J.L. Hooglandgemaal en Machinefabriek Jaffa: verschil tussen pagina's

Machinefabriek Jaffa (bekijk bron)

Versie van 28 jul 2012 21:06

15.726 bytes toegevoegd , 28 jul 2012

geen bewerkingssamenvatting

VisueelWikitekst

Anonieme gebruiker

imported>Jan Pieter Rottine

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' is '''het tweede boezemgemaal''' van Wetterskip Fryslân.
+=='''[[Machinefabriek Jaffa]]'''==
-<br>Dit tweede gemaal is een '''elektrisch [[gemaal]] in Stavoren''' dat gereed kwam in 1966. Het bouwwerk met een gebogen dak is een ontwerp van de '''architect P. de Vries'''. Het heeft een moderne hoge en lichte machinehal.
+Machinefabriek <strong>Jaffa</strong> was een <strong>machinefabriek te Utrecht (stad)</strong>. Het is de naam die de '''[[machinefabriek]]''' <strong>Louis Smulders & Co.</strong> te Utrecht in de loop der tijd aanneemt en die gebaseerd is op de naam van het fabrieksterrein waar de onderneming vanaf '''1890''' gevestigd is.
+Louis Smulders opereert vanaf deze locatie voor het eerst als zelfstandig eigenaar en ondernemer, nadat hij op diverse plaatsen in de diverse bedrijven van de families Smulders ervaring heeft opgedaan.
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' staat '''net buiten de stad''' '''aan de Zuiderweg''', aan het einde van het Johan Frisokanaal bij de waterkerende dijk van het IJsselmeer. Het '''toevoerkanaal is in 1966 gegraven''' en het gemaal is '''in 1968 in gebruik gesteld'''.
+===Ontstaan===
-Zie de 6 minuten durende reportge van Wetterskip Fryslân over de bouw van het gemaal: https://youtu.be/TgQgUVojENA
+[[Bestand:220px-Jaffa_buitenplaats_Utrecht.JPG|220x165px|link=]]
+(afbeelding: wikipedia)
-[[Bestand:J_L_Hooglandgemaal_Stavoren.jpg|600×400px|link=]]
+Voor de komst van Smulders is op het terrein van de voormalige buitenplaats <strong>Jaffa</strong> een pan- en tegelbakkerij met dakpannenfabriek van A. Dolk  onder de naam "Jaffa" gevestigd.
-In de hal staan '''vier [[schroefpomp|schroefpompen]]'''. Het gemaal pompt het [[water]] '''vanuit de [[Friese boezem]] op het [[IJsselmeer]]'''. De '''[[afvoercapaciteit]]''' van het J.L. Hooglandgemaal was in aanleg met een capaciteit van ruim 6000 m3 per minuut anderhalf maal groter dan het eerste boezemgemaal: het '''[[Ir. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]]'''.
+===Geschiedenis van activiteiten===
+De '''activiteiten''' van firma Louis Smulders & Co. zijn echter '''al ouder'''. De naamgever '''Johannes Ludovicus Smulders (Tilburg, 1839 - Utrecht, 1908)''' is onder meer met zijn broers '''Augustinus Franciscus (1838-1908)''' en '''Franciscus Hendrikus (1851-1915)''' werkzaam in het '''vaderlijk bedrijf, de firma W.H. Smulders te Tilburg'''. Vader Smulders was dus een '''pionier''', maar ook de zonen dragen volop bij aan de ontwikkelingen in de machine nijverheid.
+In '''1846''' krijgt vader Smulders een vergunning “tot het maken van een stoomwerktuig”. Dit is kennelijk tot een goed resultaat gebracht, want '''van de 300 in 1850 in Nederland bestaande stoommachines''', is er '''in elk geval één afkomstig uit de fabriek te Tilburg'''.
+<br>De broers werken later '''samen verder in Utrecht''' binnen de '''firma A.F. Smulders'''.
+<br>Deze samenwerking duurt '''tot 1880'''. '''Louis en broer Frans gaan dan samen apart verder''' onder de naam '''Louis Smulders & Co.''' Waarschijnlijk is Louis van de twee broers de meest dominante of kapitaalkrachtige, omdat het bedrijf zijn naam voert.
