Dokkumer Nieuwe Zijlen en Friese stoomgemalen: verschil tussen pagina's

Versie van 25 nov 2011 20:55

Stoomgemalen in Friesland. (gegevens uit het archief van Wetterskip Fryslân)

1853

In de gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde wordt in 1853 een meer, de Flait, drooggemalen door Jonkheer J.H.F.K. Gerlacius van Swinderen. Hij gebruikt hiervoor het eerste stoomgemaal in Friesland. Het gebied valt later onder Waterschap Ymedam (1923-1972). Het stoomgemaal wordt in 1925 afgebroken en vervangen door een elektrisch gemaal.

1858

In de Polder van het 4de en 5de Veendistrict wordt al vroeg gebruik gemaakt van stoombemaling. Het stoomgemaal staat onder Tjalleberd en wordt weer afgeschaft in 1868.

1861

Het waterschap <strongVeenpolder van Echten bouwt een stoomgemaal aan het Tjeukemeer. Besloten wordt het gemaal eerst aan de droogmaking van het gebied te zetten. Als dat een feit is, zal het stoomgemaal later aangepast worden. Met het oog hierop wordt er alvast een tweede stoomketel aangeschaft. Met de bouw van het gemaal wordt in 1859 begonnen en in 1861 in gebruik genomen. Als adviseur bij de bouw is opgetreden civiel ingenieur jhr. W.J. Backer te Amsterdam. Het "stoomvijzelwerktuig" wordt geleverd door Harmens en Penning te Harlingen. In 1866 vervangt men de stoomketels, die slecht voldoen, door één nieuwe. In 1877 wordt het stoomgemaal voorzien van een geheel nieuwe machine en een "dieptastende" vijzel. Het stoomgemaal dient samen met drie molens voor de bemaling van de "ondergronden". Omstreeks 1900 heeft het gemaal te "weinig vermogen". Omstreeks 1913-1915 wordt het oude gemaal ontmanteld en afgebroken.

1870

In opdracht van De Haskerveenpolder wordt in 1870 een stoomgemaal gebouwd voor de droogmaking van 450 ha veenplassen onder Oudehaske. Het stoomgemaal wordt geplaatst midden in de droogmaking. In 1876 zijn de gronden droog. In 1908 wordt dit gemaal vervangen door een nieuw stoomgemaal.

1876

De Veenpolder van het 6de en 7de Veendistrict bouwt een stoomgemaal aan de buitenringvaart ter bemaling van de bestaande droogmakingen en de nog droog te leggen gebieden. De stoommachine drijft een vijzel aan. Omstreeks 1886 wordt het "Tripgemaal" vergroot en er wordt een stoommachine met centrifugaalpomp aan het stoomgemaal toegevoegd. In 1905 wordt de oude stoommachine met vijzel vervangen door een centrifugaalpomp aangedreven door een zuiggasmachine. In 1921 wordt de overgebleven stoommachine met stoomketel vervangen door een Bronsmotor, de oude centrifugaalpomp wordt vervangen door een schroefpomp. In de periode 1953-1954 wordt nog een dieselmotor met schroefpomp geplaatst.

1878

In de particuliere droogmakerij van de "Makkumer-, Parregaster- en Workumermeren" door de N.V. "Friesche Landaanwinning-maatschappij" wordt in 1878? stoomgemaal gebouwd. Als er in 1882 daarop een faillisement volgt, wordt het gemaal gekocht door mr. F.A. van Hall. In 1912 verkocht hij o.a. het stoomgemaal aan het waterschap. Het gemaal van het waterschap aan het het Van Panhuyskanaal bij Makkum werd in 1924-1925 gemoderniseerd. De stoommachine werd vervangen door een elektrische installatie met nieuwe pompen.

1880

In 1880 wordt er een stoomgemaal gebouwd voor waterschap ,strong>"De Lemsterpolders te Eesterga aan de Lemster Rijn (Lemster Rien). Er is sprake van een stoomvijzelwerktuig. In 1898 wordt er gesproken over de bouw van een stoomgemaal. De stoommachine drijft een vijzel aan. De installatie wordt geplaatst door de firma D.H. Landeweer te Martenshoek. In 1904 wordt een nieuwe stoomketel geplaatst. In 1970 wordt het stoomgemaal met erf en schuur te Eesterga verkocht aan K. van den Berg te Lemmer.

