Fryslân: verschil tussen versies

920 bytes toegevoegd ,  3 dec 2011
geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 34: Regel 34:
<ul>
<ul>
<li>het '''[[Waddenzee|Waddengebied]]'''
<li>het '''[[Waddenzee|Waddengebied]]'''
<li>de '''zuidoosthoek'''
<li>de '''[[zuidoosthoek]]'''
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Kwartieren van Friesland|Oostergo]]'''
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Kwartieren van Friesland|Oostergo]]'''
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Westergo]]''',
<li>het '''[[terp|terpengebied]]''' van '''[[Westergo]]''',
<li>het '''[[Friese meren|Lage Midden]]'''
<li>het '''[[Friese meren|Lage Midden]]'''
<li>de '''[[Veenpolders]]'''
<li>de '''[[Veenpolders]]'''
<li>'''[[Gaasterland (streek)|Gaasterland]]'''
<li>het pleistocene '''[[Gaasterland (streek)|Gaasterland]]'''
<li>de '''[[Friese Wouden|Noordelijke Wouden]]'''
<li>de '''[[Friese Wouden|Noordelijke Wouden]]'''
<li>het '''[[Bedijkingslandschap]]''' (= '''[[Marne (slenk)|Marne]]''', '''[[Het Bildt]]''', '''[[Middelzee|Nieuwlanden]]''' en '''[[Lauwerszee]]''')
<li>het '''[[Bedijkingslandschap]]''' (= '''[[Marne (slenk)|Marne]]''', '''[[Het Bildt]]''', '''[[Middelzee|Nieuwlanden]]''' en '''[[Lauwerszee]]''')
Regel 46: Regel 46:
<br>In Friesland liggen vier '''[[nationale parken]]''':
<br>In Friesland liggen vier '''[[nationale parken]]''':
<ul>
<ul>
<li>Nationaal Park[[Nationaal Park Schiermonnikoog|Schiermonnikoog]]
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Schiermonnikoog|Schiermonnikoog]]
[[Nationaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]], [[Nationaal Park Lauwersmeer|Lauwersmeer]] (Groningen en Friesland) en [[Nationaal Park Drents-Friese Wold|Drents-Friese Wold]] (Drenthe en Friesland).
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]]
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Lauwersmeer|Lauwersmeer]] (Groningen en Friesland)
<li>Nationaal Park [[Nationaal Park Drents-Friese Wold|Drents-Friese Wold]] (Drenthe en Friesland).
</ul>


<li>'''Naam'''
<li>'''Naam'''


'''Fryslân'''
'''Fryslân'''
Op 1 januari 1997 werd de officiële naam van de provincie door de Friese [[Provinciale Staten]] veranderd van 'Friesland' in 'Fryslân'. In november 2004 besloot het Ministerie van Binnenlandse Zaken erop toe te zien dat de officiële naam in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt.
Op '''1 januari 1997''' werd de officiële naam van de provincie door de Friese [[Provinciale Staten]] veranderd van 'Friesland' in '''[[Fryslân]]'''.
<br>In november 2004 besloot het Ministerie van Binnenlandse Zaken erop toe te zien dat de officiële naam van deze provincie in overheidsstukken ook consequent wordt gebruikt.
<br>Bronnen: ''Ook voor rijk heet Friesland Fryslân'', Leeuwarder Courant, 10 november 2004 en ''Provinciaal Blad van Friesland'', 1996 nr. 7, 28 maart 1996
<br>Bronnen: ''Ook voor rijk heet Friesland Fryslân'', Leeuwarder Courant, 10 november 2004 en ''Provinciaal Blad van Friesland'', 1996 nr. 7, 28 maart 1996
<br>Schriftelijke publicaties, mededelingenborden en dergelijke tonen in de kop "Provinsje Fryslân - Provincie Fryslân", waarmee men duidelijk aangeeft wat de Nederlandse naam moet zijn.
<br>Schriftelijke publicaties, mededelingenborden, bewegwijzering en dergelijke etikettering tonen in de kop: "Provinsje Fryslân - Provincie Fryslân", waarmee duidelijk aangegeven wordt wat de Nederlandse naam moet zijn.
In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland wordt echter veelal de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.
In het dagelijks spraakgebruik in de rest van Nederland wordt echter nog steeds veelal de Nederlandstalige naam Friesland gebruikt.


'''Heitelân'''
'''Heitelân'''
"It Heitelân" (Nederlands: ''Het vaderland'') is voor ''Friezen om utens'', Friezen die buiten Friesland wonen, een veel gebruikte term om de provincie Friesland aan te duiden. Het wordt vaak gebruikt om de sterke band met Friesland aan te geven.
"It Heitelân" (Nederlands: ''Het vaderland'') is voor ''Friezen om utens'', Friezen die buiten Fryslân wonen, een veel gebruikte term om de eigenheid van de provincie Fryslân mee aan te duiden. Hij wordt vaak gebruikt om de sterke emotionele band met Fryslân aan te geven.