+<br>Tien jaar later, '''in 1890, scheiden zich de wegen van beide broers''', waarbij '''Louis onder de bestaande firmanaam verder''' gaat, nu samen met zijn '''zonen Henri en Jan Smulders'''.
-[[Bestand:J_L_Hooglandgemaal_Schroefpomp.jpg|450×600px|link=]]
+[[Bestand:Louis_Sm_geheugen_van_Nederland.jpg‎|469x328px|link=]]
+(afbeelding uit: Het geheugen van Nederland)
-Op '''10 mei 1967 werd het gemaal officieel geopend'''.
+===Oprichting===
-<br>Het gemaal is gelegen '''ten zuiden van de Johan Frisosluis''', gelegen aan het Johan Frisokanaal.
+In '''1890''' is machinefabrikant Louis '''Smulders te Utrecht''' bezig met de voorbereiding en opzet van zijn '''nieuwe machinefabriek'''. Via de Engelse machinefabrikanten '''informeert hij zich''' op listige wijze '''over de laatste ontwikkelingen in zijn vakgebied en over de gereedschappen en bijbehorende machines''', die er op dat moment op de markt beschikbaar zijn. Hij doet zich daarbij voor als belangstellende koper, maar hij onderzoekt op deze wijze ook de ontwikkelingen in machinebouw en van het gebruik van machines en gereedschappen.
+<br>'''In Engeland, Duitsland en België is men in deze jaren duidelijk verder opgeschoten met de bouw en de ontwikkeling van machines.'''
+<br>Voor de oprichting van een fabriek zijn verder '''financiële middelen, werkruimte, gereedschappen en personeelsleden nodig'''.
+Bovendien is '''ondernemingsgeest en een brede algemene ervaring in de metaalnijverheid gewenst'''. Louis heeft dus al eerder kennisgemaakt met ondernemen en eveneens '''ruimschoots ervaring opgedaan''' bij het werken in de voorafgaande familiebedrijven.
-Het '''J.L. Hooglandgemaal''' neemt de taak over van het oorspronkelijke gemaal in Friesland dat ook water loost op het IJsselmeer, namelijk het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' te '''Lemmer'''. Dit gemaal hoeft nu alleen nog bij zeer hoge en kritieke [[waterstand|waterstanden]] bij te springen.
+[[Bestand:76132.jpg|557x359px|link=]]
+(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
-Aan het gemaal bij Stavoren zit '''wel een historisch verhaal''' vast. '''[[Ir. D.F. Wouda]]''' heeft aan provinciale staten van Friesland in zijn studie naar het waterbeheer in de provincie '''aanbevolen om twee stoomgemalen te bouwen: één bij Lemmer en één bij Stavoren'''.
+===Beginsituatie===
-Met die studie is men overigens niet over één nacht ijs gegaan. De '''eerste adviezen worden al medio 1880 uitgebracht'''.
+'''In Nederland''' zijn de ontwikkelingen in de '''metaalnijverheid en machinebouw laat gestart''' en '''enigszins achtergebleven'''. Vooral na de scheiding tussen België en Nederland in 1839, gaan bovendien de kontakten met de leidende bedrijven en hun ontwikkelingen in Luik en Wallonië verloren.
+<br>Toch komen de '''ontwikkelingen in de tweede helft van de 19e eeuw ook in Nederland volop op gang'''. De grote '''boost''' komt '''in de jaren negentig van deze 19e eeuw''', precies op het moment dat Louis met zijn fabriek een nieuwe start maakt.
+<br>De '''uitvinding van de stoommachine''' is natuurlijk '''een belangrijke impuls''' geweest tot de oprichting van veel fabrieken en daardoor kunnen uiteindelijk '''ook de machinefabrieken in Nederland flink vooruit'''. In Nederland zal uiteindelijk een woud aan fabrieksschoorstenen en schoorstenen van stoomgemalen verrijzen.
-Met '''de bouw van twee stoomgemalen''' wil ir. Wouda bereiken dat er twee punten aan de Zuiderzee komen, namelijk Lemmer en Stavoren, waar het water uit de '''[[Friese boezem]]''' uitgeslagen zal kunnen worden.
+[[Bestand:Schoorsteen_5.jpg|545x368px|link=]]
-<br>Het '''gemaal bij Stavoren is er aanvankelijk nooit gekomen''', althans '''niet in de tijd van Wouda'''. Dat is waarschijnlijk een financiële kwestie geweest.
