Kolenloods en Prinses Margrietkanaal: verschil tussen pagina's

Uit Wouda's Wiki
(Verschil tussen pagina's)
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
 
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
 
Regel 1: Regel 1:
Ieder stoomgemaal en iedere fabriek die op stoom werkt heeft een '''kolenloods''' of '''kolenberging''' nodig. Locomotieven die op stoomaandrijving rijden hebben een aparte '''kolenwagon''' achter de locomotief: '''een tender'''. Deze is te vergelijken met de '''stationaire kolenbergplaats''' bij stoombedrijven.
Het '''Prinses Margrietkanaal''' is de '''belangrijkste vaarverbinding tussen de sluizen bij [[Lemmer]], door [[Fryslân]] naar de sluizen bij [[Gaarkeuken]].''' Het kanaal loopt '''door het [[Sneekermeer]], de [[Pikmeer]] en de [[Bergumermeer]]'''.


De '''steenkolen''' werden over het algemeen '''in de zomer ingekocht''', op een moment dat de '''prijs per mud nog laag''' was. Jaarlijks werd er een '''aanbesteding''' gehouden '''door [[polderbestuur|polderbesturen]] of [[waterschap|waterschappen]]''', waarbij '''kolenleveranciers''' hun prijs bekend konden maken.
[[Bestand:Monding_PM_in_Pikmeer_k.JPG|400×267px|link=]]
<br>Bovendien was de '''zomerperiode''' '''voor de aanvoer per schip de meest geschikte''' periode: in de winter kon men in geval van vorstperiodes met ijsvorming '''niet door, maar ook niet over het ijs''' bij het gemaal komen. In dat geval was men in uiterste omstandigheden noodzakelijk aangewezen op het duurdere vervoer over de weg.
'''Zuidelijke monding van Prinses Margrietkanaal in het Pikmeer bij Grou'''  


[[Bestand:Lege_kolenloods_kk.jpg|600×388px|link=]]  
Het '''Prinses Margrietkanaal''' is de '''snelste route voor binnenschepen die van [[Amsterdam]] naar [[Delfzijl]]''' willen varen en daarbij van het '''[[IJsselmeer]]''' gebruik maken.  
<br>Bij de sluizen van '''[[Lemmer]]''' worden de schepen geschut en komen dan op de '''[[boezem]]''' van''' [[Fryslân]]''', het peil is tot aan''' [[Gaarkeuken]]''' steeds - 0.52 cm NAP. Onderweg zijn er geen sluizen meer.


De kolen werden '''per schip of kar''' bij een stoomgemaal afgeleverd.
[[Bestand:Prinses_Margrietsluis_Lemmer_k.JPG|400×267px|link=]]
<br>Op '''1 oktober''' zorgde iedereen dat '''de voorraad steenkool op peil''' was. 1 oktober is de datum, waarop nog steeds '''het stormseizoen begint''', vanaf dat moment kan het noodzakelijk zijn om het gemaal in werking te stellen. Het stormseizoen loopt tot 1 april.
'''Prinses Margrietsluis bij Lemmer'''  


Het is raadzaam om '''voldoende steenkool op voorraad''' te hebben. Mocht het ineens gaan spoken: regen en wind, waardoor er opeens '''veel maaluren''' gemaakt moeten worden, dan '''slinkt de kolenvoorraad aanzienlijk'''. Komt er dan ook nog eens een '''vorstperiode''' overheen, die een paar weken duurt, '''dan stijgt de kolenprijs'''. Niet alleen polderbesturen en waterschappen hebben dan extra steenkool nodig, '''ook huishoudens willen er graag warmpjes bijzitten'''.
Pas '''bij [[Gaarkeuken]]''' varen de schepen de boezem van het waterschap '''[[Noorderzijlvest]]''' binnen met een lager peil: -0.93 cm NAP. '''Vanaf Gaarkeuken tot aan de sluizen bij Oosterhoogebrug heet het kanaal: Van Starkenborghkanaal'''. Aan de oostkant van de stad Groningen ligt ook een sluis en dan gaat het '''via het [[Eemskanaal]] naar [[Delfzijl]]'''.