1881

Het tweede stoomgemaal van de Polder van het 4de en 5de Veendistrict is waarschijnlijk het Dijksmangemaal aan het stroomkanaal. Het gemaal is uitgerust met een centrifugaalpomp. In 1912 wordt er in het stoomgemaal een nieuwe centrifugaalpomp bijgeplaatst. In 1916 wordt een tweede centrifugaalpomp geplaatst ter vervanging van de oude. Het Dijksmangemaal wordt in 1950-1954 omgebouwd tot een dieselgemaal.

1887? (van vóór 1912)

Stoomgemaal van de Workumermeerpolder. Was dit het gemaal Breewar? In 1930 omgebouwd tot elktrisch gemaal.

1892

Het waterschap De Arumerpolder bouwt een stoomgemaal aan de Franekervaart bij Arum. In 1925 wordt overgegaan op aandrijving door middel van elektriciteit.

1893

Het waterschap De Arumer-, Achlumer- en Kimswerderpolders bouwt een stoomgemaal met machinistenwoning aan de Franekervaart. In 1931 wordt overgeschakeld op de aandrijving door een oliemotor. Deze doet dienst tot 1954, waarna wordt overgeschakeld op elektriciteit. De beide stoomgemalen aan de Franervaart staan tegenoverelkaar!

1893

Het waterschap Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland laat een stoomgemaal De Veenhoop bouwen aan het Grietmansrak. Het gemaal werd in 1925 vervangen door het elektrisch gemaal "Zuidergemaal"aan het Polderhoofdkanaal. De stoommachine wordt in 1924 verkocht.

ca 1894

Omstreeks 1894 wordt er in de particuliere polder Oud-Beets een stoomgemaal met machinistenwoning gebouwd op de Walle bij de Huisjesvaart. In 1920 blijkt het aanhouden van een eigen stoomgemaal te kostbaar.

1895

Voor de bemaling van de veenpolder De Trijegaasterveenpolder wordt in 1895 een gemaal gesticht bij het zuidelijke einde van de weg Ouwsterhaule-Oldeouwer op de polderdijk aan het hoofdkanaal. Het gemaal wordt uitgerust met een vijzel, gedreven door een stoommachine. Dit gemaal is waarschijnlijk in gebruik tot 1926. In 1914 bestaan er plannen om een nieuw stoomgemaal te bouwen bij de schutsluis, maar van dit plan wordt in 1925 weer afgestapt.

1901

Waterschap Veenpolder onder Ter Idzardt en Oldeholtwolde realiseert in 1901 een stoomgemaal ter verbetering van de afwatering. In 1941 wordt het gemaal geëlektrificeerd ter vergroting van het vermogen.

1905

In 1905 wordt door het waterschap De Zuidpolder bij Franeker een stoomgemaal gebouwd aan de Tzummervaart. Het doel van de bouw is de bescherming van het gebied tegen het provinciale boezemwater. Het gemaal is uitgerust met een horizontaal draaiende centrifugaalpomp. De technische installatie van dit gemaal wordt beschreven in "De Ingenieur" In 1947 wordt overgeschakeld op elektrische aandrijving.

foto

1908

Dit stoomgemaal van de Haskerveenpolder vervangt het stoomgemaal van 1870. Waarschijnlijk is dit gemaal meer oostelijk aan de Welle geplaatst. (topografische kaart, 1929) Met de aanleg van het stoomgemaal te Stobbegat (1917) komt dit gemaal weer te vervallen.

1913

Waterschap de Veenpolder van Echten bouwt een nieuw stoomgemaal aan het Tjeukemeer op de plaats van het oude stoomgemaal van 1861. De bemalingsinstallatie, waaronder de toendertijd grootste centrifugaalpomp van Friesland, wordt geleverd door de Gebr. Stork & Co. te Hengelo. In 1925 wordt het gemaal geëlektrificeerd.

1913

Aan de Achlumervaart wordt een stoomgemaal gebouwd in opdracht van het waterschap Ludinga. In 1940 nemen twee elektromotoren de taak van de stoommachine over.

