Dagboek bouw/1918, 1e kwartaal en Ir. D.F. Wouda: verschil tussen pagina's

Uit Wouda's Wiki
(Verschil tussen pagina's)
imported>Cierick Goos
(Nieuwe pagina aangemaakt over het bouwdagboek van Anema)
 
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
 
Regel 1: Regel 1:
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 30px;"
'''ir. D. F. Wouda'''
|+ style="caption-side:bottom; text-align:left; padding: 2px" | ''Dagboek door opzichter W.&nbsp;Anema over de bouw van het gemaal.'' <sup>[2.]</sup>
| [[Bestand:Dagboek van bestek 6 - Voorkant.jpg|link=]]
|}
Vanwege de grote omvang van het dagboek is het voor deze wiki opgeknipt in de volgende delen:


Noordhorn 5 april 1880 - † Leeuwarden 11 juni 1961


* [[Dagboek bouw | 1916, 4e kwartaal met introductie en bronnenlijst]]
'''Dirk Frederik Wouda''' werd op '''5 april 1880''' '''in het Groningse dorpje Noordhorn''' geboren. Zijn naam is voor altijd verbonden aan het '''ir. D.F. Woudagemaal''' te Teakesyl (Tacizijl) bij Lemmer.
* [[Dagboek bouw/1917, 1e kwartaal | 1917, 1e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1917, 2e kwartaal | 1917, 2e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1917, 3e kwartaal | 1917, 3e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1917, 4e kwartaal | 1917, 4e kwartaal]]
* 1918, 1e kwartaal (deze pagina)
* [[Dagboek bouw/1918, 2e kwartaal | 1918, 2e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1918, 3e kwartaal | 1918, 3e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1918, 4e kwartaal | 1918, 4e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1919, 1e kwartaal | 1919, 1e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1919, 2e kwartaal | 1919, 2e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1919, 3e kwartaal | 1919, 3e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1919, 4e kwartaal | 1919, 4e kwartaal]]
* [[Dagboek bouw/1920, 1e kwartaal | 1920, 1e kwartaal]]


__NOTOC__
Dit Nederlandse bouwwerk  dat in 1998 op de lijst van '''[[werelderfgoed van Unesco]]''' geplaatst werd, is het enige nog werkende stoomgemaal in Europa en tevens het grootste stoomgemaal ter wereld.
<br clear=all>  
<br>Dirk Wouda was het derde kind in een gezin van zeven kinderen. Toen hij 10 jaar oud was overleed zijn vader en twee jaar later zijn moeder. De kinderen uit het gezin werden daarna opgenomen door verschillende familieleden. Dirk kwam terecht '''in Baflo''' bij zijn grootmoeder.
<br>Hij volgde de '''HBS in Warffum''' en vervolgens ging hij naar de '''RHBS in Groningen'''. Na het behalen van zijn diploma ging Dirk Wouda naar '''Delft''' voor de '''studie civiel-ingenieur'''. Hij studeerde vlot af.
<br>Na zijn studie was een van zijn eerste werken de normalisering van het riviertje de Regge in Overijssel. Hij woonde in die tijd in Almelo.
<br>In juni 1908 verhuisde hij naar Leeuwarden, waar hij aan de slag ging als '''ingenieur van Provinciale Waterstaat'''.
Ir. Dirk Wouda was gehuwd met Klaziena Rietma. (1 februari 1879 – 15 december 1941)
<br>Uit dit huwelijk werden twee zoons geboren, waarvan de jongste echter al op één-jarige leeftijd overleed in 1913.


=='''Januari 1918'''==
[[Bestand:Ir_D_F_Wouda.JPG|400x326px|link=]]
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p076 & p077 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 76 & 77.]]
|}
''Woensdag 2 januari 1918''<br>
Aangevoerd een waggon vloertegels, waarmee bezig te lossen en vervoeren van Lemmer naar het terrein.<br>
Weggenomen de geheele bekisting rondom het ketelhuis. De beton van de betonvoet onder het muurwerk rondom her ketelhuis zag er niet mooi uit, vooral de westelijke gevel.


Rond die tijd raakte ir. Dirk Wouda '''betrokken bij de plannen voor een groot stoomgemaal bij Lemmer'''.
<br>Aan het begin van de 20ste eeuw werd het steeds duidelijker dat de natuurlijke afvoercapaciteit van de Friese boezem niet meer toereikend was. De natuurlijke afvloeiing naar de zee was niet meer voldoende voor de steeds betere en snellere ontwatering van de landbouwgronden in Friesland. Bovendien nam de berging van regenwater af, door het omzetten van dit laagland in weidegrond. De boeren hadden behoefte aan een snelle afvoer van overtollig water op de Friese boezem, zodat ze het land beter konden benutten. Een nieuw gemaal even ten westen van Lemmer moest hiervoor een oplossing bieden.
<br>In 1913 stelde Wouda '''het ontwerp''' op, '''waarbij hij werd geassisteerd door Prof. Ir. J.C. Dijxhoorn''' (24 februari 1862- 21 mei 1941) in samenwerking met de '''fabrikant Smulders-Jaffa uit Utrecht'''.


''3 en 4 januari 1918''<br>
[[Bestand:Prof_ir_JC_Dijxhoorn.jpg|394x478px|link=]]
Er werd gewerkt aan de bewapening om de zuig- en persbuizen met de bekisting, het maken van de sluisdeuren, het lossen van de aangevoerde vloertegels enz.


<br>Dijxhoorn was op dat moment hoogleraar aan de latere TH te Delft. Naast het Woudagemaal werkte hij verder aan pompen voor veel andere gemalen, waaronder die bij Medemblik en Alphen.