-Het gemaal bij Tacozijl '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' is in ieder geval wel '''veel duurder uitgevallen dan was begroot'''. De aanneemsom van 1,8 miljoen gulden wordt uiteindelijk een uitgavepost van 2,8 miljoen gulden. Dan krijg je binnen de politiek niet direct de handen op elkaar om '''in 1920 aansluitend nog een tweede gemaal''' te gaan bouwen.
+===Stoom in de polders===
+De eerste '''proefneming met een stoommachine''' vindt in '''1776''' plaats in Rotterdam.
-Het '''zou tot 1966 duren''', voordat het door Wouda beoogde '''tweede gemaal''' inderdaad wordt gebouwd. De '''oorzaak''' dat het eerder beoogde gemaal er na ruim 45 jaar toch nog komt, is '''de overstroming in 1965''', waarbij '''100.000 hectare land blank''' komt te staan. Ir. D.F. Wouda krijgt met zijn eerder advies alsnog gelijk: '''bouw twee boezem (stoom)gemalen'''.
+[[Bestand:Eerste_sm_ned.gif‎|470x300px|link=]]
-Het is een '''volstrekt onmogelijke opgave''' voor het '''[[ir. D.F. Woudagemaal]]''' om al dat water '''binnen een korte termijn''' weg te malen.
+Het is goed te verklaren dat in een land waar men '''eeuwenlang inspanningen''' moet plegen '''aan de waterbeheersing''' '''de eerste stoommachine wordt ingezet voor bemaling'''. En al wordt het eerste experiment geen onverdeeld succes, de eerste machine wordt n.l. Na twee mislukte demonstraties uiteindelijk weer gesloopt, de inzet van stoommachines wordt er niet door gehinderd.
-<br>'''Op dat moment wordt de noodzaak van een tweede boezemgemaal wel heel erg duidelijk''' en dan komt er ook schot in de besluitvorming.
-[[Bestand:J.L.Hooglandgemaal_2.jpg|600×450px|link=]]
+===Kansen en bedreigingen===
+De '''kansen op de markt''' zijn voor de fabrikanten van stoommachines '''aanvankelijk nog niet bijster groot''': '''onbekendheid''' met de mogelijkheden van machinale bewerking, '''gebrek aan ervaring''' bij de handwerkslieden en de '''beperkte aanwezigheid van delfstoffen als steenkool en ijzererts''' zijn daarvan de oorzaak.
+<br>Aan het '''begin van de negentiende eeuw''' is er '''nog weinig industriële activiteit'''. Veel werk wordt nog in huiselijke kring als '''huisnijverheid''' verricht en de bemaling van de polders gebeurt nog tot volle tevredenheid met windmolens.
+<br>Er moet worden '''gewacht op een groei van de markt'''. Men moet ook hopen dat eventuele kopers van de nieuwe stoommachines '''niet meer in het buitenland gaan kopen''', maar dat de opdrachten worden '''gegund aan de Nederlandse fabrikanten'''.
+<br>De '''pioniers''' die '''in de eerste helft van de negentiende eeuw''' een machinefabriekje beginnen, zoals de Utrechtse Ijzergieterij van Joh. Verloop & Co te Utrecht en het bedrijf van vader Smulders te Tilburg, kampen dan '''eerst nog met een gebrek aan opdrachten''' en doen op moeizame wijze hun eerste ervaring op.
+De Nederlandse '''machinefabrikanten komen vooral voort uit het smidsvak.''' In veel gevallen zijn '''de fabrikanten voor onderhoud en reparaties van hun aanvankelijk in het buitenland gekochte stoommachines aangewezen op de plaatselijke smederijen'''. Deze doen dus '''veel ervaring op met stoommachines''' en als de kennis van de smid groot genoeg is geworden, '''groeien in sommige gevallen de kleine smederijen uit tot bescheiden stoommachine-fabriekjes'''.
-In 2009/2010 zijn alle '''pompen gereviseerd en geautomatiseerd''' en is de '''[[capaciteit]] van het gemaal nog eens aanmerkelijk vergroot'''.
+[[Bestand:Ploeg stoommachine.JPG|420x599px|link=]]
-<br>Voor de '''(her)ingebruikname''' van het gemaal gaf de heer '''J. Atsma, staatsecretaris van infrastructuur en milieu het startsein op donderdag 26 mei 2011'''. De zaterdag daarna was het gemaal eenmalig opengesteld voor het publiek.