1913

Voor het pas opgerichte waterschap De Leppedijk wordt een stoomgemaal gebouwd in het Nauwe Deel tussen Grou en Nes (bij Akkrum). Vanwege de doorsnijding van het gebied door het Prinses Margrietkanaal werd het gemaal omstreeks 1945 nutteloos. Aan weerszijden van het P.P.-kanaal werden elektrische gemalen gebouwd.

1915

Ter hoogte van de straatweg te Jutrijp wordt voor het waterschap Hommerts-Sneek een stoomgemaal gebouwd. Dit stoomgemaal heeft ruim een dag nodig om voldoende druk op de ketels te hebben om te kunnen malen. Dit gemaal bezit bovendien ook te weinig capaciteit, want in 1941 wordt er nog een elektrisch gemaal gebouwd aan de Kerksloot bij Hommerts. Het stoomgemaal wordt omstreeks 1960 vervangen door een elektrisch gemaal.

1917

Het stoomgemaal te Stobbegat wordt gebouwd in verband met de vergroting van de Haskerveenpolder door toevoeging van de Haskerhornerpolder. Het stoomgemaal heeft de beschikking over twee centrifugaalpompen: één voor de polderboezem en één voor bemaling van de droogmakeijen in kavel II en VI. Het stoomgemaal aan de Welle (van 1908) vervalt. In 1957 komt er een nieuw gemaal te Stobbegat. Het oude stoomgemaal wordt verbouwd tot opslagplaats.

1918

In opdracht van waterschap Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland komt een stoomgemaal De Boorne gereed, gebouwd op het punt waar de westelijke polderdijk het oude Koningsdiep afdamde voor de bemaling van de kavels van droogmakerijen van de Zuidoost-, de Zuidwest- en de Westpolder. Het gemaal dient ook als helper en reserve van het gemaal "De Veenhoop". De stoommachine wordt in 1924 verkocht. In 1925 worden de beide stoomgemalen "De Veenhoop" en "De Boorne" vervangen door een elektrisch aangedreven gemaal "Zuidergemaal" aan de zuidelijke polderdijk bij het Polderhoofdkanaal.

1920

Bouw van een boezemgemaal bij Teakesyl (Tacozijl) te Lemmer door het Provinciaal Bestuur van Friesland. In 1955 worden de zes Piedboeufketels vervangen door 4 Schotse ketels van Werkspoor. In 1947 krijgt het stoomgemaal de naam Ir D.F. Woudagemaal. In 1967 schakelt het gemaal over op oliestook. Het gemaal is thans eigendom van Wetterskip FryslÃ¢n en staat sinds 1998 op Werelderfgoedlijst van de Unesco. In 2011 wordt er in de nabijheid een nieuw bezoekerscentrum gebouwd.

1922

Het is mogelijk dat het in 1922 voor de veenpolder De Deelen gebouwde gemaal bij Haskerdijken (Heabrêge) eerst een stoomgemaal is geweest. Op de topografische kaart van 1929 staat op deze locatie vermeld: "Stoomgemaal De Deelen".

1941

In het archief van waterschap Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland zijn technische tekeningen opgenomen betreffende de ombouw van het Noordergemaal tot een stoomgemaal (vanwege de olieschaarste). het is onbekend of dit plan is uitgevoerd.

(de redactie houdt zich aanbevolen voor foto's van de diverse gemalen: mail s.v.p. naar wiki@woudagemaal.nl)