''Zaterdag 5 januari 1918''<br>
De '''bouw van het gemaal''' onder leiding van Wouda werd '''gestart in 1915'''. Door verschillende oorzaken liep de bouw een '''flinke vertraging''' op. Dit was niet in laatste plaats te wijten aan de Eerste Wereldoorlog die in 1914 was uitgebroken.
Begonnen met het storten van de beton voor de tweede helft van de vloer onder het machinegebouw met keersluis, waaraan door al het volk werd gewerkt.<br>
Maar ook natuurgeweld werkte tegen: zo sneuvelde de kersvers gemetselde schoorsteen door blikseminslag. Die moest geheel worden herbouwd.
De metselaars begonnen met het afpleisteren en vertinnen van het betonwerk ketelhuis.
<br>In totaal waren de kosten voor het gemaal 2,8 miljoen gulden, bijna een miljoen gulden meer dan begroot.


Op 7 oktober '''1920 werd het gemaal officieel in gebruik gesteld door koningin Wilhelmina'''. Sinds die tijd heeft het gemaal jaar in jaar uit gedraaid, alhoewel niet meer zo vaak als voor 1967, toen was het gemaal gemiddeld 100 dagen per jaar in gebruik.


{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
[[Bestand:Koningin.jpg‎|350x242px|link=]]
| [[Media:p078 & p079 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 78 & 79.]]
|}
''Maandag 7 januari''<br>
Bezig met het betonstorten van de tweede helft van de vloer onder het machinegebouw met keersluis, waaraan door al het volk gewerkt wordt.<br>
Den heer Hoofdingenieur op het werk geweest om het betonwerk van de voet onder het ketelhuis op te nemen, wat er plaatselijk slecht uitzag, vooral aan den achtergevel. De metselaars bezig de slechte plaatsen uit te hakken, met nieuwe betonspecie te vullen, afpleisteren en vertinnen.<br>
Hoekstra en Kolpa zaterdag 5 januari bij den Hoofdingenieur geweest om bekend te maken dat het betonwerk aan de voet rondom het ketelhuis er slecht uitzag en ook de aannemers geklaagd, dat zijn, wanneer de opzichters iets hadden in te brengen tijdens het storten van de beton, hieraan geen gehoor werd gegeven en doorwerkten, zooals de aannemers het zelf wenschten, of was het ook in ’t belang van het werk. Deze zaak zou de Hoofdingenieur met de aannemers en opzichters bespreken, doch moest wegens afwezigheid van de aannemers worden uitgesteld.


<br>In 1947 '''kreeg het stoomgemaal de naam Ir. D.F. Woudagemaal''', als eerbetoon aan Dirk Wouda, die in dat jaar met pensioen ging. In december 1998 werd het gemaal '''toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO'''. Dat is geen wonder, omdat het stoomgemaal wellicht een van de grootste ter wereld is en nog in goede en oorspronkelijke staat verkeert.


''8 en 9 januari''<br>
<br>Na de bouw van het stoomgemaal werkte Wouda verder bij de Provinciale Waterstaat. Hij promoveerde tot '''hoofdingenieur''' en hij hield zich '''bezig met allerlei waterstaatkundige problemen''' van die tijd in Friesland. Privé moest Wouda in december 1941 het verlies van zijn vrouw Klaziena betreuren. Hij hertrouwde later met Catharina Wilhelmina Johanna Doorenbosch.
Wegens vorst kon er geen beton worden gestort en werd er door de timmerlieden gewerkt aan het stellen van de bekistingen voor de zuigbuizen en voor den westelijken gevel machinegebouw. Door de losse arbeiders werd er weinig uitgevoerd.<br> Woensdag 9 januari werd er door de timmerlieden ook weinig uitgevoerd wegens het slechte weer (sneeuwbuien).<br>
De metselaars bezig met het sorteren van steen.


<br>Hoewel Wouda in 1945 de pensioen-gerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikte, bleef hij nog enkele jaren werken. Hieraan waren uiteraard de oorlogsomstandigheden debet. Na zijn feitelijke pensionering in 1947 bleef Dirk Wouda niet stilzitten. Het provinciaal bestuur van Friesland verzocht hem namelijk '''een verhandeling''' te schrijven '''over de hoofdbestanddelen van de afwatering in Friesland in de 19de- en 20ste-eeuw'''. Het resultaat is het lijvige boek <strong>"Over de afwatering van Friesland en haar geschiedenis"</strong>.
<br>Maar Wouda had ook tijdens zijn werkbare leven zich niet enkel op zijn werk gericht. Hij heeft met name veel werk geleverd voor het technisch onderwijs in Friesland. Zo werd hij in 1912 gekozen tot '''secretaris van de Vereniging voor Middelbaar Technisch en Ambachtsonderwijs in Leeuwarden'''. In 1936 werd hij '''voorzitter''' van deze vereniging.
<br>Tot 1912 beschikten alleen Haarlem en Dordrecht over een dergelijke onderwijsinrichting. Wouda was ook betrokken bij de bouw van de technische scholen in Leeuwarden.
<br>De eerste school in 1915 kreeg de '''lijfspreuk van Wouda''' in de gevel: <strong>"Wie slagen wil, die slagen kan"</strong>.


''Donderdag 10 januari''<br>
<br>Dat Wouda niet alleen op lokaal niveau betrokken was bij het onderwijs blijkt uit het feit dat hij '''tot zijn 80ste jaar zitting heeft gehad in de landelijke onderwijsraad in Den Haag'''. Wouda beleefde veel voldoening aan de scholing van jonge mensen, iets wat wellicht te maken heeft gehad met de wijze waarop hijzelf zijn scholing heeft genoten.
’s morgens weer begonnen het storten van beton in de tweede helft van de vloer onder het machinegebouw met keersluis. <br>
<br>Wouda was ondanks zijn drukke functie en sociaal-maatschappelijke betrokkenheid een bescheiden en sober mens. Dat bleek uit zijn vrijetijdsbesteding, die bestond uit het genieten van een tochtje in zijn motorbootje door de natuur.
De metselaars weer begonnen met het afpleisteren van de betonvoet onder het muurwerk rondom het ketelhuis.
'''Op 11 juni 1961 overleed Dirk Wouda te Leeuwarden'''.  


