Anonieme gebruiker
Fryslân: verschil tussen versies
geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine Geen bewerkingssamenvatting |
imported>Jan Pieter Rottine Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (6 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
''' | '''Fryslân''', in het nederlands: '''Friesland''', is één van de twaalf Nederlandse provincies. | ||
'''Friesland''' | |||
<li>'''Algemeen''' | <li>'''Algemeen''' | ||
<br>'''Fryslân''' | |||
'''Fryslân''' telt momenteel 647.696 inwoners (stand van 30 september 2011). | <br>Fryslân telt momenteel 647.696 inwoners (stand van 30 september 2011). | ||
<br>De '''hoofdstad is Leeuwarden'''. | <br>De '''hoofdstad is Leeuwarden'''. | ||
<br>Zowel het '''Frysk''' (Fries) als het Nederlands hebben in de provincie de status van '''officiële taal, c.q. bestuurstaal'''. | <br>Zowel het '''Frysk''' (Fries) als het Nederlands hebben in de provincie de status van '''officiële taal, c.q. bestuurstaal'''. | ||
| Regel 13: | Regel 9: | ||
<li>'''Geografie''' | <li>'''Geografie''' | ||
'''Ligging''' | |||
De provincie Fryslân ligt '''in het noorden van Nederland'''. | De provincie Fryslân ligt '''in het noorden van Nederland'''. | ||
<br>In het oosten wordt Friyslân begrensd door de provincies Groningen en Drenthe, in het zuiden door de provincies Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer en in het westen en noorden door de Waddenzee en buiten de Waddeneilanden door de Noordzee. | <br>In het oosten wordt Friyslân begrensd door de provincies Groningen en Drenthe, in het zuiden door de provincies Overijssel en Flevoland, in het zuidwesten door het IJsselmeer en in het westen en noorden door de Waddenzee en buiten de Waddeneilanden door de Noordzee. | ||
Door de '''[[Afsluitdijk]]''' is Fryslân verbonden met de provincie Noord-Holland. | |||
<br>De Friese waddeneilanden Vlieland, [[Terschelling]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]] zijn bereikbaar met [[veerdiensten in Friesland|veerdiensten]]. Vanuit [[Harlingen (stad)|Harlingen]] naar Vlieland en Terschelling, vanaf de pier bij [[Holwerd]] naar Ameland en vanuit [[Lauwersoog]] naar Schiermonnikoog. | <br>De Friese waddeneilanden Vlieland, [[Terschelling]], [[Ameland]] en [[Schiermonnikoog]] zijn bereikbaar met [[veerdiensten in Friesland|veerdiensten]]. Vanuit [[Harlingen (stad)|Harlingen]] naar Vlieland en Terschelling, vanaf de pier bij [[Holwerd]] naar Ameland en vanuit [[Lauwersoog]] naar Schiermonnikoog. | ||
Om de provincie te onderscheiden van [[Noord-Friesland|Noord-]] en [[Oost-Friesland]] en de [[Landkreis|Kreis]] [[Friesland (district)|Friesland]] in het [[Duitsland|Duitse]] [[Nedersaksen]] wordt de provincie in wetenschappelijke kringen ook wel vaak aangeduid als [[Westerlauwers Friesland]]. | |||
Qua totale oppervlakte (land + water) is Friesland de grootste provincie van Nederland en qua landoppervlakte is het de derde provincie. | |||
<li>'''Landschap''' | <li>'''Landschap''' | ||
Fryslân is door de '''[[Vereniging Nederlands Cultuurlandschap]]''' uitgeroepen tot '''mooiste provincie van Nederland''' (Leeuwarder Courant, 15 juni 2010) | |||
<br>De vereniging '''[[It Fryske Gea]]''' (= het Friese landschap) is de provinciale natuurbeherende instantie. | <br>De vereniging '''[[It Fryske Gea]]''' (= het Friese landschap) is de provinciale natuurbeherende instantie. | ||
Fryslân heeft een open landschap en is waterrijk. Het Friese landschap bestaat uit negen verschillende landschappen: | |||
<ul> | <ul> | ||
<li>het '''[[Waddenzee|Waddengebied]]''' | <li>het '''[[Waddenzee|Waddengebied]]''' | ||
| Regel 104: | Regel 98: | ||
<br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. | <br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. | ||
Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Friesland mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II. | <br>Onder leiding van Friese Stadhouders, nazaten van Jan van Nassau, vocht Friesland mee in opstand tegen de Spaanse Koning Filips II. | ||
<br>Na het kinderloos overlijden van Oranje-stadhouder Willem III in 1702 en het Tweede Stadhouderloze Tijdperk werd de Friese stadhouder Willem IV | <br>Na het kinderloos overlijden van Oranje-stadhouder Willem III in 1702 en het Tweede Stadhouderloze Tijdperk werd de Friese Nassau-stadhouder Willem IV als prins van Oranje, stadhouder van de hele Republiek. | ||
<br>In '''1795''' werd de Republiek overvallen door Frankrijk en raakten de reuplieken van de Nederlanden hunzelfstandigheid kwijt. Na de Bataafse Republiek (1795-1806) en het Koninkrijk Holland (1806-1810) werden de | <br>In '''1795''' werd de Republiek overvallen door Frankrijk en raakten de reuplieken van de Nederlanden hunzelfstandigheid kwijt. | ||