Een lied met de naam ''It Heitelân'' werd geschreven door J.L. van den Burg en muzikaal ondersteund door J. Lindeman. Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen er stemmen op om het huidige volkslied van Friesland (tekst van dr. Eeltje Halbertsma), <strong>"De âlde Friezen"</strong> (Nederlands: ''De oude Friezen''), te vervangen door dit lied. De reden hiervoor was het karakter van het <strong>Folksliet</strong>. De tekst zou zich in zijn 19de-eeuwse terminologie teveel associëren met de toen recent in diskrediet gebrachte bloed en bodem filosofie. Een nieuwe generatie bracht het lied niettemin de laatste jaren in nieuwe vormen uit onder meer door het Lemster Mannenkoor.
<li> '''Volkslied'''
Een lied met de naam ''It Heitelân'' werd geschreven door J.L. van den Burg en muzikaal ondersteund door J. Lindeman. Vlak na de Tweede Wereldoorlog gingen er stemmen op om het huidige volkslied van Friyslân (tekst van dr. Eeltje Halbertsma), <strong>"De âlde Friezen"</strong> (Nederlands: ''De oude Friezen''), te vervangen door eerstgenoemd lied. De reden hiervoor was het karakter van het bestaand <strong>volkslied</strong>. De tekst zou zich in zijn 19de-eeuwse terminologie teveel associëren met de toen recent in diskrediet gebrachte "bloed- en-bodem"-filosofie. Een nieuwe generatie erkende echter toch het belang van en de genegenheid voor het wijd verbreid bekend zijnde Frysk Folksliet.


<li>'''Geschiedenis'''
<li>'''Geschiedenis'''
Regel 66: Regel 71:
<br>
<br>
<br>'''Prehistorie en oudheid'''
<br>'''Prehistorie en oudheid'''
<br>'''Van ongeveer 400 vbj. tot 200 vbj.''' begon langzamerhand een protofriese cultuur te ontstaan met '''[[terp]]en''' tussen '''[[Vlie]] en [[Eems]]'''. De bewoners werden door de Romeinen '''[[Frisii]]''' genoemd. De aanwezigheid van de '''[[Romeinen in Friesland]'''] begint met de Romeinse generaal '''[[Drusus]]''' als hij in '''12 vbj.''' zijn campagne in '''[[Germanië|Germania]]''' aanvoert.
<br>'''Van ongeveer 400 vj. tot 200 vj.''' begon langzamerhand een protofriese cultuur te ontstaan met '''[[terp]]en''' tussen '''[[Vlie]] en [[Eems]]'''. De bewoners werden door de Romeinen '''[[Frisii]]''' genoemd. De aanwezigheid van de '''[[Romeinen in Friesland]'''] begint met de Romeinse generaal '''[[Drusus]]''' als hij in '''12 vj.''' zijn campagne in '''[[Germanië|Germania]]''' aanvoert.
<br>
<br>
<br>'''Middeleeuwen'''
<br>'''Middeleeuwen'''
<br>Aan het begin van de ['''[Middeleeuwen]]''' strekte Friesland zich uit van het '''[[Zwin (zeearm)|Zwin]]''', bij wat nu de Belgische grens aan de kust is, tot aan de rivier '''[[Wezer]]''' in Duitsland. In de '''7e eeuw''' was het onafhankelijk. Het begin van de '''8e eeuw''' is bekend vanwege de''' Friese koning [[Radboud (koning)|Redbad]]''', die tegen de Franken ten strijde trok en van de missionaris '''[[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]]''', die bij Dokkum werd vermoord in 754.
<br>
<br>
<br>Aan het begin van de ['''[Middeleeuwen]]''' strekte Friesland zich uit van het '''[[Zwin (zeearm)|Zwin]]''', bij wat nu de Belgische grens aan de kust is, tot aan de rivier '''[[Wezer]]''' in Duitsland. In de '''7e eeuw''' was het onafhankelijk. Het begin van de '''8e eeuw''' is bekend vanwege de''' Friese koning [[Radboud (koning)|Redbad]]''' en de missionaris '''[[Bonifatius (heilige)|Bonifatius]]'''.
<br>Na de inlijving bij het '''[[Frankische Rijk|Frankenrijk]]''' bestond Friesland, volgens de '''[[Lex Frisionum]]''' (=de Friese wet), uit drie delen:
<ul>
<li> het '''gebied tussen het Zwin en Vlie'''
<li> het '''gebied tussen Vlie en [[Lauwers]]'''
<li> het '''gebied tussen Lauwers en Wezer'''
</ul>
 