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-De '''Nieuwe Zijlen bij Dokkum''' zijn al enkele eeuwen oud.
+<strong>Stoomgemalen in Friesland</strong>.
-<br>De sluis werd aangelegd, nadat het '''[[Dokkumergrootdiep]]''' '''in 1729 van de zee werd afgesloten'''. De sluis bestaat uit: '''2 spuisluizen en 1 schutsluis'''. Via de spuisluizen was het mogelijk om het overtollige water '''vanuit de [[Friese boezem]] naar de [[Waddenzee]] af te voeren'''. Via de schutsluis kon het scheepvaartverkeer '''vanuit het [[Dokkumergrootdiep]] naar de [[Waddenzee]] varen'''.
+(gegevens uit het archief van Wetterskip Fryslân)
-[[Bestand:Dokkumer_Nieuwe_Zijlen_k.jpg|600×450px|link=]]
+<strong>1853</strong>
-Via de '''[[zijl|zijlen]]''' '''stroomt het overtollige water uit de Friese boezem onder vrij verval naar de Lauwerszee'''.
+In de gemeente <strong>Hemelumer Oldephaert en Noordwolde</strong> wordt in 1853 een meer, de Flait, drooggemalen door Jonkheer J.H.F.K. Gerlacius van Swinderen. Hij gebruikt hiervoor <strong>het eerste stoomgemaal in Friesland</strong>.
-<br>Hierbij zijn '''eb en vloed''' van groot belang. Alleen als de stand van het buitenwater (Lauwerszee) lager is dan het water in de boezem kan er water worden afgevoerd door de sluisdeuren te openen.
+Het gebied valt later onder Waterschap Ymedam (1923-1972).
+Het stoomgemaal wordt in 1925 afgebroken en vervangen door een elektrisch gemaal.
+[[Bestand:Ymedaam_stoomgemaal_1920-1940.jpg |400x223px|link=]]
-Nadat de '''Lauwerszee in 1968 was afgesloten''' en het '''[[Lauwersmeer]]''' werd, fungeert het meer als groot opslagreservoir voor het water uit Friesland, maar tevens uit een deel van de provincie Groningen.
+<strong>1858</strong>
-Bij '''[[Lauwersoog]]''' zijn '''twee soorten sluizen: [[spuisluizen]] en [[schutsluizen]]'''. Met een '''[[spuisluis]]''' kan er alleen water worden afgevoerd van het Lauwersmeer naar de Waddenzee. Met een '''[[schutsluis]]''' kan het scheepvaartverkeer '''via een sluis worden ,,geschut"''' van het ene naar het andere water.
+In de <strong>Polder van het 4de en 5de Veendistrict</strong> wordt al vroeg gebruik gemaakt van stoombemaling. Het stoomgemaal staat <strong>onder Tjalleberd</strong> en wordt weer afgeschaft in 1868.
-Behalve eb en vloed is het ook van belang om te weten '''uit welke richting de wind waait'''. Bij een '''stevige noordwester''' wordt het water in de [[Waddenzee]] tot ver in het oostelijk deel van de Waddenzee '''opgestuwd'''. Dat kan als '''gevolg hebben dat de spuisluizen niet geopend kunnen worden''', omdat de stand van het buitenwater hoger is dan op het Lauwersmeer. In dat geval moet er '''gewacht worden op een moment waarop het buitenwater weer lager staat'''. Soms kan dat een paar dagen duren. Hoe voller het Lauwersmeer staat hoe penibeler de situatie wordt.
-De '''Dokkumer Nieuwe Zijlen''' hebben nog steeds een belangrijke functie in het '''[[waterbeheer]]''', en vooral de afvoer van water in de provincie Fryslân. Een sluis is een veel goedkopere manier om water uit de boezem te krijgen dan een gemaal.
+<strong>1861</strong>
-De '''aanvoerroute''' voor de '''Dokkumer Nieuwe Zijlen''' loopt '''via de Nieuwe Vaart bij Zwaagwesteinde''' (De Westerein), de '''Petsloot''' en de '''Nieuwe Zwemmer''' naar het '''Oude Dokkumerdiep'''. Bij Dokkumer Nieuwe Zijlen stroomt het water via het Dokkumer Diep naar het Lauwersmeer.
