Bezoekerscentrum

Algemeen wordt aangenomen dat Jan Adriaanszn Leeghwater de eerste poldermolen in Nederland en in het bijzonder in de omgeving van Alkmaar heeft gebouwd. Leeghwater was zoon van een timmerman en keek de kunst van zijn vader af.

De poldermolen zou van het begin van de 17e eeuw tot ver in de 20e eeuw een belangrijke functie blijven vervullen in de waterhuishouding.

Poldermolen

Met de komst van het stoomgemaal in het eerste kwart van de 19e eeuw verdween de poldermolen. In het gunstigste geval bleef de poldermolen behouden en diende als hoofdgemaal, het stoomgemaal deed dan pas dienst als er onvoldoende wind was om te malen (hulpgemaal).
In een aantal gevallen is de poldermolen later ,,afgetopt", waarbij de wieken zijn weggehaald en is er een stoomketel in de onderbouw geplaatst.

Op dit moment is de molenviergang bij Aarlanderveen nog de enige plaats waar molens de drooggemaakte polder aan de westzijde van Aarlanderveen bemalen. Weliswaar zijn er enkele hulpgemalen geplaatst, maar de poldermolen gaat voor als er gemalen moet worden.

De poldermolen drijft een opvoerwerktuig aan: een scheprad of een vijzel. Aanvankelijk zijn deze opvoerwerktuigen van hout gemaakt, later van staal. Het scheprad is aan de buitenzijde van de poldermolen geplaatst en kan het water plm. 2 meter opvoeren. De vijzel is onder de molen geplaatst en kan het water tot 5 meter opvoeren. Een ander belangrijk voordeel van de vijzel is het gunstige rendement ten opzichte van een scheprad waardoor meer water verplaatst kan worden.

Poldermolens werden in diep gelegen polders wel eens achterelkaar in een molengang geplaatst, waardoor de opvoerhoogte via een getrapte bemaling kon oplopen tot zes meter. Een voorbeeld van een getrapte bemaling is de Zuidplaspolder bij Gouda, Moordrecht en Nieuwerkerk aan den IJssel.

Molendriegang bij Leidschendam

Overigens is in deze polder ook een getrapte bemaling met behulp van twee stoomgemalen toegepast.

De poldermolen heeft nog steeds een functie. Op het moment dat er sprake is van extreme hoeveelheden neerslag in korte tijd, dan worden primair de beschikbare gemalen gebruikt. Als dat onvoldoende resultaat heeft, dan worden de poldermolens opnieuw ingezet.

Friese spinnenkopmolen

Verschillende waterschappen, waaronder Wetterskip Fryslân, hebben convenanten afgesloten met stichtingen die een of meerdere poldermolens beheren.