 
Zijn educatieve instelling leeft echter voort:
''Vrijdag 11 januari''<br>
'''Boven de ingang van het nieuwe Bezoekerscentrum''', dat in 2011 werd gebouwd en op 4 oktober van dat jaar werd geopend door HKH Prinses Margriet prijken trots zijn woorden: <strong>“Wie slagen wil, die slagen Kan”</strong>
Begonnen met betonstorten in de vloer, doch wegens geringen vorst gestopt. <br>
De timmerlieden begonnen met het stellen van de bekistingen voor de wanden langs de zuig- en persbuizen.
 
 
''Zaterdag 12 januari''<br>
Door de timmerlieden werd er gewerkt aan het stellen van de bekistingen om de zuig- en persbuizen, het maken van de sluisdeuren. <br>
Door de metselaars werd gewerkt aan het sorteren van de gevelsteen.<br>
Sollaart op het werk geweest om te bespreken de details machine- met pompblokken enz.
 
 
''14-19 januari''<br>
Wegens het slechte weer, als vorst, het vallen van sneeuw werd er weinig of niets uitgevoerd. Door enkele timmerlieden werd er gewerkt aan de deurkozijnen voor het ketelhuis. <br>
Met gebr. Broersma in tegenwoordigheid van opzichter Jansma gesproken over het verdere storten van beton in verband met het slechte betonwerk voor het ketelhuis. Afgesproken later in de eerste plaats te storten in horizontale lagen en tijdens het storten meer in de beton te werken, door er met stampers beweging in te brengen. Met het begin van het storten, zal hierover een paar man worden aangewezen en mogen in geen geval voor ander werk worden gebezigd.<br>
Vrijdag 18 januari naar Leeuwarden geweest, met Sollaart een en ander besproken betreffende de detailteekeningen kozijnen, ramen enz.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p080 & p081 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 80 & 81.]]
|}
''Maandag 21 januari''<br>
Betonstorten voor de tweede helft van de vloer onder het machinegebouw met keersluis enz., waaraan door al de losse werklieden en timmerlieden werd gewerkt. <br>
De metselaars bezig met het afwerken van het betonwerk van het ketelhuis.
 
 
''Dinsdag 22 januari''<br>
Klaargekomen met het betonstorten van de vloer onder het machinegebouw met keersluis enz.
 
 
''Woensdag 23 januari''<br>
Bezig met het verleggen van het spoor. Begonnen met het in een rechte lijn brengen van de perkoen palen langs her aan..bed. verder met het betimmeren van de zuig- en persbuizen, het verplaatsen van de betonmolen, het maken van de sluisdeuren. De metselaars bezig met het afwerken van het betonwerk ketelhuis.
 
 
''Donderdag 24 januari''<br>
Aangevoerd eene partij graniet (zie tekening). Er werd gewerkt aan het verstellen van de betonmolen met heikar, het verleggen van spoor, het lossen van de aangevoerde graniet, het stellen van de schotwerken voor de zuig- en persbuizen enz.<br>
De metselaars begonnen met het metselen van de vloeren tusschen de penanten boezemzijde. Naar de timmerfabriek te Heerenveen geweest, om te bespreken het maken van de kozijnen met ramen. Met Zuidema afgesproken dat wanneer hij een slecht stuk hout kreeg, dit direct niet te verwerken, maar mij te waarschuwen en kwam ik direct aan de fabriek, dit nader te keuren.<br>
Het hout bij de firma Sleeswijk gekeurd onder die voorwaarden, dat mochten wij tijdens het verwerken een slecht stuk hout vinden, dit af te keuren en hiervoor nieuw moest worden geleverd. Afgesproken met de aannemers en uitvoerder in tegenwoordigheid van opzichter Jansma de kap boven de sluisdeur te gebruiken om de betonmolen en deze goed af te dekken.
 
 
''25 en 26 januari''<br>
Broersma ’n prijsopgaaf gevraagd van de betonmuur ten oosten van het landhoofd zeezijde, waarvan eene berekening aan hun verstrekt.
 
 
''Maandag 28 januari''<br>
Het maken en plaatsen van stellingen voor het storten van beton rondom de zuig- en persbuizen, het stellen van de bekistingen om de zuig- en persbuizen en het opgaande muurwerk westelijke zuidgevel van machinegebouw.<br>
Verder werd er gewerkt aan het aanvoeren van puin en basalt op het ontvang- en stortebed. De metselaars bezig met het metselen van de vloeren tusschen de penanten boezemzijde.
 
 
''Dinsdag 29 januari''<br>
Een steenzetter (H. Postma) begonnen met het zetten van de basalt op het ontvangbed. Uitgezet de penanten boezemzijde van de oostelijke helft van het gebouw. Verzonden een partij kozijn- en raamhout door de firma Sleeswijk naar de timmerfabriek van Zuidema te Heerenveen welke partij hout gister door Kolpa en mij goedgekeurd.<br>
[firma Cornelis Sleeswijk in Lemmer, na 1862 voortgezet door Frederik Wilhelm Wegener Sleeswijk en Johannes Brandsma (+1883) in de firma De Weduwe C. Sleeswijk. In 1905 de NV Stoomhoutzagerij en houthandel v/h de Wed. C. Sleeswijk. Na plotselinge overlijden in 1918 van André Wegener Sleeswijk ging het snel bergafwaarts en in 1925 geliquideerd].
 
