Brontekst bekijken van Het geheel olievrijmaken van voedingwater

Deze lezing is indertijd afgedrukt in De Ingenieur nummer 45 van 1918.<ref>Dijxhoorn, J.C. (1918). Het geheel olievrijmaken van voedingwater. ''De Ingenieur, jaargang 33 (nummer 45), pagina 877-808.'' Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2940063:mpeg21:0001</ref>
Een naschrift is in het daaropvolgende nummer geplaatst.<ref>Dijxhoorn, J.C. (1918). Het geheel olievrijmaken van voedingwater. ''De Ingenieur, jaargang 33 (nummer 46), pagina 904.'' Geraadpleegd op Delpher op 28-02-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:2940064:mpeg21:0001</ref>


----

<p style="font-size: 1.8em; font-family: 'Linux Libertine','Georgia','Times',serif; line-height: 1.3; font-weight: bold; text-align:center; border-style:none;">
Het geheel olievrijmaken van voedingwater.
</p>

Mededeeling in de vergadering der Afdeeling voor Werktuig- en
Scheepsbouw van het Kon. Instituut van Ingenieurs
van 14 September 1918,

Door het lid
prof. ir. J.C. Dijxhoorn.

(Met afbeeldingen.)



In dezen kring, waar zoo velen uit de practijk aanwezig
zijn, behoef ik het groote voordeel van volkomen zuiver
voedingwater voor onze stoomketels niet uiteen te zetten.
Wij allen zullen daaraan wel de voorkeur geven boven water,
dat door de een of andere scheikundige bewerking geschikt
gemaakt is voor voedingwater, omdat men hierbij toch er
van afhankelijk blijft of deze bewerking door het personeel
ten allen tijde volkomen juist zal worden toegepast.

Bij het gebruik van zuigerwerktuigen met oppervlak-condensatie
is de cylinderolie in het condensatiewater onze vijand.
Met betrekking tot het doelmatig afscheiden van deze olie
heeft men de grootste ervaring bij scheepsmachines. Zooals
u allen bekend is, wordt daarbij steeds het systeem gevolgd,
dat de olie uit het condensatiewater wordt afgescheiden.
Het afscheiden der olie uit den stoom, hetgeen wel geschiedt
bij land-installaties, wilde ik heden laten rusten. Wellicht
heb ik later nog eens gelegenheid daarop terug te komen,
doch aan boord scheidt men de olie altijd af uit het condensatiewater
en daartoe wilde ik mij heden bepalen.

[[Bestand:Ingeneur 1918, 45 - fig 1.jpg|miniatuur|rechts|rechtop=1.5|Fig. 1. Bak tot het afscheiden van olie uit voedingwater. Voorreiniging.]]
Voor deze afscheiding gebruiken wij:
# bakken met doelmatige schotten, waartusschen het water beurtelings omhoog en omlaag beweegt en daarbij telkens oliedeeltjes achterlaat;
# cokesfilters, waarbij de oliedruppeltjes zich voor een deel aan de oppervlakte van de cokes hecht;
# persfilters, waarin het oliehoudend water door filterdoeken wordt geperst.

Deze middelen geven wel resultaat, doch het gelukt in de
practijk niet het water volkomen olievrij te verkrijgen.

Met een goed ingerichten bak met schotjes brengt men
het eigenlijk het verste. Fig. 1 vertoont den bak, dien ik
in het laboratorium voor werktuigkunde gebruik voor het
water uit den oppervlak-condensor van de scheepsmachine.
De grootste hoeveelheid der olie scheidt men door het verschil
in soortelijk gewicht ten opzichte van water af en wel
als een bruin schuim; doch er blijft in het water, ook na
de meest zorgvuldige reiniging in een goed ingerichten bak,
nog een witte nevel over van oliedeeltjes, die niet meer gaan
boven drijven.

Laat men zulk water één, of meer weken staan, dan blijft
het onveranderd: water met een olie-emulsie. Laat ik het
nu maar met melkwater vergelijken, al is de kleur dan ook
die van zeer, zeer verdunde melk. Filtreert men dit melkwater
door filterdoek van welken aard ook, dan gaat het
bijna onveranderd er door. Ik heb dit met allerlei soorten
doek beproefd. De grootte der oliedeeltjes heb ik onder een
microscoop gemeten: ze zijn van een orde van grootte van
{{sfrac||1|1000}} m.M. Het kan dus niet verwonderen, dat dit witte oliewater
ook door filtreerpapier vrij wel onveranderd doorgaat.