+'''Stoom-machinefabriek Van der Ploeg te Grou'''
-Zie de 5 minuten durende reportage van Omroep Fryslân en Wetterskip Fryslân op Youtube:
+<br>Daarbij is er '''in het begin nog geen sprake van seriematige produktie'''. De kleine metaalbedrijven maken dan nog de diverse '''machines en installaties waar de klanten om vragen'''.
-https://youtu.be/10Kb-nUiroM
+<br>Zo maakt '''de familie Smulders''' stoommachines, levert '''komplete installaties''' voor stoomgemalen en fabrieken, waaronder de pompen, maar ook o.a. de vervaardiging van boterkneedmachines behoort tot hun aanbod.
-Het Hooglandgemaal kan nu '''volledig op afstand (via telemetrie) vanuit Leeuwarden worden bediend'''.
+===De eerste machinefabrieken===
-<br>Het gemaal is '''bovendien visvriendelijk''' gemaakt. Vissen kunnen '''zonder problemen door het gemaalstelsel zwemmen'''.
+Rond '''1850''' zijn er in Nederland ongeveer '''tien machinebedrijven''', waarin een '''duizend personeelsleden''' werken. Eén van de tien is het bedrijf '''W.H. Smulders te Tilburg''', waar vanaf 1851 de jonge Louis zijn eerste stappen zet in de machinebouw. Als twaalfjarige jongen zal hij '''van onderop''' begonnen zijn. Louis maakt de hele ontwikkeling van het bedrijf te Tilburg mee: in '''1860 is het uitgegroeid tot een machinefabriek met een eigen ijzergieterij en levert het bedrijf stoommachines aan de plaatselijke textielindustrie'''. Dat geldt uiteraard ook voor zijn broers. Zij trekken allen geleidelijk vanuit het moederbedrijf te Tilburg naar andere plaatsen om daar eigen bedrijven te stichten. Zij komen '''uiteindelijk''' terecht '''in Utrecht'''.
-Dankzij de capaciteitsuitbreiding heeft het gemaal '''nu een maximum capaciteit van 120 kubieke meter per seconde, dus 7200 m3 per minuut''', waar het '''[[ir D.F. Woudagemaal]]''' een capaciteit heeft van 4.000 m3 per minuut met een maximum van 4.500 m3 per minuut.
+=== Louis Smulders & Co===
-<br>Omdat het '''J.L. Hooglandgemaal''' een elektrisch gemaal is, kan het ook veel sneller worden bijgezet, als er sprake is van hoog water in de Friese boezem. Het '''J.L. Hooglandgemaal''' is tegenwoordig dan ook als '''het hoofdgemaal''' gezien en slaat het water eveneens van de boezem uit naar het IJsselmeer, wanneer '''[[natuurlijke lozing]]''' via de verschillende '''sluizen''' niet mogelijk is.
+'''Louis Smulders begint in 1891''' een eigen bedrijf op de '''hoek van de Groeneweg en de Vleutenseweg'''.
-Als de omstandigheden minder gunstig zijn, b.v. een moeilike aanvoer van boezemwater, of een plotselinge en extreme toename van de waterstand in de Friese boezem is '''het ir D, F. Woudagemaal''' '''een zeer gewaardeerd reserve'''.
+[[Bestand:40765_Vleuten_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|517x387px|link=]]
+(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
-Het Hooglandgemaal is niet open voor publiek.
+Het terrein is van een al enige tijd '''leegstaande tegel- en dakpannenfabriek op het voormalige landgoed Jaffa''', dat wat meer naar het westen aan de Vleutense vaart te vinden is. Hij vindt daar dus '''een geschikt fabrieksterrein''' en regelt de benodigde ambtelijke zaken (o.a. de hinderwetvergunning).
+<br>De vergunning omvat in eerste instantie '''eene metaalsmederij, gieterij, smederij en metaalklopperij aangedreven door een stoommachine met ketel van 6 pk'''. Een voorwaarde is dat de ijzeren schoorsteen tot minstens 12m boven de begane grond moet reiken en overeen moet komen met de aanwijzingen van de brandweer.