+Het waterschap <strongVeenpolder van Echten</strong> bouwt een stoomgemaal <strong>aan het Tjeukemeer</strong>. Besloten wordt het gemaal eerst aan de droogmaking van het gebied te zetten. Als dat een feit is, zal het stoomgemaal later aangepast worden. Met het oog hierop wordt er alvast een tweede stoomketel aangeschaft. Met de bouw van het gemaal wordt in 1859 begonnen en in 1861 in gebruik genomen. Als adviseur bij de bouw is opgetreden civiel ingenieur jhr. W.J. Backer te Amsterdam. Het "stoomvijzelwerktuig" wordt geleverd door Harmens en Penning te Harlingen.
-Omdat de wateraanvoer in het verleden tamelijk gebrekkig verliep zijn de '''Nieuwe Vaart en de Nieuwe Zwemmer''' etc. als aanvoerroute '''breder gemaakt en uitgediept''' waardoor de capaciteit toenam.
+In 1866 vervangt men de stoomketels, die slecht voldoen, door één nieuwe.
+In 1877 wordt het stoomgemaal voorzien van een geheel nieuwe machine en een "dieptastende" vijzel. Het stoomgemaal dient samen met drie molens voor de bemaling van de "ondergronden".
+Omstreeks 1900 heeft het gemaal te "weinig vermogen". Omstreeks 1913-1915 wordt het oude gemaal ontmanteld en afgebroken.
-'''Dokkumer Nieuwe Zijlen''' ([[Westerlauwers Fries|Fries]]: '''[[Dokkumer Nieuwe Zijlen|Dokkumer Nije Silen]]''' is een [[buurtschap]] in de '''gemeente [[Dongeradeel]]''', provincie '''[[Fryslân|Friesland]]'''. Het ligt '''ten oosten van [[Engwierum]]''' aan de Provinciale weg N358.
+<strong>1870</strong>
-De [[Dokkumer Nieuwe Zijlen| sluis Dokkumer Nieuwe Zijlen]], waaraan het buurtschap zijn naam te danken heeft, zijn de sluizen (oud-Nederlands: [[zijl|zijlen]]), die aangelegd zijn bij het afsluiten van het [[Dokkumergrootdiep]] in 1729. De sluis bestaat uit '''drie sluiskolken'''. '''Twee''' daarvan konden '''door schepen''' worden gebruikt. De '''derde''' werd alleen gebruikt '''voor het spuien''' van water in de '''[[Lauwerszee]]'''. Na de afsluiting van de '''[[Lauwerszee]]''' in 1969 verloren de Dokkumer Nieuwe Zijlen haar functie als zeesluizen.
+In opdracht van <strong>De Haskerveenpolder</strong> wordt in 1870 een stoomgemaal gebouwd voor de droogmaking van 450 ha veenplassen <strong>onder Oudehaske</strong>. Het stoomgemaal wordt geplaatst midden in de droogmaking. In 1876 zijn de gronden droog.
+In 1908 wordt dit gemaal vervangen door een nieuw stoomgemaal.
-Voor de geschiedenis van de afwatering van Friesland vanaf de Middeleeuwen via talloze [[zijl|zijlen]]:
-<br>zie '''[[Zijlen sluizen in breed perspectief]]'''
-De Dokkumer Nieuwe Zijlen lagen tot de [[gemeentelijke herindeling]] van 1984 in de voormalige gemeente [[Oostdongeradeel]].
+<strong>1876</strong>
-In 1723 besloten '''Gedeputeerde Staten van Friesland''' dat het '''Dokkumergrootdiep''' vanwege het '''overstromingsgevaar''' moest worden afgesloten.
+De <strong>Veenpolder van het 6de en 7de Veendistrict</strong> bouwt een stoomgemaal aan de buitenringvaart ter bemaling van de bestaande droogmakingen en de nog droog te leggen gebieden. De stoommachine drijft een vijzel aan.
+Omstreeks 1886 wordt het <strong>"Tripgemaal"</strong> vergroot en er wordt een stoommachine met centrifugaalpomp aan het stoomgemaal toegevoegd.
+[[Bestand:Centrifug_Tripgemaal_1912a.jpg|400x300px|link=]]
+In 1905 wordt de oude stoommachine met vijzel vervangen door een centrifugaalpomp aangedreven door een [[zuiggasmachine]].
+In 1921 wordt de overgebleven stoommachine met stoomketel vervangen door een Bronsmotor, de oude centrifugaalpomp wordt vervangen door een schroefpomp.
+In de periode 1953-1954 wordt nog een dieselmotor met schroefpomp geplaatst.
