J.L. Hooglandgemaal en Polderpeil: verschil tussen pagina's

Versie van 5 okt 2019 11:14

De meest eenvoudige definitie van polderpeil is: het vastgestelde peil in een polder.

Zo eenvoudige is het inmiddels al lang niet meer. Bij kleinere polders gaat het vaak om één vastgesteld polderpeil.
Bij de grotere polders zal het per gebied kunnen wisselen; bijvoorbeeld de Noordoostpolder en de Haarlemmermeer.

Vaak hangt het peil samen met het gebruik van de grond: landbouwgrond, weidegrond, stedelijk gebied, infrastructuur (wegen, spoorlijnen, luchthaven) en natuurgebied om een paar mogelijkheden te noemen.

Het polderpeil liet zich vervolgens weer splitsen in een zomerpeil- en een winterpeil. Het zomerpeil werd dan in de periode van 1 mei - 1 november gehanteerd en het winterpeil van 1 november tot 1 mei.

Op de waterstaatskaart van 1873 Sneek blad 4 wordt bijvoorbeeld voor de Galamadammen het volgende genoteerd: Zomerpeil: - 0.37 m AP en Winterpeil: - 0.08 m AP.
Denk er wel om dat het hier om het Algemeen Peil gaat en nog niet om het later vastgestelde Normaal Amsterdams Peil.
Er kan een verschil zitten tussen het AP, zoals dat in Friesland werd gehanteeerd, en het uiteindelijke NAP, dat landelijk wordt gehanteerd en waarvan het vaste ijkpunt in het stadhuis van Amsterdam is aangebracht.

400×600px

Het zomerpeil is lager dan het winterpeil, omdat de dieper stekende wortels van de gewassen, die op het land staan, ook voldoende het water moeten kunnen bereiken.

De aanduiding zomer - en winterpeil zal men tevergeefs zoeken voor de polders die afwateren op de boezem van Friesland. In september 2010 is door het Wetterskip Fryslân vastgesteld dat, invoering van een zomerpeil en winterpeil op de Friese boezem te duur is.

De aanduiding zomer- en winterpeil komt wel voor op het IJsselmeer.

Het D.F. Woudagemaal in bedrijf om het peil in de Friese Boezem te verlagen na hevige regenval: UItleg bij bovenstaande afbeelding: Waterstand D.F. Woudagemaal bij Lemmer in meter ten opzichte van het NAP. De blauwe lijn is de Friese boezemwaterstand, de rode lijn is de buitenwaterstand (IJsselmeer). Een gesloten groene balk onderin het scherm geeft aan wanneer het gemaal in werking is en er geloosd wordt op het IJsselmeer. Wanneer een rode balk zichtbaar is wordt er via de nabijgelegen inlaten Teroelsterkolk water vanuit het IJsselmeer ingelaten.