+<br>De '''eerste inrichting van de fabriek''' is uiterst '''eenvoudig''': '''in het oude fabrieksgebouw''' komt de '''smederij, gieterij, bankwerkerij en draaierij'''. Hier wordt ook de '''stoommachine met ketel''' geplaatst. In de smederij worden '''drie smidsvuren''' aangelegd en '''bij de gieterij komt een oven met een hoge schoorsteen'''.
+[[Bestand:57547_Jaffa_gieterij_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|543x368px|link=]]
+'''Jaffa ijzergieterij'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+In de voormalige droogloodsen worden '''de modellenmakerij en modellenbergplaats''' ondergebracht. Buiten onder een afdak worden nog een paar machines geplaatst. Twee loodsen, die wat verder op het terrein staan, worden ingericht als '''constructiewerkplaats'''. Het '''kantoor''', de '''tekenkamer''' en de '''ontvangstruimte''' komen '''in het woonhuis waarop de naam Jaffa staat''', als een herinnering aan een oude herberg, die in 1651 voor het eerst als zodanig wordt genoemd en aan de andere zijde van de Vleutense wetering heeft gestaan.
+<br>Onder de naam '''Louis Smulders & Co.''' en '''later ook als machinefabriek Jaffa''' zal het bedrijf al spoedig goede naam en faam verwerven, onder meer met de '''produktie van stoominstallaties en pompwerktuigen'''.
+[[Bestand:57517_rioolzuivering_Jaffa_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|538x372px|link=]]
+'''Smulders pompwerk voor rioolzuivering'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+Vanwege het ontbreken van grote en gespecialiseerde fabrieken als afzetmarkt moet men wel '''op brede wijze''' zijn '''produktaanbod in de markt''' zetten. Louis pakt het werk dan ook groots aan: hij levert al gauw '''complete installaties voor fabrieken bestaande uit diverse afzonderlijke installaties, inclusief de hulptoestellen, produktiemachines en natuurlijk de krachtbron in de vorm van een stoommachine.'''
+<br>Ook levert het bedrijf '''complete stoomgemalen''' op, in het begin compleet met '''scheprad en 8 pk stoommachine'''. Hij adverteert met de '''levering en plaatsing van Polderstoomgemalen met en zonder gebouwen en fundering'''.
+[[Bestand:Affiche_A3_2012_def_4_Jaffa_centrifugaalpomp_Erfgoed_Utrecht.jpg|461x434px|limk=]]
+'''Centrifugaalpomp voor Denemarken'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+In '''1895''' worden er zo al '''18 stoomachines''' afgeleverd en  in '''1899''' bedraagt dat aantal '''21'''.
+<br>De inrichting van '''[[gasfabriek]]en''' wordt verder '''een belangrijke specialiteit'''. De fa. Louis Smulders & Co. had al vanaf [[1884]] de inrichting van gasfabrieken op zich genomen en de '''mechanisatie van het kolen- en cokestransport''' was daarbij een belangrijk aspect. '''Vanaf 1900 ging Jaffa laadmachines en transportinrichtingen voor het gasbedrijf''' maken en in '''1904''' vervaardigde men de '''eerste ovenlaadmachine'''.
+'''In deze periode''' zou het bedrijf door zijn relaties en ervaringen een '''steeds groter deel van het transportwezen in het gasbedrijf voor rekening''' kunnen nemen. In 1904 leverde het een '''kolenlift''' voor de gasfabriek te Den Helder, in 1910 een''' kolentransportinrichting''' voor hetzelfde bedrijf.
+[[Bestand:AA3036.jpg|639x389px|link=]]
+'''Kolentransportinrichting'''
+<br>(foto A.B.A. : Rik Wesselius, Milwaukee - website verbaarsjes.nl)
+De '''elektrische hangkraan''' (in samenwerking met Groeneveld) het jaar daarop, was ook weer bestemd voor een gasbedrijf, te Vlaardingen. In 1912 werd een grote '''kolen- en cokestransportinrichting''' geleverd voor de nieuwe gasfabriek te 's-Gravenhage. Een nieuwe dimensie betekende de '''elektrohangbanen met automatische besturing der [[loopkat]]ten''', waarvan de eerste geleverd werd aan de Gasfabriek Wormerveer, in [[1915]]. Trots adverteerde het bedrijf hiermee, als enige uitvoerder in Nederland.
