Wiegel slaat de eerste paal in 1985'''
<br>(foto: Tresoar, Leeuwarden)
 
'''In 1986 werd begonnen met de bouw''' van het 20 miljoen gulden kostende complex. Het kreeg een omvang van 70 hectare naast een militair schietterrein en er zouden nieuwe kruitsoorten volgens een nieuw procedé worden getest.
<br>De provincie Friesland was ook erg enthousiast en 27 februari 1986 gaf de Raad van State '''goedkeuring voor de bouw'''.
 
[[Bestand:Protest_Kruitfabriek_k.jpg|200×142px|link=]]
<strong>Protest tegen de kruitfabriek: de natuur wordt "ten grave gedragen"</strong>
<br>(foto: Tresoar, Leeuwarden)
 
Drie milieuorganisaties probeerden de plannen nog te verhinderen, maar zonder resultaat. De fabriek werd gebouwd en werd in bedrijf gesteld.
 
'''In 1987 bleek dat Muiden Chemie''', inclusief de vestiging in de Kollumerwaard, '''hadden meegewerkt aan illegale kruitleveranties''' aan Iran, dat op dat moment de [[Irak-Iranoorlog]] uitvocht met buurland Irak en waarvoor een VN-[[wapenembargo]] gold.
<br>Het bedrijf kreeg meteen een '''exportverbod''', waardoor het ineens met een grote partij kruit kwam te zitten en grote verliezen leed. Daarop volgde een boete van 3 miljoen gulden waarvan 2,1 voorwaardelijk. De markt voor kruit was ook volledig ingestort en toen Michail Gorbatsjov ook nog een ontspanningspolitiek ging voeren was het helemaal afgelopen. '''De voorraden kruit stapelden zich op in de Kolleumerwaard''' en de werknemers werden naar huis gestuurd. In november 1990 werd '''de hele productie stopgezet in alle fabrieken van Muiden Chemie''' en in december ging het bedrijf failliet.
<br>De toenmalige Commissaris van de Koningin Hans Wiegel deed nog een poging om de fabriek open te houden, maar tevergeefs. Sindsdien staat het complex weg te rotten in het bos.
 
=='''Nieuwe plannen'''==
In de jaren daarna zijn er verschillende plannen geweest voor een '''nieuwe bestemming en verbouw van het complex''', zoals de bouw van een '''gevangenis''', '''attractiepark''', '''windmolenpark''', de '''nieuwe locatie van de zeehondencrèche van Lenie 't Hart''' en de '''plaatsing van een aantal schotelantennes''' voor '''Satellietgrondstation_NSO''', maar uiteindelijk werd het terrein in 2005 verkocht aan de [[Houten]]se projectontwikkelaar Phanos Molenland BV.
 
Deze BV heeft plannen voor de aanleg van het '''zorgvakantiepark Lauwershage''' op het terrein. Dit moet het eerste vakantiepark van Nederland worden dat speciaal is toegerust op zorgbehoevenden.
<br>Het park met ongeveer 350 huisjes moet 180 directe en 50 indirecte banen opleveren en heeft de steun van de provincie Friesland en de gemeente Kollumerland.
<br>Staatsbosbeheer is echter tegen. Men vreest voor verstoring van de vogels en wil het Lauwersmeergebied vrij houden van teveel nieuwe projectontwikkelingen, zoals '''[[Esonstad]] en Villapark Lauwerssee'''.
 
'''Bij de samenstelling van de tekst en het beeldmateriaal is gebruik gemaakt van de website:
http://secure.wikimedia.org/wikipedia/nl/wiki/Lauwersmeer'''

Versie van 4 okt 2012 14:25

De Lauwerszee stond tot de afsluiting in 1969 in open verbinding met de Waddenzee, evenals de voormalige Middelzee en de Zuiderzee.
De Middelzee verdween uit het hart van Friesland door inpoldering, een geleidelijk proces dat in het noorden van Friesland werd afgerond in de 14e en 15e eeuw.
Pas in 1932 bij de aanleg van de Afsluitdijk verdween de Zuiderzee. Hiervoor in de plaats kwamen het IJsselmeer.

400×274px De Lauwerszee stond in open verbinding met de Waddenzee. Rondom de Lauwerszee lagen verschillende visserdorpen waarvan Zoutkamp aan de Groningse kant en Oostmahorn aan de Friese zijde de meest bekende is. De vissers visten vooral op garnalen.
Vanuit Zoutkamp en Oostmahorn werd de verbinding met het eiland Schiermonnikoog onderhouden.
Na de afsluiting is de veerhaven verplaatst naar Lauwersoog.

600×200px De vissersplaats Zoutkamp onderging een ware metamorfose. Veel van de oude visserswoningen werden afgebroken, straten verdwenen uit het karakteristieke dorpsbeeld. Slechts een enkel pand bleef bewaard omdat het overgenomen werd door het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.
Inmiddels is men zich in Zoutkamp bewust geworden van dit verleden en probeert te redden wat er nog te redden valt, de herinnering aan de vissersvloot wordt levend gehouden, er zijn weer bedrijven bij de haven gevestigd die zich bezighouden met de visvangst of dienstverlenend zijn.

Vanuit Oostmahorn en Esonstad wordt sinds enkele jaren weer een in hoofdzaak recreatieve verbinding onderhouden met Schiermonnikoog. Na de afsluiting werd de naam Lauwerszee vervangen door Lauwersmeer. Het meer werd vooral een groot natuur- en recreatiegebied en een klein deel werd aangewezen als militair oefenterrein.

600×285px De reden om de Lauwerszee af te sluiten werd vooral ingegeven door veiligheidsoverwegingen. Het zou goedkoper zijn om een nieuwe dam met sluizen aan te leggen dan om alle bestaande dijken te verhogen.
De afsluiting past in de grotere Deltaplan wat op dat moment in Zeeland en de Zuidhollandse eilanden volop in uitvoering was: het afsluiten van de grote zeegaten door middel van dijken of dammen.