Ir. D.F. Wouda en Ir. D.F. Woudagemaal: verschil tussen pagina's

Versie van 8 jul 2011 13:36

Het ir. D.F. Woudagemaal is het grootste, nog in bedrijf zijnde, stoomgemaal ter wereld. Het is door koningin Wilhelmina officieel geopend op 7 okt 1920.

Het Woudagemaal dient om een te hoge waterstand van het Friese boezemwater te verlagen. Na 47 jaar te hebben gedraaid op kolen zijn de ketels in 1967 omgebouwd voor oliestook.

In mei 1967 werd het elektrische Hooglandgemaal geopend. Dit gemaal bij Stavoren was al gepland in het besluit van 1913! Na de afsluiting van Lauwerszee in 1969 ontstond het Lauwersmeer met de uitwateringssluizen bij Lauwersoog. Deze beide factoren hebben er sterk toe bijgedragen dat het Woudagemaal sindsdien aanzienlijk minder vaak heeft moeten pompen. Maar in het voorjaar van 2002 heeft het Woudagemaal toch tien dagen aan één stuk gedraaid.

In 1998 is het uitstekend onderhouden monument op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst, en op 7 juli 2001 is de publieke openstelling gestart door Commissaris van de Koningin Nijpels.

Stoomkracht De waterpomp van het Woudagemaal worden aangedreven door stoomkracht. De stoom die de vier stoommachine aandrijft, ontstaat door water te verhitten tot stoom. Dit gebeurt in de stoomketel. Tegenwoordig wordt stookolie gebruikt, maar oorspronkelijk stookte men het gemaal op steenkool.

Bij een draaiend Woudagemaal werd tussen de 30.000 kg en 35.000 kg steenkolen per dag verbruikt, met uurgemiddelden van soms wel 1400 kg per uur.

Opslag van steenkolen Wat nu de parkeerplaats is bij de ingang van het Woudagemaal, was oorspronkelijk de opslagplaats voor de steenkolen. De steenkolen werden per boot aangevoerd.

Van steenkolen naar stookolie In 1955 werden de kolengestookte ketels vervangen door vier nieuwe ketels. In 1967 werden deze ketels omgebouwd voor stookolie. Er is tegenwoordig tussen de 13 en 17 ton stookolie per dag nodig, afhankelijk van het aantal toeren.

Voordelen van stookolie boven steenkolen • Stookolie is minder arbeidintensief. Het bespaart maar liefst dertien functies bij het Woudagemaak. • Vroeger kostte het een volle dag om het gemaal op te starten, nu slechts acht uur. • Vloeibare brandstoffen zoals stookolie zijn schoner en minder milieubelastend dan steenkolen. Zo heeft stookolie geen asresten, met bijkomende giftige stoffen. • De invoer van stookolie is gelijkmatiger. • Het rendement van stookolie op de stookwaarde is hoger. • Het onderhoud aan de vlamzijde gedeelte van de stoomketel is aanmerkelijk