+===Transport en aflevering===
+Het '''vervoer van de gebouwde zware machinedelen en installaties''' is '''voor Louis Smulders geen enkel probleem''': de produkten gaan '''per spoor''' vanaf het station, dat al spoedig een knooppunt van de Nederlandse spoorwegen wordt, de aanleg van het Merwedekanaal in 1892 maakt ook het vervoer '''per schip''' zonder meer mogelijk.
+[[Bestand:76141_achterzijde_Jaffa_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|522x380px|link=]]
+'''Achterzijde van het Jaffaterrein, vervoer per schip'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.n)
+===Sociaal beleid===
+Ook voor Smulders is het '''niet gemakkelijk om aan voldoende arbeiders met de nodige ervaring en vakkennis te komen'''. Hij probeert eventuele gegadigde werknemers '''overal vandaan''' te halen en kaapt ze desnoods '''bij de concurrentie vandaan''' en misschien ook wel bij eigen familie. Hij biedt de werknemers '''dadelijk vast werk''', wat veel '''aantrekkingskracht''' heeft '''bij de arbeiders'''. In het eerste jaar werken er 30 medewerkers in de fabriek, in 1897 zijn dat er al 85!
+<br>Tijdens het interbellum biedt de machinefabriek '''uiteindelijk aan honderden Utrechters gelijktijdig een baan'''.
+[[Bestand:Jaffa_gieterij_personeel_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|548x365px|link=]]
+'''Personeel in de Jaffa ijzergieterij'''
+(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+De firma Smulders loopt '''niet voorop in de ontwikkelingen van sociaal beleid en de emancipatie van de werknemers''': de '''concurrenten Stork en Werkspoor steken duidelijk de loef af voor wat betreft goede arbeidsomstandigheden, beloning, huisvesting en het stichten van interne bedrijfsopleidingen'''. Daarom komt de familie Smulders regelmatig '''in aanvaring met de vakbeweging'''.
+===Successen===
+De zaken gaan goed voor de firma Smulders: '''regelmatig moet het bedrijf worden uitgebreid en moeten de ketelhuizen en stoommachines worden vergroot'''.
+[[Bestand:57550_Jaffa_gieterij_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|546x367px|link=]]
+'''Nieuwe ijzergieterij voor Jaffa'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+De produktie omvat '''installaties voor gemalen, gasfabrieken, waterleidingmaatschappijen, pompinstallaties''', en '''bijzondere stoommachines''', waaronder een enorme landstoommachine van 1500 pk die geleverd wordt aan Van Gelder en Zonen te Velzen.
+<br>In deze periode worden er ook '''steeds meer produkten afgeleverd aan het buitenland''', zoals Frankrijk, België, Spanje en Roemenië.
+<br>In 1913 wordt de eerste suikerriet-transportinstallatie '''naar Nederlands-Indië''' verscheept. Er wordt zelfs '''een eigen vertegenwoordiger voor de firma in Indië aangesteld'''.
+[[Bestand:Jaffa_stelplaats_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|543x368px|link=]]
+'''Jaffa stelplaats voor stoommachines'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht)
+Op de '''wereldtentoonstelling van 1910 in Brussel''' is Louis Smulders '''prominent vertegenwoordigd''' onder de diverse Nederlandse machinefabrikanten, naast Stork, Goedkoop, Figée, Werkspoor, Smit en zijn eigen broers Smulders.
+'''De Eerste Wereldoorlog was voor de machinefabrikanten een opgaande tijd''' i.v.m. de stijgende behoefte aan machines en transportmiddelen. De overheid plaatste grote bestellingen, terwijl de '''concurrentie uit het  buitenland tijdelijk was uitgeschakeld'''.
+=== Divers transportmaterieel ===
+Volgens een fabrieksbeschrijving uit '''1918''' maakt '''Jaffa''' op dat moment uiteenlopend '''transportmaterieel: hangbanen, transportbanden, lift(transport)elevatoren en diverse soorten kranen (draai, loop, vélocipède en portaal)'''. Het is niet duidelijk wanneer Jaffa met de vervaardiging van dergelijke apparatuur is begonnen. Een belangrijke order betreft de levering in 1917 van 17 '''hijskranen voor de haven van Amsterdam'''. Of Jaffa verder nog veel havenoutillage heeft geleverd, is twijfelachtig. Na de gasfabrieken werden ook de elektriciteitsbedrijven een interessante markt voor de '''kolenlosinrichtingen'''.  Zo leverde Jaffa rond 1918 een conveyor met een lengte van 375 m voor de Provinciale Noord-Brabantse Electriciteits Maatschappij te Geertruidenberg.