-Twee gedeputeerden werden als commissarissen '''belast met de overdijking van het Dokkumerdiep''' en '''met de aanleg der Dokkumer Nieuwe Zijlen'''.
-<br>Het waren '''Michael Onuphrius thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg''', grietman van Dantumadeel, die zowel op het terrein van de wiskunde als op dat van de werktuigbouwkunde bijzonder bedreven was, en '''Philip Frederik Vegelin van Claerbergen''', grietman van Haskerland, die evenals zijn collega over dezelfde vaardigheden beschikte.
-Nadat '''het werk in 1729 voltooid''' was was, werd '''een gedenktekenen opgericht ter eeuwige nagedachtenis''', zoals de tekst van het gedenkteken luidt, van de overdijking van het Dokkumerdiep. Tevens wordt vermeld, dat zesduizend roeden dijk Oostergo zullen behoeden van wateroverlast.
+<strong>1878</strong>
-De '''daadwerkelijke afsluiting van het diep''' geschiedde '''in tegenwoordigheid van beide commissarissen'''. Ook hun wapens kregen een plek op het gedenkteken.
+In de [[particuliere droogmakerij]] van de <strong>"Makkumer-, Parregaster- en Workumermeren"</strong> door de N.V. "Friesche Landaanwinning-maatschappij" wordt in 1878? stoomgemaal gebouwd. Als er in 1882 daarop een faillisement volgt, wordt het gemaal gekocht door mr. F.A. van Hall. In 1912 verkocht hij o.a. het stoomgemaal aan het waterschap.
-<br>De daadwerkelijk '''aanleg van het sluizencomplex met drie spuikanalen''' geschiedde '''door de Leeuwarder architect Claas Bockes Balck'''. De '''waterbouwkundige Willem Loré''' was '''verantwoordelijk voor de bouw van de bijbehorende afsluitdijk'''.
+Het gemaal van het waterschap <strong>aan het het Van Panhuyskanaal bij Makkum</strong> werd in 1924-1925 gemoderniseerd.
+De stoommachine werd vervangen door een elektrische installatie met nieuwe pompen.
-'''In 1834 vond er een restauratie plaats'''.
-<br>Na het afsluiten van de Lauwerszee '''in 1969 werd 150 meter ten zuiden van de sluis de Willem Lorésluis (schutsluis) aangelegd'''.
+<strong>1880</strong>
+In 1880 wordt er een stoomgemaal gebouwd voor waterschap ,strong>"De Lemsterpolders</strong> te <strong>Eesterga aan de Lemster Rijn</strong> (Lemster Rien). Er is sprake van een stoomvijzelwerktuig.
+In 1898 wordt er gesproken over de bouw van een stoomgemaal. De stoommachine drijft een vijzel aan. De installatie wordt geplaatst door de firma D.H. Landeweer te Martenshoek.
+In 1904 wordt een nieuwe stoomketel geplaatst.
+In 1970 wordt het stoomgemaal met erf en schuur te Eesterga verkocht aan K. van den Berg te Lemmer.
+<strong>1881</strong>
+Het tweede stoomgemaal van de <strong>Polder van het 4de en 5de Veendistrict</strong> is waarschijnlijk het <strong>Dijksmangemaal</strong> <strong>aan het stroomkanaal</strong>. Het gemaal is uitgerust met een centrifugaalpomp.
+In 1912 wordt er in het stoomgemaal een nieuwe centrifugaalpomp bijgeplaatst. In 1916 wordt een tweede centrifugaalpomp geplaatst ter vervanging van de oude.
+Het Dijksmangemaal wordt in 1950-1954 omgebouwd tot een dieselgemaal.
+[[Bestand:Dijksmangemaal_1912a.jpg|400x252px|link=]]
+<strong> 1887? (van vóór 1912)</strong>
+Stoomgemaal van de <strong>Workumermeerpolder</strong>. Was dit het gemaal <strong>Breewar</strong>?
+In 1930 omgebouwd tot elktrisch gemaal.
+<strong>1892</strong>
+Het waterschap <strong>De Arumerpolder</strong> bouwt een stoomgemaal <strong>aan de Franekervaart bij Arum</strong>. In 1925 wordt overgegaan op aandrijving door middel van elektriciteit.