Steenkool was roofgoed. Dat is ook de reden dat bij ieder stoomgemaal en iedere stoomfabriek '''de kolenbergplaats op een goed in het zicht gelegen plaats was geplaatst'''.  
[[Bestand:Gaarkeuken_gi.jpg|600×360px|link=]]
'''Meestal in de nabijheid van de dienstwoningen van machinist en stoker''', soms tussen de dienstwoning en het ketelhuis in bij een wat kleiner poldergemaal.   
'''Sluis bij Gaarkeuken'''


De '''kolenloods''' bij het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' ligt aan het '''[[stroomkanaal|Aanvoerkanaal]]''' en recht voor de ingang van het ketelhuis, maar ook in het zicht van de dienstwoningen. Het was vrijwel onmogelijk om een kooltje te gappen. Personeel kreeg bij het arbeidscontract ook een dienstwoning met '''het recht van vrij stoken'''.  
De vaarroute is opgewaardeerd tot '''klasse V''', dat wil zeggen, dat er '''steeds grotere (container)schepen''' zullen gaan varen. Enkele belangrijke '''knelpunten zullen worden aangepakt:''' bochten worden rechtgetrokken of bruggen zullen worden vervangen.


De '''capaciteit en omvang van de kolenloods''' hangt sterk af van de grootte van de stoominstallatie van het gemaal, maar ook van het stoomgemaal. Als de kolenloods bij het Woudagemaal vol lag dan was dat '''voor 100 draaidagen voldoende''', '''per dag''' werd er ongeveer '''30 ton''' gebruikt.
[[Bestand:Zware_schepen.jpg|400×287px|link=]]
<br>Bij de pagina '''[[maalperiodes]]''' kunt u zien, dat het bijna niet voorkomt dat het Woudagemaal over zo'n lange periode in een stormseizoen in werking is geweest.


[[Bestand:Kolenscheppen_2_k.jpg|600×388px|link=]]
De aanleg van het kanaal begon al in 1930 en zou pas '''in 1951''' zijn voltooid. '''Soms wordt er gebruik gemaakt van oude bestaande kanalen''', die dan op breedte en diepte zijn gebracht.


De kolen konden '''overal vandaan''' komen: '''België''',''' Duitsland''', '''Engeland''',''' Frankrijk''', maar natuurlijk ook uit '''de kolenmijnen van Limburg'''. Vaak werd er een melange van verschillende soorten in een partij verkocht. De mijnen in Limburg werden in de jaren zeventig geleidelijk aan gesloten, nadat de grote '''aardgasvoorraad''' bij '''Slochteren''' was ontdekt.
[[Bestand:IMG_1081_k.jpg|400×600|link=]]
<strong>De Friese boezem (PM-kanaal van ca 1942) doorsnijdt de "Nesserdyk" die van Grou naar Akkrum liep. Het peil van de Friese boezem ligt duidelijk hoger dan het dorp Grou in het "Lage Midden"</strong>


Het '''Woudagemaal''' '''schakelde in 1967 over van kolen op zware stookolie''', dat was niet alleen vanwege de sluiting van de mijnen, maar ook uit personeels- kostenoverwegingen: er waren dan geen kolensjouwers meer nodig.
Met name '''het gedeelte tussen het tolhuis van Zuidhorn, waar het Hoendiep nu in het Van Starkenborghkanaal stroomt, tot aan Gaarkeuken''' was '''de bestaande vaarverbinding tussen Groningen en Leeuwarden die al in de 16e eeuw was gegraven'''. Ook in Friesland is gebruik gemaakt van meren en plassen (o.a. bij Grou), '''waardoor het niet nodig was om het hele kanaal opnieuw te graven'''.  