De actuele waterstanden op de boezem kunnen worden opgevraagd via de site van het Wetterskip Fryslân: https://www.wetterskipfryslan.nl/kaarten/boezem-kaart De kaart werkt interactief.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' is '''het tweede boezemgemaal''' van Wetterskip Fryslân.
+De meest eenvoudige definitie van polderpeil is: het vastgestelde peil in een '''[[polder]]'''.
-<br>Dit tweede gemaal is een '''elektrisch [[gemaal]] in Stavoren''' dat gereed kwam in 1966. Het bouwwerk met een gebogen dak is een ontwerp van de '''architect P. de Vries'''. Het heeft een moderne hoge en lichte machinehal.
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' staat '''net buiten de stad''' '''aan de Zuiderweg''', aan het einde van het Johan Frisokanaal bij de waterkerende dijk van het IJsselmeer. Het '''toevoerkanaal is in 1966 gegraven''' en het gemaal is '''in 1968 in gebruik gesteld'''.
+Zo eenvoudige is het inmiddels al lang niet meer. Bij '''kleinere polders''' gaat het '''vaak om één vastgesteld polderpeil'''.
+<br>Bij de '''grotere polders''' zal het '''per gebied''' kunnen '''wisselen'''; bijvoorbeeld de '''[[Noordoostpolder]]''' en de '''[[Haarlemmermeer]]'''.
-Zie de 6 minuten durende reportage van [[Wetterskip Fryslân]] over de bouw van het [[gemaal]]: https://youtu.be/TgQgUVojENA
+Vaak '''hangt het peil samen met het gebruik van de grond''': landbouwgrond, weidegrond, stedelijk gebied, infrastructuur (wegen, spoorlijnen, luchthaven) en natuurgebied om een paar mogelijkheden te noemen.
-[[Bestand:J_L_Hooglandgemaal_Stavoren.jpg|600×400px|link=]]
+Het '''polderpeil''' liet zich vervolgens weer splitsen in een '''zomerpeil'''- en een '''winterpeil'''. Het '''zomerpeil''' werd dan '''in de periode van 1 mei - 1 november''' gehanteerd en het '''winterpeil''' van '''1 november tot 1 mei'''.
-In de hal staan '''vier [[schroefpomp|schroefpompen]]'''. Het gemaal pompt het [[water]] '''vanuit de [[Friese boezem]] op het [[IJsselmeer]]'''. De '''[[afvoercapaciteit]]''' van het J.L. Hooglandgemaal was in aanleg met een capaciteit van ruim 6000 m3 per minuut anderhalf maal groter dan het eerste boezemgemaal: het '''[[Ir. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]]'''.
+Op de '''waterstaatskaart''' van 1873 '''Sneek''' blad 4 wordt bijvoorbeeld voor de '''Galamadammen''' het volgende genoteerd: '''Zomerpeil: - 0.37 m AP''' en '''Winterpeil: - 0.08 m AP'''.
+<br>Denk er wel om dat het hier om het '''Algemeen Peil''' gaat '''en nog niet om het later vastgestelde''' '''[[Normaal Amsterdams Peil]]'''.
+<br>Er '''kan een verschil zitten tussen het AP''', zoals dat in Friesland werd gehanteeerd, en '''het uiteindelijke NAP''', dat landelijk wordt gehanteerd en waarvan het vaste ijkpunt in het stadhuis van '''[[Amsterdam]]''' is aangebracht.
-[[Bestand:J_L_Hooglandgemaal_Schroefpomp.jpg|450×600px|link=]]
+[[Bestand:400px-Normaal_Amsterdams_Peil_-_Woerden.jpg|400×600px|link=]]
-Op '''10 mei 1967 werd het gemaal officieel geopend'''.
+Het '''zomerpeil is lager dan het winterpeil''', omdat de dieper stekende wortels van de gewassen, die op het land staan, ook voldoende het water moeten kunnen bereiken.
-<br>Het gemaal is gelegen '''ten zuiden van de Johan Frisosluis''', gelegen aan het Johan Frisokanaal.
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' neemt de taak over van het oorspronkelijke gemaal in Friesland dat ook water loost op het IJsselmeer, namelijk het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' te '''Lemmer'''. Dit gemaal hoeft nu alleen nog bij zeer hoge en kritieke [[waterstand|waterstanden]] bij te springen.
+De aanduiding '''zomer - en winterpeil''' zal men '''tevergeefs zoeken voor de polders die afwateren op de boezem van Friesland'''. In september 2010 is door het '''[[Wetterskip Fryslân]]''' vastgesteld dat, '''invoering van een zomerpeil en winterpeil op de Friese boezem te duur is'''.
-Aan het gemaal bij Stavoren zit '''wel een historisch verhaal''' vast. '''[[Ir. D.F. Wouda]]''' heeft aan provinciale staten van Friesland in zijn studie naar het waterbeheer in de provincie '''aanbevolen om twee stoomgemalen te bouwen: één bij Lemmer en één bij Stavoren'''.