 
''Woensdag 30 januari''<br>
Door de opzichters is nogmaals nagezien, de hoogten en afstanden onderling van de zuig- en persbuizen en is gebleken, dat deze buizen goed stonden.
 
 
''Donderdag 31 januari''<br>
Een weinig vorst en kon door de metselaars alleen worden gewerkt aan de vloeren tusschen de penanten en niet aan de penanten.
 
 
=='''Februari 1918'''==
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p082 & p083 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 82 & 83.]]
|}
''1-4 februari''<br>
Er werd in hoofdzaak gewerkt aan het verstellen van de betonmolen met heikar en het leggen van spoor over de zuigbuizen voor het storten van de beton. Verder aan het optimmeren van de bekistingen westelijke gevel ketelhuis, zuig- en persbuizen enz. E;en steenzetten bezig met het zetten van basalt op het ontvangbed. Door de losse arbeiders werd de puin en basalt gestort op het stortebed. <br>
De metselaars konden wegens vorst weinig uitvoeren en weer begonnen met het sorteren van gevelsteen.
<br>Aangevoerd de eerste zending ijzer van Louis Smulders en Co. te Utrecht.
 
 
''Dinsdag 5 februari''<br>
Begonnen met het storten van de beton rondom de zuigbuizen, waarvan in hoofdzaak door alle arbeiders, timmerlieden aan werd gewerkt. Enkele timmerlieden werkten aan het optimmeren van de bekistingen voor het opgaande werk westelijken eindgevel machinegebouw.<br>
Door de metselaars werd wegens gebrek aan metselsteen niet gemetseld en weer aan het steensorteren.<br>
Gelost de hoeveelheid ijzer, door L. Smulders en Co. aangevoerd.
 
 
''Woensdag 6 februari''<br>
Wegens reparatie aan de locomobiel werd er de voormiddag geen beton gestort. Er werd gewerkt door de arbeiders aan het leggen van spoor en het onder dak brengen van de aangevoerde materialen van Smulders.
Door de timmerlieden werd begonnen aan het maken van de sluisdeuren, het versterken van de mallen van de zuigbuizen, het optimmeren van de bekisting westelijken eindgevel machinegebouw. ’s Middags om één weer begonnen met het betonstorten en moesten om half drie weer stop zetten, wegens gebrek aan stoom.<br>
Eén steenzetter bezig met het zetten van de basalt op het ontvangbed. De metselaars bezig met het sorteren van steen, wegens gebrek aan steen bij metselwerk.
 
 
''Donderdag 7 februari''<br>
Er werd de geheele dag beton gestort voor de zuigbuizen en hadden 3 stuks tot bovenkant buis vlak afgestort. Al het volk werd bij het betonstorten gebruikt met nog twee metselaars. De overige metselaars nog bezig met het sorteren van steen en de steenzetter nog op het ontvangbed.<br>
De aannemers en uitvoerders gewaarschuwd dat de karren te vol met zand en grind worden geladen en Hoekstra orders gegeven er verder op toe te zien.
 
 
''Vrijdag 8 februari''<br>
Beton gestort rondom de zuigbuizen enz. Wegens reparatie aan de locomobiel kon er ’s morgens niet eerder worden begonnen en wegens het slechte weer waren wij genoodzaakt ’s middags drie uur stop te zetten. De metselaars tot drie uur gewerkt aan het metselen van het penant langs het ketelhuis boezemzijde. Joh. Broersma gaf heden middag te kennen, dat de metselaars hun op t oogenblik altijd te vlug werken, omdat zij geen tijd hebben tijdens het betonstorten graniet en steen aan te voeren.
 
 
''Zaterdag 9 februari''<br>
Bezig met het betonstorten rondom de zuigbuizen, waaraan door al het volk werd gewerkt. De metselaars bezig met het aanvoeren van steen in de put voor de penanten boezemzijde. Eén steenzetter bezig met het zetten van basalt op het ontvangbed.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p084 & p085 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 84 & 85.]]
|}
''Maandag 11 februari''<br>
Wegens afwezigheid van het volk en het slechte weer werd er tot ’s middags 12 uur niet gewerkt. Om één uur weer begonnen te betonstorten voor de betonvoet westelijke gevel machinegebouw. De metselaars bezig met het metselen van het penant boezenzijde en tegen den walmuur. Twee steenzetters bezig met het zetten van de basalt op het ontvangbed. <br>
Naar Leeuwarden geweest om met Sollaart een en ander te bespreken over verschillende detailteekeningen.
 
 
''Dinsdag 12 februari''<br>
Begonnen met het storten van de betonvoet westelijke gevel machinegebouw, waar om 12 uur klaar gekomen tot de hoogte zuigbuizen. Begonnen met het aanvoeren van steen voor de penanten tweede helft en met het aanvoeren van puin voor de basaltzetters.
 
 
''Woensdag 13 februari''<br>
Op het werk geweest den heer Commissaris der Koningin met de Heeren Ged. Staten Hannam (?) en Janssonius, de Griffier en den Hoofdingenieur. Er werd gewerkt aan het aanvoeren van steen voor de penanten boezemzijde tweede helft. Beton gestort in het middenpenant boezemzijde en het verstellen van de steigers met spoor van de zuigbuizen naar de persbuizen enz.<br>
Twee steenzetters begonnen te basaltzetten op het stortebed, omdat zij op het ontvangbed niet konden werken.<br>
De aannemers Gebr. Broersma en den uitvoerder gewaarschuwd, dat de aangevoerde metselsteen beter afgekapt moesten worden, voordat ze naar de put worden vervoerd.<br>
Met Joh. Broersma afgesproken de losse cement in de loods op te ruimen en zoonoodig te zeefen. Zoo ook de overgebleven portlandcement bij de betonmolen op te ruimen.
 