Een '''stoker''', die zuinig kon stoken, kon aardig wat uitsparen voor het polderbestuur, soms zag hij dat terug in een kleine '''gratificatie''' aan het eind van het stormseizoen.
De '''route is vooral bedoeld voor de beroepsscheepvaart'''. Door het feit, dat de '''omvang van de schepen zal toenemen en daarbij de verwachting dat er steeds meer containerschepen zullen gaan varen''', wordt het '''noodzakelijk om alternatieven aan te bieden voor de recreatievaart'''.


zie ook: '''[[Aanvoer en opslag van de steenkolen]]'''
Het '''Prinses Margrietkanaal''' is ook '''van zeer groot belang voor de waterhuishouding in Friesland'''. Het is één van de boezemwateren waarop het water vanuit de '''[[polder|polders]]''' wordt uitgeslagen door middel van '''[[poldergemaal]]poldergemalen'''.
<br>Naast het Prinses Margrietkanaal zijn de '''Friese meren ook onderdeel van de''' '''[[boezem]] van Friesland'''.
 
[[Bestand:Langs_PM-kanaal_k.jpg|400×267px|link=]]
 
'''Bij een teveel aan water''' zorgt het '''Prinses Margrietkanaal''' er voor dat '''het water wordt afgevoerd naar het ir. D.F. Woudagemaal'''. Als dit '''[[gemaal]]''' in werking is gesteld, dan slaat het '''[[gemaal]]''' het overtollige water uit op het '''[[IJsselmeer]]'''. Het kanaal is dus de levensader van  de '''[[Friese boezem]]'''.
<br>De '''aanvoer''' naar het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' gaat via het Prinses Margrietkanaal en iets ten zuiden van de Grote Brekken is tijdens de bouw van het gemaal '''een speciaal aanvoerkanaal naar het gemaal gegraven''': het '''[[stroomkanaal]]'''.
 
Welke '''route''' er voor de afvoer van het overtollige water wordt gekozen, '''hangt af van de windrichting'''. Bij een wind uit het '''zuidwesten''' zal het water '''bij Dokkumer Nieuwe zijlen worden afgevoerd''' op het '''[[Lauwersmeer]]''' en bij een wind uit het '''noordwesten''' zal het water '''in eerste instantie via het [[Prins Johan Frisokanaal]] naar het '''[[J.L. Hooglandgemaal]]''' bij Stavoren''' worden uitgeslagen op het '''[[IJsselmeer]]'''.
 
[[Bestand:Stavoren_Johan_Frisokanaal.jpg|400×301px|link=]]
 
Het '''[[Prins Johan Frisokanaal]]''' gaat naar de '''[[Fluessen]]''' en vanaf dit meer zijn er twee verbindingen: (de '''Jeltesloot''' en de '''Wellesloot''') met het '''De Koevorder''' waar het '''Prinses Margroetkanaal''' ook doorheen loopt.
Als het '''[[J.L. Hooglandgemaal]]''' de hoeveelheid water in het zuidwesten niet alleen weg kan pompen, dan wordt het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' ook opgestart.

Versie van 7 nov 2013 11:26

Het Prinses Margrietkanaal is de belangrijkste vaarverbinding tussen de sluizen bij Lemmer, door Fryslân naar de sluizen bij Gaarkeuken. Het kanaal loopt door het Sneekermeer, de Pikmeer en de Bergumermeer.

400×267px Zuidelijke monding van Prinses Margrietkanaal in het Pikmeer bij Grou

Het Prinses Margrietkanaal is de snelste route voor binnenschepen die van Amsterdam naar Delfzijl willen varen en daarbij van het IJsselmeer gebruik maken.
Bij de sluizen van Lemmer worden de schepen geschut en komen dan op de boezem van Fryslân, het peil is tot aan Gaarkeuken steeds - 0.52 cm NAP. Onderweg zijn er geen sluizen meer.