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-'''ir. D. F. Wouda'''
+Het [[ir. D.F. Woudagemaal]] is het grootste, nog in bedrijf zijnde, [[stoomgemaal]] ter wereld. Het is door koningin Wilhelmina officieel geopend op 7 okt 1920.
-Noordhorn 5 april 1880 - † Leeuwarden 11 juni 1961
+Het Woudagemaal dient om een te hoge waterstand van het [[Friese boezemwater]] te verlagen. Na 47 jaar te hebben gedraaid op kolen zijn de ketels in 1967 omgebouwd voor oliestook.
-'''Dirk Frederik Wouda''' werd op '''5 april 1880''' '''in het Groningse dorpje Noordhorn''' geboren. Zijn naam is voor altijd verbonden aan het '''ir. D.F. Woudagemaal''' te Teakesyl (Tacozijl) bij Lemmer.
+In mei 1967 werd het elektrische [[Hooglandgemaal]] geopend. Dit [[gemaal]] bij Stavoren was al gepland in het besluit van 1913! Na de afsluiting van Lauwerszee in 1969 ontstond het Lauwersmeer met de uitwateringssluizen bij Lauwersoog. Deze beide factoren hebben er sterk toe bijgedragen dat het Woudagemaal sindsdien aanzienlijk minder vaak heeft moeten pompen. Maar in het voorjaar van 2002 heeft het Woudagemaal toch tien dagen aan één stuk gedraaid.
-Dit '''Nederlandse bouwwerk'''  dat '''in 1998''' op de lijst van '''[[werelderfgoed van Unesco]]''' geplaatst werd, is '''het enige nog bedrijfsmatig werkende stoomgemaal''' in Europa en tevens '''het grootste stoomgemaal''' ter wereld.
+In 1998 is het uitstekend onderhouden monument op de [[Werelderfgoedlijst van UNESCO]] geplaatst, en op 7 juli 2001 is de publieke openstelling gestart door Commissaris van de Koningin Nijpels.
-Dirk Wouda was het derde kind in een gezin van zeven kinderen. Toen hij 10 jaar oud was overleed zijn vader en twee jaar later zijn moeder. De kinderen uit het gezin werden daarna opgenomen door verschillende familieleden. Dirk kwam terecht '''in Baflo''' bij zijn grootmoeder.
+'''Stoomkracht'''
+De [[waterpompen|waterpomp]] van het Woudagemaal worden aangedreven door stoomkracht. De [[stoom]] die de vier [[stoommachines|stoommachine]] aandrijft, ontstaat door water te verhitten tot stoom. Dit gebeurt in de [[stoomketels|stoomketel]]. Tegenwoordig wordt [[stookolie]] gebruikt, maar oorspronkelijk stookte men het gemaal op [[steenkolen|steenkool]].
-Hij volgde de '''HBS in Warffum''' en vervolgens ging hij naar de '''R.H.B.S. in Groningen'''. Na het behalen van zijn diploma ging Dirk Wouda naar '''Delft''' voor de '''studie civiel-ingenieur'''. Hij studeerde vlot af.
+Bij een draaiend Woudagemaal werd tussen de 30.000 kg en 35.000 kg steenkolen per dag verbruikt, met uurgemiddelden van soms wel 1400 kg per uur.
-Na zijn studie was '''één van zijn eerste''' werken de '''[[normalisering]] van het riviertje de Regge in Overijssel'''. Hij woonde in die tijd '''in Almelo'''.
+'''Opslag van steenkolen'''
+Wat nu de parkeerplaats is bij de ingang van het Woudagemaal, was oorspronkelijk de opslagplaats voor de steenkolen. De steenkolen werden per boot aangevoerd.
-'''In juni 1908''' verhuisde hij '''naar Leeuwarden''', waar hij aan de slag ging als '''ingenieur van Provinciale Waterstaat'''.
+'''Van steenkolen naar stookolie'''
+In 1955 werden de kolengestookte ketels vervangen door vier nieuwe ketels. In 1967 werden deze ketels omgebouwd voor stookolie. Er is tegenwoordig tussen de 13 en 17 ton stookolie per dag nodig, afhankelijk van het aantal toeren.
-Ir. Dirk Wouda was gehuwd met Klaziena Rietma. (1 februari 1879 – 15 december 1941)
+'''Voordelen van stookolie boven steenkolen'''
-<br>Uit dit huwelijk werden twee zoons geboren, waarvan de jongste echter al op één-jarige leeftijd overleed in 1913.
+•	Stookolie is minder arbeidintensief. Het bespaart maar liefst dertien [[arbeidskrachten|functies bij het Woudagemaak]].
+•	Vroeger kostte het een volle dag om het gemaal op te starten, nu slechts acht uur.
-Door Folkert de Graaf (Folkertdegraaf@outlook.com) werd in 2018 een documentaire over Ir. D.F. Wouda gemaakt en op Youtube gepubliceerd:
+•	Vloeibare brandstoffen zoals stookolie zijn schoner en minder milieubelastend dan steenkolen. Zo heeft stookolie geen asresten, met bijkomende giftige stoffen.
-https://youtu.be/Hkz2xbIbq7A
+•	De invoer van stookolie is gelijkmatiger.
+•	Het [[rendement]] van stookolie op de stookwaarde is hoger.
-[[Bestand:Ir_D_F_Wouda.JPG|400x326px|link=]]
+•	Het onderhoud aan de vlamzijde gedeelte van de stoomketel is aanmerkelijk
-Rond 1913 raakte ir. Dirk Wouda '''betrokken bij de plannen voor een groot stoomgemaal bij Lemmer'''.
-Aan het begin van de 20ste eeuw werd het steeds duidelijker dat '''de natuurlijke afvoercapaciteit van de Friese boezem''' niet meer toereikend was. De '''natuurlijke afvloeiing naar de zee was niet meer voldoende''' voor de '''steeds betere en snellere ontwatering van de landbouwgronden''' in Friesland.
