Hanze

De hanze is een handelsverbond dat al in de Middeleeuwen wordt opgericht tussen handelssteden uit het gebied aan de Oostzee en Noordzee. In de noordelijke nederlanden zijn het vooral aan de IJssel gelegen steden, in Noord-Duitsland de steden langst de kuststrook, verder de steden van de Scandinavische landen (Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden) en de Baltische staten. De oorspronkelijke hanzesteden en hun handelsgebieden liggen vooral aan de Oostzee. Deze handel werd ook de Ommelandsvaart genoemd.

Het Hanzeverbond was vooral strategisch en semi-militair van belang: het veiligstellen van belangen en bijzondere posities.

De producten die vervoerd worden, zijn steeds zeer divers: het zijn de handelsproducten die afkomstig zijn uit omliggende regio's. Wat in Nederland wordt gemaakt gaat mee naar de Oostzeelanden en wat daar beschikbaar is (vooral hout) wordt mee teruggebracht, soms ook om later weer elders te worden verhandeld (doorvoerhandel)

De steden die vooral bekend zijn geworden van de hanze omvatten: Doesburg, Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen. Het zijn steden die zich dankzij de hanze al in een vroeg stadium kunnen ontwikkelen. Al in de vroege Middeleeuwen behoort Stavoren tot de hanze, de stad Zwolle is in 1407 in het Duitse hanzeverbond opgenomen.

Zwolle wist zich in die tijd te ontwikkelen tot een belangrijke stapelplaats en doorvoerplaats. Door het hanzeverbond met Duitsland kreeg Zwolle belangrijke rechten met betrekking tot de Bentheimer zandsteen, die via de Vecht werd getransporteerd. Zwolle profiteerde hiervan door het recht van belasting op de doorvoer dan wel op het overladen. De Vecht kwam uit in het Zwarte Water en vandaar kon men de Zuiderzee opvaren.

Zwolle kon door de gunstige ligging een belangrijke vinger in de pap houden en profiteerde daar dan ook van.

Het Hanzeverbond was tot aan de 17e eeuw van groot belang.
Daarna verschuift het accent naar de steden in het westen van het land die de koppositie overnemen. De opkomst van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) richt zijn blik wereldwijd, vooral naar het oosten, dan gaat het om veel grotere schepen en geldbedragen, waar de dan ineens relatief kleine hanzesteden geen antwoord op hebben. In Amsterdam en de andere VOC-steden was geld aanwezig, de kooplieden die fortuin hadden gemaakt, wilden dat graag investeren in een nieuwe onderneming als de VOC, waarbij weliswaar veel risico genomen werd, maar ook ontzettend veel mee verdiend werd.

Toch bleef ook vanuit deze nieuwe economische Hollandse centra ook naast de nieuwe handel de ommelandvaart van groot belang. De Sont-vaart was het waard om daar de doorvaart blijvend te garanderen en te bevechten.

Kampen was in Middeleeuwen één van de bekende Hanzesteden en was daardoor behoorlijk welvarend maar raakte in verval door de verzanding van de monding van de IJssel en de toenemende concurrentie van vooral Amsterdam.

(zie ook: Hanze in de Wikipedia-encyclopedie)