400×267px Prinses Margrietsluis bij Lemmer

Pas bij Gaarkeuken varen de schepen de boezem van het waterschap Noorderzijlvest binnen met een lager peil: -0.93 cm NAP. Vanaf Gaarkeuken tot aan de sluizen bij Oosterhoogebrug heet het kanaal: Van Starkenborghkanaal. Aan de oostkant van de stad Groningen ligt ook een sluis en dan gaat het via het Eemskanaal naar Delfzijl.

600×360px Sluis bij Gaarkeuken

De vaarroute is opgewaardeerd tot klasse V, dat wil zeggen, dat er steeds grotere (container)schepen zullen gaan varen. Enkele belangrijke knelpunten zullen worden aangepakt: bochten worden rechtgetrokken of bruggen zullen worden vervangen.

400×287px

De aanleg van het kanaal begon al in 1930 en zou pas in 1951 zijn voltooid. Soms wordt er gebruik gemaakt van oude bestaande kanalen, die dan op breedte en diepte zijn gebracht.

400×600 De Friese boezem (PM-kanaal van ca 1942) doorsnijdt de "Nesserdyk" die van Grou naar Akkrum liep. Het peil van de Friese boezem ligt duidelijk hoger dan het dorp Grou in het "Lage Midden"

Met name het gedeelte tussen het tolhuis van Zuidhorn, waar het Hoendiep nu in het Van Starkenborghkanaal stroomt, tot aan Gaarkeuken was de bestaande vaarverbinding tussen Groningen en Leeuwarden die al in de 16e eeuw was gegraven. Ook in Friesland is gebruik gemaakt van meren en plassen (o.a. bij Grou), waardoor het niet nodig was om het hele kanaal opnieuw te graven.

De route is vooral bedoeld voor de beroepsscheepvaart. Door het feit, dat de omvang van de schepen zal toenemen en daarbij de verwachting dat er steeds meer containerschepen zullen gaan varen, wordt het noodzakelijk om alternatieven aan te bieden voor de recreatievaart.

Het Prinses Margrietkanaal is ook van zeer groot belang voor de waterhuishouding in Friesland. Het is één van de boezemwateren waarop het water vanuit de polders wordt uitgeslagen door middel van poldergemaalpoldergemalen.
Naast het Prinses Margrietkanaal zijn de Friese meren ook onderdeel van de boezem van Friesland.

400×267px

Bij een teveel aan water zorgt het Prinses Margrietkanaal er voor dat het water wordt afgevoerd naar het ir. D.F. Woudagemaal. Als dit gemaal in werking is gesteld, dan slaat het gemaal het overtollige water uit op het IJsselmeer. Het kanaal is dus de levensader van de Friese boezem.
De aanvoer naar het ir. D.F. Woudagemaal gaat via het Prinses Margrietkanaal en iets ten zuiden van de Grote Brekken is tijdens de bouw van het gemaal een speciaal aanvoerkanaal naar het gemaal gegraven: het stroomkanaal.

Welke route er voor de afvoer van het overtollige water wordt gekozen, hangt af van de windrichting. Bij een wind uit het zuidwesten zal het water bij Dokkumer Nieuwe zijlen worden afgevoerd op het Lauwersmeer en bij een wind uit het noordwesten zal het water in eerste instantie via het Prins Johan Frisokanaal naar het J.L. Hooglandgemaal bij Stavoren worden uitgeslagen op het IJsselmeer.

400×301px

Het Prins Johan Frisokanaal gaat naar de Fluessen en vanaf dit meer zijn er twee verbindingen: (de Jeltesloot en de Wellesloot) met het De Koevorder waar het Prinses Margroetkanaal ook doorheen loopt. Als het J.L. Hooglandgemaal de hoeveelheid water in het zuidwesten niet alleen weg kan pompen, dan wordt het ir. D.F. Woudagemaal ook opgestart.