 
''Donderdag 14 februari''<br>
Er werd gewerkt aan het aanvoeren van steen in de put voor de penanten met vleugelmuur boezemzijde. Nogmaals de aannemers attent gemaakt op het afkappen van de metselsteen. Wij kregen verschil voor wie zijn rekening dit kwam, voor de aannemers of voor de Provincie. Ik deelde hun mede, dat het m.i. voor ieder de helft kwam en heb hun 20 ct. per duizend toegezegd, wanneer de Hoofdingenieur hiermee accoord ging. Hiermee konden de aannemers zich niet vereenigen en meenden, dat het geheel voor rekening van de Provincie komt. Door de aannemers werd toen een schrijven gericht aan den Hoofdingenieur verzoekende hun te geven f. 0,40 per duizend voor het schoonmaken van steen.
 
 
''Vrijdag 15 februari''<br>
De metselaars waren bezig met het sorteren van steen, omdat zij wegens vorst niet konden metselen. De timmerlieden bezig met verstellen van spoor vanaf de zuigbuizen naar de persbuizen.
 
 
''Zaterdag 16 februari''<br>
Gewerkt als op 14 en 15 februari.
 
 
''18-23 februari''<br>
Er werd deze week in hoofdzaak gewerkt aan het vervoeren van metselsteen, puin, basalt en graniet naar de bouwput. Door de timmerlieden is klaar gemaakt de stelling boven de persbuizen voor het storten van beton, granietbanden met taatsstukken en slagstijlen voor de tweede helft van het machinegebouw.<br>
Vrijdag begonnen met het metselen van de vleugelmuur boezemzijde.
Donderdagmiddag gestort de beton voor den filter in het middenpenant boezemzijde. Naar Amsterdam en Utrecht geweest.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p086 & p087 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 86 & 87.]]
|}
''Maandag 25 februari''<br>
Er werd door de timmerlieden in hoofdzaak gewerkt aan het optimmeren van de bekisting voor de balken boven de zuigbuizen, de pompblokken enz.<br>
De metselaars bezig met het metselen van de vleugelmuur boezemzijde oostkant.<br>
Twee steenzetters bezig met het zetten van de basaltzuilen op het stortebed.<br>
De losse arbeiders bezig met het vervoeren van metselsteen en graniet naar de bouwput. Met een ploeg grondwerkers begonnen met het aanleggen nieuw gedeelte zeedijk ten westen van het gebouw.
Tusschen de aannemers en Jansma bestaat verschil over de hoogte van het stortebed en naar onderzoek bleek, dat het juist van hoogte lag, zooals de aannemers het na afloop van de werkzaamheden dienen op te leveren. De aannemers rekenen dus niets voor latere zakking waar zijn genoeg op zijn gewezen.
 
 
''Dinsdag 26 februari''<br>
met Joh. Broersma afgesproken meer schoone klippen en steunpunten onder de persbuizen aan te brengen, voordat met het storten van de zuigbuizen wordt begonnen. Begonnen met de betimmering en uitsparingen door de machineblokken.
 
 
''Woensdag 27 februari''<br>
De metselaars klaar gekomen met het metselen van de vleugelmuur tot onderkant graniet. Begonnen met het stellen van de granieten band op de vloer zeezijde. Begonnen met het maken van een steiger voor het storten va de betonvoet onder de westelijken gevel machinegebouw tot de bepaalde hoogte.
 
 
''Donderdag 28 februari''<br>
De timmerlieden bezig met het in orde brengen van de steigers boor het storten van beton westelijken gevel machinegebouw en voor de persbuizen. Verder met het stellen van de bekistingen voor de machine- en pompblokken. De metselaars begonnen met het metselwerk vleugelmuur zeezijde tweede helft, oostzijde machinegebouw met keersluis. Twee steenzetters bezig met het zetwerk van het stortebed. De losse werklieden aan het vervoeren van metselzand naar de bouwput, het schoonmaken van de mallen met vloer onder de persbuizen enz. De heibaas met drie man aan het opstellen van de tweede stukken van de slagstijlen vanaf de taatsblokken.
 
 
=='''Maart 1918'''==
''Vrijdag 1 maart''<br>
Begonnen met het betonstorten tusschen de persbuizen en aan de betonvoet onder den westelijken gevel machinegebouw, welke betonvoet tot bijna de volle hoogte gestort.
 
 
''Zaterdag 2 maart''<br>
Wegens vorst kon er geen beton worden gestort en de metslaars niet metselen. Door de timmerlieden werd gewerkt aan het stellen van de bekistingen voor de pomp- en machineblokken, het maken van eene stelling voor het brengen van basalt in het stortebed enz.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p088 & p089 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 88 & 89.]]
|}
''4 en 5 maart''<br>
Beton gestort tusschen de persbuizen en kaar gekomen met het storten van de beton aan de betonvoet westelijke eindgevel machinegebouw. Begonnen met het storten van de beton voor de pijlers onder her derde ketelblok.
 
 
''Woensdag 6 maart''<br>
Alleen beton gestort aan de vloer boven de persbuizen, waarin de bovenbewapening tijdens het storten werd gelegd. de metselaars begonnen met het eerste middenpenant boezemzijde aan de oostkant.
Den Heer Hoofdingenieur op het werk geweest en er is met de aannemers afgesproken dat zij het schoonmaken van de steen voor hun rekening nemen voor f. 0,40 per duizend, welks volgens het oordeel van de Directie dat er voor in aanmerking komen.
 