Men kan dit wel iets verbeteren door bijvoegingen van
verschillenden aard, maar die wilde ik nu juist vermijden,
want iedere bijzondere stof, die men bijvoegt, geeft verontreiniging
van het ketelwater of moet weer uitgefiltreerd
worden.

Een machinistenmiddel om meer olie uit te filtreeren is
dat men soda of anders ook een klein weinig zeewater
bijvoegt, hetgeen men natuurlijk zeer ongaarne doet en dat
bovendien nog slechts dan een kleine verbetering geeft ten
opzichte van het filtreeren. Een ander middel, uit Zwitserland
afkomstig, is dat men het water goed mengt met pijpaarde
en dan filtreert. Men heeft dan groote zandfilters
noodig, die telkens reiniging vereischen en hoewel men aldus
een bevredigend resultaat krijgt, is dit middel toch niet
practisch, vooral niet aan boord van schepen.

Nu houde men in het oog, dat de hoeveelheid olie, die
zich per liter er in bevindt, wel klein is; doch wanneer het
water in een ketel verdampt, dan kan die olie toch op
bedenkelijke wijze accumuleeren.

De reden dat deze oliedeeltjes zich niet tot grootere druppeltjes
vereenigen is, dat ze electrisch geladen zijn, alle met
hetzelfde teeken; ze zijn geïoniseerd. Daardoor stooten de
kleine oliedeeltjes elkaar onderling af. Dit kan men onder
het microscoop heel goed waarnemen. Brengt men dan twee
pooltjes in het water, dat men bezichtigt, dan ziet men alle
deeltjes langzaam maar geregeld naar dezelfde pool bewegen.

Het middel om deze gelijke lading aan de kleine oliedeeltjes
te ontnemen is — het ligt misschien niet zoo geheel
voor de hand — dat men het water eenige oogenblikken
aan een electrischen stroom blootstelt. Hetzelfde water, dat
te voren door een filtreerpapier in een trechter wit gekleurd
doorliep, vloeit dan kristalhelder door.

Hiervan heb ik nu gebruik gemaakt.

[[Bestand:Ingeneur 1918, 45 - fig 2.jpg|miniatuur|gecentreerd|rechtop=1.8|Fig. 2 Toestel tot electriseering.]]

Gelijkstroom met een spanning van 110 volt wordt aangesloten
en wel de eene pool op een staaf, die midden in een horizontaal
gedeelte van de voedingwaterpijp is opgehangen
(fig. 2); de andere pool, de nulleider wordt met den pijpwand in
verbinding gebracht en dus aan aarde gelegd.

Onmiddellijk voorbij deze zeer eenvoudige electriseerinrichting
passeert het water een gewone persoliefilter (fig. 3),
zooals aan boord veelal gebruikelijk, met kousen van filterdoek,
gebonden over geperforeerde pijpen, zoodanig dat het
water door het doek wordt geperst en binnen door deze pijpen
wordt afgevoerd. Zooals bekend kan men dan in een kleine
ruimte een vrij groot filteroppervlak onderbrengen.

Ik zeide reeds, dat ik verschillende soorten filterdoek heb
beproefd. Filterdoek van speciale leveranciers, filterdoek, dat
eenigszins op de stof van badhanddoeken leek, enz.; doch de
ondervinding leerde, dat daarmede vrijwel geen olie uit het
melkwater werd afgescheiden. Werkt het reservoir, waarin
bruine olie wordt afgescheiden, werkelijk goed, dan werkt
dit gewone filterdoek niets uit, of het water geëlectriseerd is
of niet.