+De aanduiding zomer- en winterpeil komt wel voor op het '''[[IJsselmeer]]'''.
-Met die studie is men overigens niet over één nacht ijs gegaan. De '''eerste adviezen worden al medio 1880 uitgebracht'''.
-Met '''de bouw van twee stoomgemalen''' wil ir. Wouda bereiken dat er twee punten aan de Zuiderzee komen, namelijk Lemmer en Stavoren, waar het water uit de '''[[Friese boezem]]''' uitgeslagen zal kunnen worden.
-<br>Het '''gemaal bij Stavoren is er aanvankelijk nooit gekomen''', althans '''niet in de tijd van Wouda'''. Dat is waarschijnlijk een financiële kwestie geweest.
-Het gemaal bij Tacozijl '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' is in ieder geval wel '''veel duurder uitgevallen dan was begroot'''. De aanneemsom van 1,8 miljoen gulden wordt uiteindelijk een uitgavepost van 2,8 miljoen gulden. Dan krijg je binnen de politiek niet direct de handen op elkaar om '''in 1920 aansluitend nog een tweede gemaal''' te gaan bouwen.
+'''Het D.F. Woudagemaal in bedrijf om het peil in de Friese Boezem te verlagen na hevige regenval''':
+[[Bestand:Boezemstand_Woudagemaal.jpg|580x32ppx|Link=]] '''UItleg bij bovenstaande afbeelding:'''
+'''Waterstand D.F. Woudagemaal''' bij Lemmer in meter ten opzichte van het NAP. De '''blauwe lijn''' is de Friese boezemwaterstand, de '''rode lijn''' is de buitenwaterstand (IJsselmeer). Een '''gesloten groene''' balk onderin het scherm geeft aan wanneer het gemaal in werking is en er geloosd wordt op het IJsselmeer. Wanneer een '''rode balk''' zichtbaar is wordt er via de nabijgelegen inlaten Teroelsterkolk water vanuit het IJsselmeer ingelaten.
-Het '''zou tot 1966 duren''', voordat het door Wouda beoogde '''tweede gemaal''' inderdaad wordt gebouwd. De '''oorzaak''' dat het eerder beoogde gemaal er na ruim 45 jaar toch nog komt, is '''de overstroming in 1965''', waarbij '''100.000 hectare land blank''' komt te staan. Ir. D.F. Wouda krijgt met zijn eerder advies alsnog gelijk: '''bouw twee boezem (stoom)gemalen'''.
+De '''actuele waterstanden''' op de boezem kunnen worden opgevraagd via de site van het '''Wetterskip Fryslân''': https://www.wetterskipfryslan.nl/kaarten/boezem-kaart
+De kaart werkt '''interactief'''.
-Het is een '''volstrekt onmogelijke opgave''' voor het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' om al dat water '''binnen een korte termijn''' weg te malen.
-<br>'''Op dat moment wordt de noodzaak van een tweede boezemgemaal wel heel erg duidelijk''' en dan komt er ook schot in de besluitvorming.
-[[Bestand:J.L.Hooglandgemaal_2.jpg|600×450px|link=]]
-In 2009/2010 zijn alle '''pompen gereviseerd en geautomatiseerd''' en is de '''[[capaciteit]] van het gemaal nog eens aanmerkelijk vergroot'''.
-<br>Voor de '''(her)ingebruikname''' van het gemaal gaf de heer '''J. Atsma, staatsecretaris van infrastructuur en milieu het startsein op donderdag 26 mei 2011'''. De zaterdag daarna was het gemaal eenmalig opengesteld voor het publiek.
-Zie de 5 minuten durende reportage van Omroep Fryslân en [[Wetterskip Fryslân]] op Youtube:
-https://youtu.be/10Kb-nUiroM
-Het Hooglandgemaal kan nu '''volledig op afstand (via telemetrie) vanuit Leeuwarden worden bediend'''.
-<br>Het gemaal is '''bovendien visvriendelijk''' gemaakt. Vissen kunnen '''zonder problemen door het gemaalstelsel zwemmen'''.
-Dankzij de capaciteitsuitbreiding heeft het gemaal '''nu een maximum capaciteit van 120 kubieke meter per seconde, dus 7200 m3 per minuut''', waar het '''[[ir D.F. Woudagemaal]]''' een capaciteit heeft van 4.000 m3 per minuut met een maximum van 4.500 m3 per minuut.
-<br>Omdat het '''J.L. Hooglandgemaal''' een elektrisch gemaal is, kan het ook veel sneller worden bijgezet, als er sprake is van hoog water in de Friese boezem. Het '''J.L. Hooglandgemaal''' is tegenwoordig dan ook als '''het hoofdgemaal''' gezien en slaat het water eveneens van de boezem uit naar het IJsselmeer, wanneer '''[[natuurlijke lozing]]''' via de verschillende '''sluizen''' niet mogelijk is.
-Als de omstandigheden minder gunstig zijn, b.v. een moeilike aanvoer van boezemwater, of een plotselinge en extreme toename van de waterstand in de Friese boezem is '''het ir D, F. Woudagemaal''' '''een zeer gewaardeerd reserve'''.
-Het Hooglandgemaal is niet open voor publiek.