 
''Donderdag 7 maart''<br>
Er werd gewerkt door de grondwerkers aan de aanlegging nieuw gedeelte zeedijk westkant. Door enkele timmerlieden met een monnierwerker aan het stellen van de bewapening betonnet over de persbuizen zuidelijke gevel machinegebouw. ’s Middags de laatste beton gestort op de persbuizen.
 
 
''8-9 maart''<br>
Door de metselaars werd gewerkt aan de penanten boezem- en zeezijde. De timmerlieden werkten in hoofdzaak aan het stelen van de bekistingen vleugelmuur zeezijde bij het ketelhuis, aan het stellen van de profielen voor de metselaars, het stellen van de bewapening vloer 3de ketelblok enz.
 
 
''Maandag 11 maart''<br>
Door de timmerlieden werd gewerkt aan het stellen bekistingen vleugelmuur zeezijde (westkant), het stellen van de bewapening vloer 3de ketelblok, het afbreken binnenmal van de twee eerste zuigbuizen westkant. De eerste zuigbuis ziet er prachtig uit en de tweede een beetje scheef beneden in de hals.<br>
Naar Leeuwarden geweest om met de Heer Hoofdingenieur te spreken over wijziging van kozijnhout en over het optreden en handelingen van den uitvoerder v/d Plas tegenover de Directie.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p090 & p091 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 90 & 91.]]
|}
''12-16 maart''<br>
Er werd door de timmerlieden gewerkt aan het uitbreken van de binnenmallen zuigbuizen en weder opstellen. Aan het maken van steigers voor het storten van de stampbeton in de penanten zeezijde, het afbreken van de bekistingen westelijke eindgevel machinegebouw, het stellen van de bewapening derde ketelblok, het stellen van de profielen voor de metselaars.<br>
De heibaas met enkele losse werklieden bezig met het lossen van de aangevoerde graniet en het stellen van hoekstukken boezem- en zeezijde.<br>
Door afwezigheid van den Hoofdingenieur aan Gebr. Broersma toegestaan 1000 zak portlandcement enz. aan te koopen voor f. 3,- per 1000 kg boven de vastgestelde prijs van f. 100,- door Rijkscommissie. Volgens verkregen in lichtingen van de aannemers Gebr. Broersma had de Hoofdingenieur hun orders gegeven portlandcement te koopen voor de prijs door de Rijkscommissie vastgesteld, welke thans is bepaald op f. 100,- per 1000 kg.<br>
Aangevoerd op het terrein twee waggons graniet totaal ± 25 M³, waarvan twee slagstijlen en de dekhoek op het midden penant boezemzijde beschadigd en door twee steenhouwers van Troupin zullen worden bijgewerkt.
 
 
''Maandag 18 maart''<br>
Er wordt door de timmerlieden gewerkt aan het uitnemen van de binnenmallen zuigbuizen en weder opstellen, het stellen van de granieten dorpels aanslag sluisdeuren, het buigen van de bewapening zuigbuizen 2de helft, het stellen van profielen enz.<br>
De grondwerkers (ploeg v/d De Vries) aan het grondwerk aanlegging zeedijk Westkant van het maken van een spuikade langs de lijn van verplichte ophooging ten westen van het bouwterrein. De grondwerkers (ploeg van Beens) aan het leggen van spoor, het zeefen van portlandcement, het schoonmaken van de vloer tusschen de penanten zeezijde enz.<br>
Een stucadoor aan het afwerken van de binnenmallen zuigbuizen. De metselaar aan het metselen vleugelmuren boezemzijde oostkant. Een monnierwerker met twee man aan het buigen van de binnenbewapening zuigbuizen.
 
 
''Dinsdag 19 maart''<br>
Begonnen te betonstorten in den vleugelmuur zeezijde westkant. Hieraan werd gewerkt door de ploegen van De Vries en Beens, behalve enkele die bezig zijn met het zeefen van de portlandcement, het kappen van de metselsteenen enz.
Met Jansma en de taludwerker Plantinga uitgezet de glooiing zeedijk westkant.
 
 
''Woensdag 20 maart''<br>
Betonstorten aan het derde ketelblok en de stampbeton vleugelmuur zeezijde en westkant. Wegens reparatie aan de betonmolen (riemschijf stuk) beton storten stop gezet. Door de timmerlieden werd niet in de beton gewerkt en waren bezig aan het uitbreken van de mallen zuigbuizen en weder opstellen, het stellen van de graniet slagdorpels sluisdeuren, het stellen van de bekistingen pomp- en machineblokken.<br>
De metselaars klaar gekomen met den vleugelmuur boezemzijde (oostkant) tot onderkant dekwerk en begonnen met het verder opmetselen van de het eerste penant boezemzijde(oostkant) vanaf onderkant graniet hoekstijlen tot welke hoogte het penant reeds was opgemetseld.<br>
Eén stucadoor aan het afpleisteren binnenkant zuigbuizen. Twee man bezig aan het teeren betonwerk ketelhuis.<br>
Tiemersma op het werk geweest om te bespreken het bijwerken van de beschadigde granieten slagstijlen met dekwerk.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p092 & p093 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 92 & 93.]]
|}
''Donderdag 21 maart''<br>
Wegens reparatie aan de betonmolen werd er voor twaalf niet gewerkt aan het betonstorten. Daarna beton gestort derde ketelblok en in de penanten zeezijde eerste helft. Klaar gekomen met het derde ketelblok. De metselaars aan het metselen 3de penant weezijde vanaf oostkant. Naar de timmerfabriek te Heerenveen geweest.
 
 
''Vrijdag 22 maart''<br>
Wegens reparatie aan de locomobiel werd er van 12 uur niet gewerkt aan het betonstorten. Op het terrein aangevoerd 26 stuks kozijnen 8 stuks kelderkozijnen en de overige kozijnen voor het ketelhuis.
 