<br> | <br>Na de Bataafse Republiek (1795-1806) en het Koninkrijk Holland (1806-1810) werden de Nederlanden onder keizer Napoleon Bonaparte ingelijfd bij Frankrijk. | ||
Friesland maakt sindsdien als provincie deel uit van het | <br> Door beëindiging de Franse overheersing werd Nederland in 1813 weer zelfstandig. Na de Slag bij Waterloo in 1815 werd tijdens het "Wener Congres" het Koninkrijk der Nederlanden gevormd met als staatshoofd Koning Willem I. | ||
Friesland maakt sindsdien als provincie deel uit van het Koninkrijk. | |||
<li>'''Taal''' | <li>'''Taal''' | ||
| Regel 133: | Regel 128: | ||
<li>'''Cultuur''' | <li>'''Cultuur''' | ||
De Friese cultuur wordt gekenmerkt in vele maatschappelijke facetten. | De Friese cultuur wordt gekenmerkt in vele maatschappelijke facetten. | ||
<Naast de eigen taal Frysk, kenmerkt de cultuur zich ook door een sterk bewustzijn van eigen identiteit, die o.a. wordt vormgegeven in de Friese letterkunde en kunst. | <Naast de eigen taal Frysk, kenmerkt de cultuur zich ook door een sterk bewustzijn van eigen identiteit, die o.a. wordt vormgegeven in de '''Friese letterkunde en kunst'''. | ||
<br>Tot een overzicht van de Friese schrijvers en dichters behoren zeker de Friese renaissanceschrijver '''Gysbert Japicx''' en de vele vooraanstaand dichters uit de 20e eeuw, zoals bijv. '''Obe Postma''', mr. Pieter Jelles Troelstra en Fredde Schürer. De Friese letterkunde heeft vele romanschrijvers en prozaïsten voortgebracht. Naar Gysbert Japix en Obe Postma is een Friese literatuurprijs genoemd. | <br>Tot een overzicht van de Friese schrijvers en dichters behoren zeker de Friese renaissanceschrijver '''Gysbert Japicx''' en de vele vooraanstaand dichters uit de 20e eeuw, zoals bijv. '''Obe Postma''', mr. Pieter Jelles Troelstra en Fredde Schürer. De Friese letterkunde heeft vele romanschrijvers en prozaïsten voortgebracht. Naar Gysbert Japix en Obe Postma is een Friese literatuurprijs genoemd. | ||
<br>Friesland kent een grootse muziekgeschiedenis: het telt een grote dichtheid aan (plaatselijke) muziekkorpsen, koren en muziekgezelschappen. De Friese jeugd is eveneens actief in vele muziekbands, als solisten en in cabaretgroepen. | <br>Friesland kent een grootse '''muziekgeschiedenis''': het telt een grote dichtheid aan (plaatselijke) muziekkorpsen, koren en muziekgezelschappen. De Friese jeugd is eveneens actief in vele muziekbands, als solisten en in cabaretgroepen. | ||
<br>Friesland kent ook een grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen. Het professionele theatergezelschap "Tryater" is bekend van radio en TV. | <br>Friesland kent ook een grote verscheidenheid in toneelgroepen en -gezelschappen. Het professionele theatergezelschap "Tryater" is bekend van radio en TV. | ||
<br>De Friese cultuur omvat ook een aantal specifieke sporten, die tot buiten de grenzen van Fryslân bekendheid genieten: het skûtsjesilen, het fierljeppen en het kaatsen. | <br>De Friese cultuur omvat ook een aantal '''specifieke sporten''', die tot buiten de grenzen van Fryslân bekendheid genieten: het skûtsjesilen, het fierljeppen en het kaatsen. | ||
br>De Friese Elfstedentocht is uitgegroeid tot een nationaal evenement in Nederland. | br>De Friese Elfstedentocht is uitgegroeid tot een nationaal evenement in Nederland. | ||
<br> | <br> | ||
< | <li>'''Media''' | ||
*Regionale dagbladen: [[Leeuwarder Courant]] en [[Friesch Dagblad]]. | *Regionale dagbladen: [[Leeuwarder Courant]] en [[Friesch Dagblad]]. | ||
*Regionale omroepen: [[Omrop Fryslân]] en [[GPTV]]. | *Regionale omroepen: [[Omrop Fryslân]] en [[GPTV]]. | ||
*Regionale film: [[Centrum voor Film in Friesland]] met als onderdeel het [[Fries Film Archief]]. | *Regionale film: [[Centrum voor Film in Friesland]] met als onderdeel het [[Fries Film Archief]]. | ||
<br> | <br> | ||
< | <li>'''Cultuurgebieden''' | ||
<br>Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de '''Kleistreek''', de '''Friese Wouden''' en de '''Zuidwesthoek'''. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de [[Tjonger]] ('''Ooststellingwerf en Weststellingwerf'''), het door Hollanders ingepolderde '''Het Bildt''' en '''de Waddeneilanden'''. | <br>Binnen het Friese cultuurgebied kunnen nog drie grote cultuurgebieden worden onderscheiden: de '''Kleistreek''', de '''Friese Wouden''' en de '''Zuidwesthoek'''. Ook zijn er gebieden die in mindere mate tot het Friese cultuurgebied behoren, waarvan de bekendsten zijn het gebied ten zuiden van de [[Tjonger]] ('''Ooststellingwerf en Weststellingwerf'''), het door Hollanders ingepolderde '''Het Bildt''' en '''de Waddeneilanden'''. | ||