+<strong>1893</strong>
+Het waterschap <strong>De Arumer-, Achlumer- en Kimswerderpolders</strong> bouwt een stoomgemaal met machinistenwoning <strong>aan de Franekervaart</strong>. In 1931 wordt overgeschakeld op de aandrijving door een oliemotor. Deze doet dienst tot 1954, waarna wordt overgeschakeld op elektriciteit.
+De beide stoomgemalen aan de Franervaart staan tegenoverelkaar!
+<strong>1893</strong>
+Het waterschap <strong>Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland</strong> laat een stoomgemaal <strong>De Veenhoop</strong> bouwen <strong>aan het Grietmansrak</strong>. Het gemaal werd in 1925 vervangen door het elektrisch gemaal "Zuidergemaal"aan het Polderhoofdkanaal. De stoommachine wordt in 1924 verkocht.
+<strong>ca 1894</strong>
+Omstreeks 1894 wordt er in de <strong>particuliere polder Oud-Beets</strong> een stoomgemaal met machinistenwoning gebouwd <strong>op de Walle bij de Huisjesvaart</strong>. In 1920 blijkt het aanhouden van een eigen stoomgemaal te kostbaar.
+<strong>1895</strong>
+Voor de bemaling van de veenpolder <strong>De Trijegaasterveenpolder</strong> wordt in 1895 een gemaal gesticht <strong>bij het zuidelijke einde van de weg</strong> <strong>Ouwsterhaule-Oldeouwer</strong> op de polderdijk aan het hoofdkanaal. Het gemaal wordt uitgerust met een vijzel, gedreven door een stoommachine. Dit gemaal is waarschijnlijk in gebruik tot 1926.
+In 1914 bestaan er plannen om een nieuw stoomgemaal te bouwen bij de schutsluis, maar van dit plan wordt in 1925 weer afgestapt.
+<strong>1901</strong>
+Waterschap <strong>Veenpolder onder Ter Idzardt en Oldeholtwolde</strong> realiseert in 1901 een stoomgemaal ter verbetering van de afwatering.
+In 1941 wordt het gemaal geëlektrificeerd ter vergroting van het vermogen.
+[[Bestand:Stoomgemaal_Ter_Idzard_werkend_a.jpg|400x300px|link=]]
+<strong>1905</strong>
+In 1905 wordt door het waterschap <strong>De Zuidpolder bij Franeker</strong> een stoomgemaal gebouwd <strong>aan de Tzummervaart</strong>. Het doel van de bouw is de bescherming van het gebied tegen het provinciale boezemwater. Het gemaal is uitgerust met een horizontaal draaiende centrifugaalpomp.
+De technische installatie van dit gemaal wordt <strong>[[beschreven in "De Ingenieur"]]</strong>
+In 1947 wordt overgeschakeld op elektrische aandrijving.
+foto
+<strong>1908</strong>
+Dit stoomgemaal van de <strong>Haskerveenpolder</strong> vervangt het stoomgemaal van 1870. Waarschijnlijk is dit gemaal <strong>meer oostelijk</strong> <strong>aan de Welle</strong> geplaatst. (topografische kaart, 1929)
+Met de aanleg van het stoomgemaal te Stobbegat (1917) komt dit gemaal weer te vervallen.
+<strong>1913</strong>
+Waterschap de <strong>Veenpolder van Echten</strong> bouwt een nieuw stoomgemaal <strong>aan het Tjeukemeer</strong> op de plaats van het oude stoomgemaal van 1861. De bemalingsinstallatie, waaronder de toendertijd grootste centrifugaalpomp van Friesland, wordt geleverd door de Gebr. Stork & Co. te Hengelo. In 1925 wordt het gemaal geëlektrificeerd.
+[[Bestand:Stoomgemaal_bij_Echten_a.jpg|400x308px|link=]]
+[[Bestand:Stoomgemaal_bij_Echten_b.jpg|500x253px|link=]]
+[[Bestand:Stoomgemaal_bij_Echten_c.jpg|500x299px|link=]]
+<strong>1913</strong>
+<strong>Aan de Achlumervaart</strong> wordt een stoomgemaal gebouwd in opdracht van het waterschap <strong>Ludinga</strong>. In 1940 nemen twee elektromotoren de taak van de stoommachine over.
+<strong>1913</strong>
