Zuiderzee: verschil tussen versies

Na het gereedkomen van de Afsluitdijk werd het binnendijkse water [[IJsselmeer]] genoemd, naar de rivier de [[IJssel]] die erin uitmondt. Het huidige [[IJsselmeer]] is nog maar ongeveer half zo groot als de oorspronkelijke zee.

<br>Het andere deel van de voormalige Zuiderzee is door '''inpolderingen''' land geworden. In het oostelijk en zuidoostelijke deel zijn drie '''IJsselmeerpolders''' aangelegd. Deze vormen gezamenlijk de huidige provincie [[Flevoland]].

<br>Het [[IJsselmeer]] is met de aanleg van de Houtribdijk in 1976 opgesplitst in twee delen. Het zuidelijke gedeelte wordt sindsdien [[Markermeer]] genoemd, naar het voormalige eiland '''Marken''' dat hierin ligt. Dit meer zou worden ingepolderd om zo de '''Markerwaard''' te vormen, maar dit polderplan is van de baan.

In het '''Subatlanticum''' bestond hier reeds een merencomplex en het werd rond het begin van de jaartelling door Romeinse auteurs '''Lacus Flevo''' ([[Flevomeer]]) genoemd.

<br>Dit merencomplex was toen nog verhoudingsgewijs klein en stond in verbinding met de zee door een riviermonding of misschien een nauwe zeearm, waarschijnlijk het '''Vliestroomkanaal''', tussen wat later de eilanden Vlieland en Terschelling zouden worden. Het Marsdiep was toen nog een riviermonding (''fluvium Maresdiep'').

<br>In deze periode stond de Zuiderzee nog bekend als [[Almere|Aelmere]]. Gedurende de vroege middeleeuwen ging dit te veranderen. Onder invloed van de warme periode van 800-1200 steeg het zeeniveau. In 838 was er een eerste grote overstroming, waarbij volgens twee bronnen een groot aantal plaatsen werd verwoest. Daarna bleef het ruim twee eeuwen rustig.

De definitieve klap kwam met een serie van stormen in de 12e en vooral 13de eeuw, waarbij grote delen van het veenland wegsloegen.

<br>Na de overstromingsrampen van 1212, 1214, 1219 (eerste Sint Marcellusvloed) en 1248 brak het zeewater in het Almere in, waarbij naar verluidt de duinenrij bij Callantsoog werd weggeslagen.

De natuurlijk ontstane barrières waren gebroken. Uit het binnenmeer was een binnenzee ontstaan.  

Na de stormramp van 1282, waarbij de verbinding tussen Texel en het vasteland werd doorbroken, en de desastreuse St. Luciavloed in 1287, waarbij vele tienduizenden doden vielen, was dit proces voltooid en kwam de naam Zuiderzee algemeen in zwang.

In de loop der eeuwen werd het oorspronkelijke zoete water steeds zouter, '''brak water''', en uiteindelijk werd de invloed van het zoute zeewater groter dan het [[zoet water]] uit de rivieren.

De overlevende bewoners van het omliggende land maakten er het beste van en werden actief in de handel. <br>Handelsschepen bevoeren de [[Zuiderzee]]; havensteden als [[Kampen]] en Harderwijk behoorden tot de [[Hanze]], en via de Zuiderzee voeren VOC-schepen naar Hoorn en [[Amsterdam]].

Ook werd er volop gevist. In 1900, toen de Zuiderzeevisserij op haar hoogtepunt was, waren er zo'n 3.000 platbodemschepen actief, waarmee werd gevist op haring, ansjovis, paling, bot en garnalen.

Keerzijde waren de voortdurende overstromingen, waarbij vaak veel slachtoffers vielen.  

In de loop van de 19e eeuw eeuw rees het plan de Zuiderzee helemaal of gedeeltelijk in te polderen. Voor de internationale handelsvaart was de Zuiderzee toen al niet meer zo belangrijk.

Inpoldering paste ook in het vooruitgangsgeloof van het tijdperk van de '''industriële revolutie'''.

<br>Het project zou veel nieuwe landbouwgrond opleveren, en zou de immer bedreigde kustlijn met ruim 250 kilometer inkorten. Dat laatste was van groot belang, omdat de Zuiderzee bekendstond als een woeste zee, die vaak voor overstromingen zorgde in het steeds dichter bevolkte Nederland.

===Zuiderzeewerken===

In 1886 richtten enkele notabelen de '''Zuiderzeevereniging''' op, die moest onderzoeken of drooglegging haalbaar was.

<br>'''ir. Cornelis Lely''' trad in 1886 als veelbelovend ingenieur bij deze vereniging in dienst. Hij ontwierp in 1891 het eerste plan voor de afsluiting van de Zuiderzee.

In 1913, toen '''ir. Cornelis Lely''' inmiddels voor de derde maal minister van Verkeer en Waterstaat was, werd inpoldering opgenomen in het regeringsprogramma - ondanks protesten van de visserijsector.

Na de watersnood van 1916 waren de geesten rijp voor het megaproject en twee jaar later ging het parlement akkoord. De '''Zuiderzeewet''' werd aangenomen.

In juni 1920 werd het eerste deel van de '''Zuiderzeewerken''' aanbesteed: de aanleg van de 2,5 kilometer lange '''Amsteldiepdijk''' van [[Noord-Holland]] naar het eiland '''Wieringen'''. Bij dat project werd nuttige ervaring opgedaan die later van pas kwam bij de aanleg van de [[Afsluitdijk]].