 
''Zaterdag 23 maart''<br>
Er werd gewerkt aan het betonstorten in de penanten zeezijde. Begonnen met het brengen van zand op het stortebed. De metselaars begonnen met de vloeren tusschen de penanten zeezijde, waarvan de benodigde stampbeton gisteren gestort. De vloeren van vier zuigbuizen deze week gestort. De stucadoor de geheele weekbezig met het afwerken van de binnenmallen zuigbuizen. Het betonwerk opgaand muurwerk ketelhuis, schoorsteenvoet, twee ketelblokken enz tweemaal gekoolteerd.<br>
Door den Heer Hoofdingenieur is aan Gebr. Broersma opgedragen om tot aankoop van de halsbeugels van firma P.H. Hörmann over te gaan voor f 560, - per stuk.
[halsbeugel aan de sluismuur bevestigde stalen ring, waarin de pen (hals) van een sluisdeur kan draaien] [de Utrechtse stoom-grofsmederij firma P.H. Hörmann (1894-1929)].
 
 
''Maandag 25 maart''<br>
Door afwezigheid van het grootste gedeelte van het volk werd er tot ’s middags 12 uur weinig uitgevoerd. De heibaas met twee man bezig aan het vervoeren en stellen van de granietstukken boezemzijde. De metselaars aan het metselen van de vloeren tusschen de penanten zeezijde. Een stucadoor met opperman aan het afwerken zuigbuizen. De steenzetters klaar gekomen met het stenen. Twee man bezig met het opruimen van de cementloods.<br>
Op het werd geweest de Heer Commissaris met Hoofdingenieur en 5 leden van Ged. Staten en tevens naar de grondbergingen te Spanenburg.<br>
Schriftelijk aan Gebr. Broersma opgedragen p.m. aan den Hoofdingenieur om de metselspecie voortaan volgens de A.V. in een loods klaar te maken.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p094 & p095 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 94 & 95.]]
|}
''Dinsdag 26 maart''<br>
Door de grondwerkers werd in hoofdzaak gewerkt aan het storten van de stampbeton in de penanten zeezijde. Klaar gekomen voorlopig met het storten van deze beton voor de eerste helft (westkant) met inbegrepen het middenpenant tot eene hoogte van 0,75 M + NAP, wat ook de bovenkant van het metselwerk thans is.<br>
Den 12 maart was ik met Joh. Broersma afgesproken om eene partij opschoonsel van de grind eerst van vuil te reinigen en heden tijdens mijne afwezigheid werd deze zoo in de beton verwerkt, wat ik bij mijne komst en dit merkende direct heb stop gezet.
 
 
''Woensdag 27 maart''<br>
Door de timmerlieden werd gewerkt aan het afbreken en stellen van de mallen zuigbuizen, het stellen van de bekistingen voor de pomp- en machineblokken, het maken van een afdak voor het maken van de metselspecie, het stellen van de profielen voor de metselaars etc. Een metselaar met opperman aan het afwerken van de kolommen 3de ketelblok. De ploeg van Beens aan het vervoeren van metselsteen naar de bouwput. Slecht weer.
 
 
''Donderdag 28 maart''<br>
Per telefoon met Louis Smulders afgesproken, dat dinsdagmorgen 2 april per eerste gelegenheid een monteur komt, om na te zien het stellen van de buizen voor de condensatieinrichting. Dit aan de aannemers en uitvoerder meegedeeld en hebben zij nog geschikt een paar dagen over om de buizen ter plaatse te brengen en te stellen.
 
 
{| style="border-collapse:collapse; float:right; margin-left: 10px;"
| [[Media:p096 & p097 - Dagboek van bestek 6.jpg | Dagboek bladzijden 96 & 97.]]
|}
''Vrijdag 29 maart''<br>
De ploeg van Beens reeds weer vertrokken. Begonnen met het aanvoeren van de buizen voor de condensatieinrichting naar de plaats van bestemming. De metselaars begonnen met het metselwerk van den Zuidelijken gevel van het machinegebouw tot onderkant kelderkozijnen.
 
 
''Zaterdag 30 maart''<br>
Naar Leeuwarden. Tevens besproken een ingekomen brief over mijn persoon van de aannemer Gebr, Broersma. J. Huns (?) met ene paar man aan het vervoeren van de buizen voor de condensatieinrichting.
 
 
----
 
 
<p style="text-align:center;"> [[Dagboek bouw/1918, 2e kwartaal | Volgende deel ──>]]</p>

Versie van 7 nov 2016 16:41

ir. D. F. Wouda

Noordhorn 5 april 1880 - † Leeuwarden 11 juni 1961

Dirk Frederik Wouda werd op 5 april 1880 in het Groningse dorpje Noordhorn geboren. Zijn naam is voor altijd verbonden aan het ir. D.F. Woudagemaal te Teakesyl (Tacizijl) bij Lemmer.

Dit Nederlandse bouwwerk dat in 1998 op de lijst van werelderfgoed van Unesco geplaatst werd, is het enige nog werkende stoomgemaal in Europa en tevens het grootste stoomgemaal ter wereld.
Dirk Wouda was het derde kind in een gezin van zeven kinderen. Toen hij 10 jaar oud was overleed zijn vader en twee jaar later zijn moeder. De kinderen uit het gezin werden daarna opgenomen door verschillende familieleden. Dirk kwam terecht in Baflo bij zijn grootmoeder.
Hij volgde de HBS in Warffum en vervolgens ging hij naar de RHBS in Groningen. Na het behalen van zijn diploma ging Dirk Wouda naar Delft voor de studie civiel-ingenieur. Hij studeerde vlot af.
Na zijn studie was een van zijn eerste werken de normalisering van het riviertje de Regge in Overijssel. Hij woonde in die tijd in Almelo.
In juni 1908 verhuisde hij naar Leeuwarden, waar hij aan de slag ging als ingenieur van Provinciale Waterstaat. Ir. Dirk Wouda was gehuwd met Klaziena Rietma. (1 februari 1879 – 15 december 1941)
Uit dit huwelijk werden twee zoons geboren, waarvan de jongste echter al op één-jarige leeftijd overleed in 1913.