+Voor het pas opgerichte waterschap <strong>De Leppedijk</strong> wordt een stoomgemaal gebouwd <strong>in het Nauwe Deel tussen Grou en Nes (bij Akkrum)</strong>. Vanwege de doorsnijding van het gebied door het Prinses Margrietkanaal werd het gemaal omstreeks 1945 nutteloos. Aan weerszijden van het P.P.-kanaal werden elektrische gemalen gebouwd.
+[[Bestand:Stoomgemaal_Leppedyk_a.jpg|400x308px|link=]]
+[[Bestand:Stoomgemaal_Leppedykc.jpg|700x321px|link=]]
+[[Bestand:Schroefpomp_Leppedyk.jpg|500x410px|link=]]
+<strong>1915</strong>
+<strong>Ter hoogte van de straatweg te Jutrijp</strong> wordt voor het waterschap <strong>Hommerts-Sneek</strong> een stoomgemaal gebouwd. Dit stoomgemaal heeft ruim een dag nodig om voldoende druk op de ketels te hebben om te kunnen malen. Dit gemaal bezit bovendien ook te weinig capaciteit, want in 1941 wordt er nog een elektrisch gemaal gebouwd aan de Kerksloot bij Hommerts. Het stoomgemaal wordt omstreeks 1960 vervangen door een elektrisch gemaal.
+<strong>1917</strong>
+Het stoomgemaal <strong>te Stobbegat</strong> wordt gebouwd in verband met de vergroting van de <strong>Haskerveenpolder</strong> door toevoeging van de Haskerhornerpolder. Het stoomgemaal heeft de beschikking over twee centrifugaalpompen: één voor de polderboezem en één voor bemaling van de droogmakeijen in kavel II en VI. Het stoomgemaal aan de Welle (van 1908) vervalt.
+In 1957 komt er een nieuw gemaal te Stobbegat. Het oude stoomgemaal wordt verbouwd tot opslagplaats.
+<strong>1918</strong>
+In opdracht van waterschap <strong>Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland</strong> komt een stoomgemaal <strong>De Boorne</strong> gereed, gebouwd op <strong>het punt waar de westelijke polderdijk het oude Koningsdiep afdamde</strong> voor de bemaling van de kavels van droogmakerijen van de Zuidoost-, de Zuidwest- en de Westpolder. Het gemaal dient ook als helper en reserve van het gemaal "De Veenhoop". De stoommachine wordt in 1924 verkocht.
+In 1925 worden de beide stoomgemalen "De Veenhoop" en "De Boorne" vervangen door een elektrisch aangedreven gemaal "Zuidergemaal" aan de zuidelijke polderdijk bij het Polderhoofdkanaal.
+<strong>1920</strong>
+Bouw van een <strong>boezemgemaal</strong> <strong>bij Teakesyl (Tacozijl) te Lemmer</strong> door het <strong>Provinciaal Bestuur van Friesland</strong>. In 1955 worden de zes Piedboeufketels vervangen door 4 Schotse ketels van Werkspoor. In 1947 krijgt het stoomgemaal de naam <strong>Ir D.F. Woudagemaal</strong>. In 1967 schakelt het gemaal over op oliestook. Het gemaal is thans eigendom van Wetterskip FryslÃ¢n en staat sinds 1998 op Werelderfgoedlijst van de Unesco. In 2011 wordt er in de nabijheid een nieuw bezoekerscentrum gebouwd.
+[[Bestand:Woudagemaal_a.jpg|600x400px|link=]]
+<strong>1922</strong>
+Het is mogelijk dat het in 1922 voor de veenpolder <strong>De Deelen</strong> gebouwde gemaal <strong>bij Haskerdijken (Heabrêge) </strong> eerst een stoomgemaal is geweest. Op de topografische kaart van 1929 staat op deze locatie vermeld: <strong>"Stoomgemaal De Deelen"</strong>.
+<strong>1941</strong>
+In het archief van waterschap <strong>Groote Veenpolder in Opsterland en Smallingerland</strong> zijn technische tekeningen opgenomen betreffende de <strong>ombouw van het Noordergemaal tot een stoomgemaal</strong> (vanwege de olieschaarste). het is onbekend of dit plan is uitgevoerd.
+(de redactie houdt zich aanbevolen voor foto's van de diverse gemalen: mail s.v.p. naar wiki@woudagemaal.nl)