<br>Een deel van Friesland viel rond het jaar '''1000''' onder de '''graven van [[Holland]]'''. De overige delen hadden in die tijd over het algemeen een grote zelfstandigheid, omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder controle kon krijgen.
<br>In '''1287 en 1288''' '''veroverde graaf Floris V van Holland West-Friesland'''.
<br>
<br>
<br>Na de inlijving in het '''[[Frankische Rijk|Frankenrijk]]''' bestond Friesland, volgens de '''[[Lex Frisionum]]''' (=de Friese wet), uit drie delen: het '''gebied tussen het Zwin en Vlie''', het '''gebied tussen Vlie en [[Lauwers]]''' en het '''gebied tussen Lauwers en Wezer'''. Een deel viel rond het jaar '''1000''' onder de '''graven van [[Holland]]'''. De overige delen hadden in die tijd over het algemeen veel zelfstandigheid omdat geen enkele graaf of hertog het gebied onder controle kon krijgen.
<br>In '''1287''' vond de '''[[Sint-Luciavloed]]''' plaats. Opéénvolgende stormvloeden scheiden West-Friesland en Westerlauwers Friesland steeds verder van elkaar af, door het effect van vergroting van het scheidende wateroppervlak van Almere, Flevomeer en later het ontstaan van de Zuiderzee.  
<br>In '''1287 en 1288''' '''veroverde graaf Floris V van Holland West-Friesland'''.
<br>
<br>
<br>In '''1287''' vond ook de '''[[Sint-Luciavloed]]''' plaats.
<br>Een invasie bij Stavoren (1345 Slag bij Warns) door de Hollandse graaf Willem IV werd door de Friezen verijdeld. Zij verdedigden hun "vrijheid" met succes.
<br>
<br>
<br>De overgang tussen Hoge Middeleeuwen en Late Middeleeuwen is een periode waarin een groot aantal '''[[kloosters in Friesland]]''' wordt gesticht.
<br>De overgang tussen Hoge Middeleeuwen en Late Middeleeuwen is een periode waarin een groot aantal '''[[kloosters in Friesland]]''' wordt gesticht.
<br>In de '''14e eeuw''' kreeg de stad [[Groningen (stad)|Groningen]] steeds meer macht in Friesland tussen Lauwers en Eems. In de '''15e eeuw''' werd [[Ulrich I van Oost-Friesland|Ulrich Cirksena]] Graaf van Oost-Friesland.
 
<br>In '''1498''' benoemde keizer [[Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk|Maximiliaan van Oostenrijk]] hertog [[Albrecht III van Saksen|Albrecht van Saksen]] tot '''Heer van heel Friesland'''. Hij kreeg echter '''alleen Westerlauwers Friesland''' onder controle. Toen was de opsplitsing van het oude Friesland een feit.
<br>In de '''14e eeuw''' kreeg de stad [[Groningen (stad)|Groningen]] steeds meer macht in het deel van Friesland tussen Lauwers en Eems. In de '''15e eeuw''' werd [[Ulrich I van Oost-Friesland|Ulrich Cirksena]] Graaf van Oost-Friesland.
 
<br>In '''1498''' probeerde keizer [[Maximiliaan I van het Heilige Roomse Rijk|Maximiliaan van Oostenrijk]] zijn aanspraken op het Friese gebied te verzilveren: hij benoemde hertog [[Albrecht III van Saksen|Albrecht van Saksen]] tot '''Heer van heel Friesland'''. Deze kreeg '''alleen Westerlauwers Friesland''' onder controle. Toen was de opsplitsing van het oude Friesland een feit geworden.
<br>
<br>
<br>'''Nieuwe Tijd'''
<br>'''Nieuwe Tijd'''
<br>
<br>
<br>De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]] (1515-1524).
<br>De nieuwe tijd begon voor Friesland met de laatste [[Fries-Hollandse oorlog]] (1515-1524).
In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. In '''1795''' raakte Friesland officieel zijn zelfstandigheid kwijt toen het een provincie van Nederland werd.
<br>In 1524 wist keizer Karel V aan Friesland zijn wil op te leggen.
 
<br>In '''1581''' kreeg Friesland '''weer een autonome status'''. De '''[[Admiraliteit van Friesland]]''', opgericht in '''1596''', was één van de [[Admiraliteit]]en ten tijde van de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]].
 
 
In '''1795''' raakte Friesland officieel zijn zelfstandigheid kwijt toen het een provincie van Nederland werd.


<li>'''Taal'''
<li>'''Taal'''
Anonieme gebruiker