-<br>Bovendien '''nam de berging van regenwater af''', '''door het omzetten van dit laagland in weidegrond'''. De boeren hadden '''behoefte aan een snelle afvoer van overtollig water op de Friese boezem''', zodat ze het land beter konden benutten.
-<br>'''Een nieuw gemaal even ten westen van Lemmer moest hiervoor een oplossing bieden'''.
-In 1913 '''stelde Wouda''' '''het ontwerp''' op, '''waarbij hij werd geassisteerd door Prof. Ir. J.C. Dijxhoorn''' (24 februari 1862- 21 mei 1941) in samenwerking met de '''fabrikant Smulders-Jaffa uit Utrecht'''.
-[[Bestand:Prof_ir_JC_Dijxhoorn.jpg|394x478px|link=]]
-'''[[Prof ir J. C. Dijxhoorn]]''' was op dat moment '''hoogleraar aan de latere TH te Delft'''. Naast het Woudagemaal '''werkte''' hij verder '''aan pompen voor veel andere gemalen, waaronder die bij Medemblik en Alphen'''.
-De '''bouw van het gemaal''' '''onder leiding van Wouda''' werd '''gestart in 1915'''. Door verschillende oorzaken liep de bouw een '''flinke vertraging''' op. Dit was niet in laatste plaats '''te wijten aan de Eerste Wereldoorlog''' die in 1914 was uitgebroken.
-Maar '''ook natuurgeweld''' werkte tegen: zo '''sneuvelde de kersvers gemetselde schoorsteen door blikseminslag'''. Die moest '''geheel worden herbouwd'''.
-<br>In totaal waren '''de kosten voor het gemaal 2,8 miljoen gulden''', bijna een miljoen gulden meer dan begroot.
-Op 7 oktober '''1920 werd het gemaal officieel in gebruik gesteld door koningin Wilhelmina'''. Sinds die tijd heeft het gemaal jaar in jaar uit gedraaid, alhoewel niet meer zo vaak als voor 1967, toen was het gemaal gemiddeld 100 dagen per jaar in gebruik.
-[[Bestand:Koningin.jpg‎|350x242px|link=]]
-<br>In 1947 '''kreeg het stoomgemaal de naam Ir. D.F. Woudagemaal''', als '''eerbetoon aan Dirk Wouda''', die in dat jaar met pensioen ging. In december 1998 werd het gemaal '''toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO'''. Dat is geen wonder, omdat het stoomgemaal wellicht een van de grootste ter wereld is en nog in goede en oorspronkelijke staat verkeert.
-<br>Na de bouw van het stoomgemaal '''werkte Wouda verder bij de Provinciale Waterstaat.''' Hij promoveerde tot '''hoofdingenieur''' en hij hield zich '''bezig met allerlei waterstaatkundige problemen''' van die tijd in Friesland.
-Privé moest Wouda in december 1941 het verlies van zijn vrouw Klaziena betreuren. Hij hertrouwde later met Catharina Wilhelmina Johanna Doorenbosch.
-Hoewel Wouda '''in 1945 de pensioen-gerechtigde leeftijd van 65 jaar''' bereikte, bleef hij '''nog enkele jaren werken'''.
-<br>Hieraan waren uiteraard '''de oorlogsomstandigheden''' debet.
-<br>Na zijn '''feitelijke pensionering in 1947''' bleef Dirk Wouda niet stilzitten. Het provinciaal bestuur van Friesland verzocht hem namelijk '''een verhandeling''' te schrijven '''over de hoofdbestanddelen van de afwatering in Friesland in de 19de- en 20ste-eeuw'''. Het resultaat is het lijvige boek <strong>"Over de afwatering van Friesland en haar geschiedenis"</strong>.
-Maar Wouda had ook tijdens zijn werkbare leven zich '''niet enkel op zijn werk gericht'''. Hij heeft met name '''veel werk geleverd voor het technisch onderwijs in Friesland'''. Zo werd hij in 1912 gekozen tot '''secretaris van de Vereniging voor Middelbaar Technisch en Ambachtsonderwijs in Leeuwarden'''. In 1936 werd hij '''voorzitter''' van deze vereniging.
-<br>Tot 1912 beschikten '''alleen Haarlem en Dordrecht over een dergelijke onderwijsinrichting'''. Wouda was ook '''betrokken bij de bouw van de technische scholen''' in Leeuwarden.
-<br>De '''eerste school in 1915 kreeg de''' '''lijfspreuk van Wouda''' in de gevel: <strong>"Wie slagen wil, die slagen kan"</strong>.
-<br>Dat Wouda '''niet alleen op lokaal niveau betrokken''' was bij het onderwijs blijkt uit het feit dat hij '''tot zijn 80ste jaar zitting heeft gehad in de landelijke onderwijsraad in Den Haag'''. Wouda beleefde '''veel voldoening''' aan '''de scholing van jonge mensen''', iets wat wellicht te maken heeft gehad met de wijze waarop hijzelf zijn scholing heeft genoten.
-Wouda was ondanks zijn drukke functie en sociaal-maatschappelijke betrokkenheid '''een bescheiden en sober mens'''. Dat bleek uit '''zijn vrijetijdsbesteding, die bestond uit het genieten van een tochtje in zijn motorbootje door de natuur'''.
-'''Op 11 juni 1961 overleed Dirk Wouda te Leeuwarden'''.
-'''Zijn educatieve instelling leeft echter voort:'''
-'''Boven de ingang van het nieuwe Bezoekerscentrum''', dat in 2011 werd gebouwd en op 4 oktober van dat jaar werd geopend door HKH Prinses Margriet prijken trots zijn woorden:  <strong>“Wie slagen wil, die slagen Kan”</strong>
-<br>
-[[Category:Voorgeschiedenis bemaling Frieslands boezem]]