Fabrieksschoorstenen: verschil tussen versies
k
Tekst iets aangepast
Geen bewerkingssamenvatting |
k (Tekst iets aangepast) |
||
| (2 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
Historische fabrieksschoorstenen behoren tot een bijzondere groep binnen de industriële erfgoederen. Door hun hoogte vormen ze vaak markante elementen in het landschap of het stadsbeeld. Groeiende erkenning van de fabrieksschoorsteen als monument van voormalige bedrijvigheid heeft de afgelopen jaren geleid tot aanwijzing van een groot aantal schoorstenen als Rijksmonument. | Historische fabrieksschoorstenen behoren tot een bijzondere groep binnen de industriële erfgoederen. Door hun hoogte vormen ze vaak markante elementen in het landschap of het stadsbeeld. Groeiende erkenning van de fabrieksschoorsteen als monument van voormalige bedrijvigheid heeft de afgelopen jaren geleid tot aanwijzing van een groot aantal schoorstenen als Rijksmonument. | ||
== Historische ontwikkeling == | == Historische ontwikkeling == | ||
[[Bestand: | [[Bestand:Bouw van de Amsterdamsche Meel- en Broodfabriek.jpg|miniatuur|upright=1.1|Bouw van fabrieksschoorsteen met buitenwerkse steiger in 1863/1864 bij de Amsterdamsche Meel- en Broodfabriek. Bron: Stadsarchief Amsterdam/foto Jacob Olie]] | ||
Door het in gebruik nemen van stoommachines worden er in de negentiende eeuw veel fabrieksschoorstenen gebouwd. In elke bedrijfstak waar behoefte is aan kracht of energie zijn schoorstenen nodig, zoals bij steenfabrieken, wasserijen en zuivelfabrieken. Er worden niet alleen schoorstenen gebouwd bij door stoomkracht aangedreven bedrijven en fabrieken, maar ook bij gemalen en ketelhuizen van tuinbouwbedrijven, kloosters, zorginstellingen, openbare nutsinstellingen, zwembaden en scholen. Er ontstaan bovendien nieuwe bedrijfstakken, zoals gas- en elektriciteitsbedrijven. Tussen 1820 en 1850 worden de schoorstenen steeds hoger, maar de traditionele bouwmethode blijft gelijk (zie afbeelding rechts). | Door het in gebruik nemen van stoommachines worden er in de negentiende eeuw veel fabrieksschoorstenen gebouwd. In elke bedrijfstak waar behoefte is aan kracht of energie zijn schoorstenen nodig, zoals bij steenfabrieken, wasserijen en zuivelfabrieken. Er worden niet alleen schoorstenen gebouwd bij door stoomkracht aangedreven bedrijven en fabrieken, maar ook bij gemalen en ketelhuizen van tuinbouwbedrijven, kloosters, zorginstellingen, openbare nutsinstellingen, zwembaden en scholen. Er ontstaan bovendien nieuwe bedrijfstakken, zoals gas- en elektriciteitsbedrijven. Tussen 1820 en 1850 worden de schoorstenen steeds hoger, maar de traditionele bouwmethode blijft gelijk (zie afbeelding rechts). | ||
| Regel 24: | Regel 23: | ||
[[Bestand:Radiaalsteen van De Ridder.jpg|miniatuur|upright=0.7|Radiaalsteen van De Ridder]] | [[Bestand:Radiaalsteen van De Ridder.jpg|miniatuur|upright=0.7|Radiaalsteen van De Ridder]] | ||
Met de komst van grotere stoomketels, grotere vuurhaarden en daarbij horende hogere schoorstenen neemt de behoefte aan grotere, eenvoudig te verwerken stenen toe. De Duitse uitvinding van de strengpers voor de steenfabricage maakt het vanaf 1855 mogelijk de | Met de komst van grotere stoomketels, grotere vuurhaarden en daarbij horende hogere schoorstenen neemt de behoefte aan grotere, eenvoudig te verwerken stenen toe. De Duitse uitvinding van de strengpers voor de steenfabricage maakt het vanaf 1855 mogelijk de klei in een bepaalde vorm te persen met het profiel van de gewenste steen. Hierdoor kan voor de schoorsteenbouw gebruik gemaakt worden van zogenoemde radiaalstenen. Dit zijn stenen in de vorm van een taartpunt, waarmee op efficiënte wijze ronde hogere schoorstenen kunnen worden gebouwd. Naast het feit dat radiaalstenen de geëigende vorm voor de bouw van ronde schoorstenen hebben, zijn zij veel groter van formaat dan gewone bakstenen en vervaardigd van kleisoorten met een verhoogde hittebestendigheid. | ||
De firma Canoy-Herfkens uit Tegelen wordt in 1880 opgericht als steenfabriek met daarbij vanaf 1893 een schoorsteenbouwafdeling. Een andere Nederlandse schoorsteenbouwer was de firma De Ridder, die na 1900 een eigen steenfabriek kreeg in Oegstgeest. Bovendien was er nog een twintigtal kleinere schoorsteenbouwbedrijven die bouwen met de stenen van Canoy-Herfkens of De Ridder. | De firma Canoy-Herfkens uit Tegelen wordt in 1880 opgericht als steenfabriek met daarbij vanaf 1893 een schoorsteenbouwafdeling. Een andere Nederlandse schoorsteenbouwer was de firma De Ridder, die na 1900 een eigen steenfabriek kreeg in Oegstgeest. Bovendien was er nog een twintigtal kleinere schoorsteenbouwbedrijven die bouwen met de stenen van Canoy-Herfkens of De Ridder. | ||
| Regel 136: | Regel 135: | ||
== Bronnen == | == Bronnen == | ||
Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. (2008). Fabrieksschoorstenen. | #Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten. (2008). ''Fabrieksschoorstenen''. | ||
#E.F. Scholl. (1903). ''De Gids voor Machinisten'' | |||
#Vereniging Krachtwerktuigen. (1942).''Stoom'' | |||
#Persoonlijke communicatie met Pierre Geelen, zoon van de schoorsteenbouwer van het Woudagemaal Sjang Geelen | |||
<br> | <br> | ||
[[Category:Techniek in ketelhuis en rookgasafvoer]] | [[Category:Techniek in ketelhuis en rookgasafvoer]] | ||