In augustus 1930 werd de '''Wieringermeerpolder''' drooggelegd. Het is de enige Zuiderzeepolder geweest. De polder werd voor de afsluiting van de zee drooggelegd omdat er heel veel vraag was naar landbouwgrond.

De aanleg van de [[Afsluitdijk]] begon in januari 1927. Op 28 mei 1932 werd de dam gesloten.

De naam [[Afsluitdijk]] is enigszins misleidend. Het is geen dijk in de ware zin van het woord maar een dam. Zowel aan de kant van [[Noord-Holland]] als aan de kant van Fryslân zijn [[sluizen|spui- en schutsluizen]] in de [[Afsluitdijk]] gebouwd.  

Tussen 1936 en 1968 is gewerkt aan de IJsselmeerpolders: [[Noordoostpolder]], Oostelijk Flevoland en Zuidelijk Flevoland, allemaal samengevoegd tot de huidige provincie [[Flevoland]]).

<br>Aanvankelijk waren er plannen nog meer land in te polderen.

<br>Zo werd in 1976 nog dwars door het IJsselmeer de '''Houtribdijk''' aangelegd in verband met de geplande inpoldering van de Markerwaard.

<br>Deze is er nooit gekomen vanwege financiële redenen en toenemend verzet tegen verdere aantasting van het gebied rond de voormalige Zuiderzee. Op die manier heeft de omgeving aan de noordgrens van [[Amsterdam]] (De regio '''Waterland''') het oorspronkelijke "open" karakter behouden.     

De afsluiting had grote gevolgen voor de visserij en de natuur en het betekende de nekslag voor de duizenden vissers die op de Zuiderzee hun boterham verdienden.

Na de voltooiing van de [[Afsluitdijk]] veranderde de voormalige zee in een meer. Het water werd geleidelijk aan steeds zoeter. Nog een paar jaar hielden de haring en de ansjovis stand, maar toen verdwenen ze. De bruinvis en de zeehond waren toen al lang vertrokken. Veel vissers maakten gebruik van de '''Zuiderzeesteunwet''' en vroegen een uitkering aan.

<br>Anderen werden bijvoorbeeld pluimveehouder of boer. Ook vishandelaren, zeilmakers en scheepbouwers werden werkloos.  

'''Paling''' bleef lange tijd een belangrijke bron van inkomsten voor de vissers, al klagen deze wel over de sterke toename van aalscholvers die zich ook met de vis voeden.

Verder bieden het huidige IJsselmeer, de randmeren en Flevoland woon-, werk- en recreatiemogelijkheden en is er nieuwe natuur ontstaan zoals de '''Oostvaardersplassen''' in '''Zuidelijk Flevoland.'''

De voormalige '''kustlijn van de Zuiderzee''' kan nog gevolgd worden via de 400 kilometer lange Zuiderzee fietsroute. In '''Enkhuizen''' is het '''[[Zuiderzeemuseum]]''', waar, naast voorwerpen uit de geschiedenis van de Zuiderzeecultuur, ook een museumdorp is gebouwd met huizen uit diverse plaatsen rond de Zuiderzee.

Van de vijf eilanden die ten zuiden van de latere Afsluitdijk in de Zuiderzee lagen, bestaat alleen nog het voor [[Amsterdam]] liggende eiland '''Pampus''' als een echt eiland.

<br>Ten noorden daarvan ligt Marken, dat sinds de aanleg van een dam in 1957 feitelijk een '''schiereiland''' is. <br>Wieringen is door de Wieringermeerpolder onderdeel geworden van het vaste land. Er zijn plannen geweest om het oorspronkelijke eiland weer los van het land te maken door middel van de aanleg van het Wieringerrandmeer tussen het Amstelmeer en het IJsselmeer. Dit project werd echter in 2010 afgeblazen.

<br>[[Schokland]] en [[Urk]] zijn tenslotte opgegaan in de [[Noordoostpolder]]. Urk is nog wel een zelfstandige Nederlandse gemeente.  

'''IJsseloog''' is een kunstmatig eiland in het [[Ketelmeer]], dat werd aangelegd vanwege milieutechnische redenen.

Tussen 2002 en 2006 heeft men 7 kunstmatige eilandjes opgespoten in de IJsselmonding van het [[Ketelmeer]]. De eilanden Ramspolplaat, Kamperplaat, Schokkerplaat, Kattenplaat en Ketelplaat liggen nabij het Kattendiep. In 2016 kregen de bovengenoemde eilanden een naam. Ramspolplaat is het dichtst gelegen bij Ramspol en Kampereiland. De eilanden Hanzeplaat en IJsseloog behoren tot de gemeente Dronten.

<br>Ten noorden van Andijk heeft men het eiland '''De Kreupel''' aangelegd, met als doel om de voedselbronnen voor de vogels beter bereikbaar te maken. In de luwte van het ca. 70 ha grootte natuurproject is een aanlegsteiger met circa 20 aanlegplaatsen.

De thema's Zuiderzee, inpoldering en IJsselmeer komen aan bod in het '''[[Zuiderzeemuseum]] in Enkhuizen''' en het '''Nieuw Land Erfgoedcentrum in Lelystad''', en '''op [[Schokland]]'''.