[[Bestand:Ingeneur 1918, 45 - fig 3.jpg|miniatuur|links|rechtop=1.3|Fig. 3. Persfilter voor oliehoudend voedingwater. Tweede reiniging.]]
Ik nam ten slotte laken — gewoon biljartlaken — en toen
had ik succes. Niet toen het water niet geëlectriseerd was;
toen ging de witte olie onveranderd door, ook door biljartlaken;
doch wanneer het water tevoren wordt geëlectriseerd
dan ie het doorgeperste water kristalhelder. Het is volkomen
olievrij.

Men behoeft niet bevreesd te zijn, dat dit laken nu bijzonder
dikwijls uitgewasschen behoeft te worden, want de groote
hoeveelheid olie, de bruine olie, is in het reservoir afgescheiden.
Alleen de kleine hoeveelheid witte olie wordt tegengehouden
door het laken en maakt dit bruin. Een manometer geeft
aan of het filterdoek nog niet vervuild is.

Men moet echter voorzichtig zijn met de gebruikelijke
constructie van pers-oliefilters (fig. 3). Deze vormt namelijk
een luchtketeltje in de leiding en wanneer het voedingwater
dus eenige lucht bevat, al is het ook weinig, dan verzamelt
die zich in zulke filters en dan gaat de filterwerking gestadig
achteruit.

Het eerste uur werkt het filter wellicht nog goed, maar
daarna wordt het oppervlak, dat water doorlaat, kleiner en
kleiner, omdat hel filterhuis langzamerhand met lucht wordt
gevuld, en de filtersnelheid wordt dus steeds grooter en de
filterwerking ten slotte onvoldoende. Het is dus noodig het
water luchtvrij te maken vóór persfilter gepasseerd wordt.
Dat zal men aan boord, wanneer het water aan een open
voorwarmer wordt ontleend, als vanzelf doen. Hier in het
laboratorium heb ik een luchtafscheidertje in de toevoerleiding
tusschen de pomp en de electriseerinrichting geplaatst: een
eenvoudige vlotterinrichting, die de lucht afvoert, zoodra de
vlotter daalt (fig. 4). Dit had ik hier noodig, omdat het
condensatiewater, dat bij proefnemingen met de scheepsmachine
in het laboratorium gewogen wordt, om het stoomverbruik
te bepalen, van den bak op de bascule wordt afgelaten in
een bak in den kelder, die de bilge vertegenwoordigt. De
lenspomp van de scheepsmachine perst dit water dan verder;
maar zij zuigt uit den aard der zaak veel lucht mee, wanneer
de studenten aan het wegen zijn en de pomp dan telkens
niet voldoende water toegevoerd krijgt.

[[Bestand:Ingeneur 1918, 45 - fig 4.jpg|miniatuur|Fig. 4. Vlotterinrichting tot het afvoeren van lucht.]]
Ten overvloede is de hoogste plaats van het persfilter voorzien
van een luchtkraantje, dat steeds openstaat.

Ik heb de inrichting nu verder zóó gemaakt, dat het water,
dat van het persfilter afvloeit naar een bak in het ketelhuis
eerst een cylinderglas passeert, waar gij u zult kunnen overtuigen,
dat het water kristalhelder, olievrij is, in tegenstelling
met het melkwater, dat uit den bak komt, waar alleen de
bruine olie is afgescheiden.

De geheele zaak is niet nieuw, maar ik heb getracht eenige
bekende zaken zoodanig te combineeren, dat een practisch
geheel ontstond en dat volkomen olievrij water wordt verkregen,
zonder dat volumineuse filterinrichtingen daartoe
noodig zijn, zooals vereischt worden volgens de voorstellen,
die wel van andere zijden zijn gedaan.

U zult in het laboratorium zien, dat de inrichting daar
niet meer plaats vereischt dan de gebruikelijke aan boord
van schepen en het komt mij voor, dat men er in de practijk
met voordeel gebruik van zal kunnen maken.
<br clear=all>
==Naschrift==
Naar aanleiding van verschillende ontvangen vragen zij
ter aanvulling van de beschrijving van de inrichting in het
laboratorium voor werktuigkunde te Delft, in ''De Ingenieur''
van 9 November 1918, No. 45, nog vermeld, dat deze inrichting
bestemd is voor het olievrijmaken van 1500 L. voedingwater
per uur.

==Bronnen, noten en/of referenties==
<references/>

<br/>
[[Category:Publicaties]]