Rond die tijd raakte ir. Dirk Wouda betrokken bij de plannen voor een groot stoomgemaal bij Lemmer.
Aan het begin van de 20ste eeuw werd het steeds duidelijker dat de natuurlijke afvoercapaciteit van de Friese boezem niet meer toereikend was. De natuurlijke afvloeiing naar de zee was niet meer voldoende voor de steeds betere en snellere ontwatering van de landbouwgronden in Friesland. Bovendien nam de berging van regenwater af, door het omzetten van dit laagland in weidegrond. De boeren hadden behoefte aan een snelle afvoer van overtollig water op de Friese boezem, zodat ze het land beter konden benutten. Een nieuw gemaal even ten westen van Lemmer moest hiervoor een oplossing bieden.
In 1913 stelde Wouda het ontwerp op, waarbij hij werd geassisteerd door Prof. Ir. J.C. Dijxhoorn (24 februari 1862- 21 mei 1941) in samenwerking met de fabrikant Smulders-Jaffa uit Utrecht.


Dijxhoorn was op dat moment hoogleraar aan de latere TH te Delft. Naast het Woudagemaal werkte hij verder aan pompen voor veel andere gemalen, waaronder die bij Medemblik en Alphen.

De bouw van het gemaal onder leiding van Wouda werd gestart in 1915. Door verschillende oorzaken liep de bouw een flinke vertraging op. Dit was niet in laatste plaats te wijten aan de Eerste Wereldoorlog die in 1914 was uitgebroken. Maar ook natuurgeweld werkte tegen: zo sneuvelde de kersvers gemetselde schoorsteen door blikseminslag. Die moest geheel worden herbouwd.
In totaal waren de kosten voor het gemaal 2,8 miljoen gulden, bijna een miljoen gulden meer dan begroot.

Op 7 oktober 1920 werd het gemaal officieel in gebruik gesteld door koningin Wilhelmina. Sinds die tijd heeft het gemaal jaar in jaar uit gedraaid, alhoewel niet meer zo vaak als voor 1967, toen was het gemaal gemiddeld 100 dagen per jaar in gebruik.


In 1947 kreeg het stoomgemaal de naam Ir. D.F. Woudagemaal, als eerbetoon aan Dirk Wouda, die in dat jaar met pensioen ging. In december 1998 werd het gemaal toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Dat is geen wonder, omdat het stoomgemaal wellicht een van de grootste ter wereld is en nog in goede en oorspronkelijke staat verkeert.


Na de bouw van het stoomgemaal werkte Wouda verder bij de Provinciale Waterstaat. Hij promoveerde tot hoofdingenieur en hij hield zich bezig met allerlei waterstaatkundige problemen van die tijd in Friesland. Privé moest Wouda in december 1941 het verlies van zijn vrouw Klaziena betreuren. Hij hertrouwde later met Catharina Wilhelmina Johanna Doorenbosch.


Hoewel Wouda in 1945 de pensioen-gerechtigde leeftijd van 65 jaar bereikte, bleef hij nog enkele jaren werken. Hieraan waren uiteraard de oorlogsomstandigheden debet. Na zijn feitelijke pensionering in 1947 bleef Dirk Wouda niet stilzitten. Het provinciaal bestuur van Friesland verzocht hem namelijk een verhandeling te schrijven over de hoofdbestanddelen van de afwatering in Friesland in de 19de- en 20ste-eeuw. Het resultaat is het lijvige boek "Over de afwatering van Friesland en haar geschiedenis".
Maar Wouda had ook tijdens zijn werkbare leven zich niet enkel op zijn werk gericht. Hij heeft met name veel werk geleverd voor het technisch onderwijs in Friesland. Zo werd hij in 1912 gekozen tot secretaris van de Vereniging voor Middelbaar Technisch en Ambachtsonderwijs in Leeuwarden. In 1936 werd hij voorzitter van deze vereniging.
Tot 1912 beschikten alleen Haarlem en Dordrecht over een dergelijke onderwijsinrichting. Wouda was ook betrokken bij de bouw van de technische scholen in Leeuwarden.
De eerste school in 1915 kreeg de lijfspreuk van Wouda in de gevel: "Wie slagen wil, die slagen kan".


Dat Wouda niet alleen op lokaal niveau betrokken was bij het onderwijs blijkt uit het feit dat hij tot zijn 80ste jaar zitting heeft gehad in de landelijke onderwijsraad in Den Haag. Wouda beleefde veel voldoening aan de scholing van jonge mensen, iets wat wellicht te maken heeft gehad met de wijze waarop hijzelf zijn scholing heeft genoten.
Wouda was ondanks zijn drukke functie en sociaal-maatschappelijke betrokkenheid een bescheiden en sober mens. Dat bleek uit zijn vrijetijdsbesteding, die bestond uit het genieten van een tochtje in zijn motorbootje door de natuur. Op 11 juni 1961 overleed Dirk Wouda te Leeuwarden.

Zijn educatieve instelling leeft echter voort: Boven de ingang van het nieuwe Bezoekerscentrum, dat in 2011 werd gebouwd en op 4 oktober van dat jaar werd geopend door HKH Prinses Margriet prijken trots zijn woorden: “Wie slagen wil, die slagen Kan”