+<br>In deze jaren ging de fabriek '''als handelsmerk steeds meer de naam Jaffa''' voeren.
+[[Bestand:57555-1Jaffa_jubileum_50_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|511x392px|link=]]
+(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+Een bijzondere afdeling vormde de fabricage van '''elektrotakels''', waarmee Jaffa in '''1932''' begon. Dit gebeurde grotendeels in '''seriefabricage'''. Rond '''1950''' werden '''standaardtakels met een hefvermogen van 125 tot 10.000 kg en met hijssnelheden van 3 tot 36 m/min.''' gemaakt. Maar ook bijzondere constructies behoorden tot de mogelijkheden.
+===Pompwerktuigen===
+Een andere succesvolle specialisatie betrof de vervaardiging van '''pompwerktuigen''', al dan niet '''in combinatie met een door Jaffa geleverde stoominstallatie'''. Ook dit betrof een voor Jaffa oud product, waarmee circa [[1882]] al een begin werd gemaakt. Talloze gemalen in Nederland werden zo voorzien van effektieve werktuigen.
+[[Bestand:57545_Jaffa_meetgoot_centrifugaalpomp_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|540x370px|link=]]
+'''Jaffa test- en meetgoot voor centrifugaalpompen'''
+<br>(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+===Hoogtepunt===
+'''Het hoogtepunt vormt ongetwijfeld het [[ir. D.F. Woudagemaal]] bij Lemmer uit 1920''', sinds 1998 Unesco-werelderfgoed. Het gemaal, dat bestemd was voor Frieslands boezem, heeft een '''capaciteit van 4000 m³ per minuut en bestaat uit acht centrifugaalpompen, twee aan twee gekoppeld aan vier stoommachines'''. Ook de oorspronkelijke ketelinstallatie is geleverd door Jaffa.
+[[Bestand: 57529_Jaffa_transport_n_Lemmer_2_Erfgoed_Utrecht_nl.jpg|544×368px|link=]]
+'''Smulders' transport voor stoomgemaal te Lemmer'''
+(afbeelding: Erfgoed Utrecht.nl)
+===Bedrijfsvoering===
+Al tijdens het bewind van de oprichter komen verschillende van diens zonen in de zaak te werken. '''Na het overlijden van Louis Smulders, in [[1908]] zetten twee van hen, Henricus en Josephus, de zaak voort'''. Deze wordt '''in 1918 omgezet in een naamloze vennootschap''', waarbij de familie de leiding behoudt. '''In 1920-1929 verdwijnt de directe bemoeienis van familieleden met de bedrijfsvoering''', die dan in handen komt van derden.
+[[Bestand:
+===Bezettingstijd===
+Vanaf het begin van de bezetting''' tijdens de Tweede Wereldoorlog blijft de machinefabriek in bedrijf''' en wordt dan '''voor een deel ingezet voor de Duitse oorlogseconomie'''. Het bedrijf maakt, zoals alle bedrijven in Nederland, '''een moeilijke tijd''' door. Er komen voornamelijk '''orders van de bezetter''' binnen, '''personeel duikt onder''' of wordt '''verplicht tewerkgesteld in Duitsland'''. Uiteindelijk komt het bedrijf '''onder leiding te staan van de bezetter'''. Aan het einde van de oorlog zijn de activiteiten tot nihil gedaald en is het bedrijf bij de bevrijding in berooide staat.
+===Naoorlogse ontwikkelingen===
+<br>'''Na de bevrijding''' komt de productie echter al snel weer op gang: '''houtgasgeneratoren''' en andere '''transportmiddelen'''. '''Het bedrijf profiteert van de herstelperiode van Nederland'''.
+<br>In '''1951''' wordt het bedrijf '''overgenomen door Stork''', waarna in '''1952 de naam''' wordt '''gewijzigd''' in '''N.V. Machinefabriek Stork-Jaffa'''. Het productiepakket verandert de eerste decennia nog niet echt. Binnen de transportwerktuigen komen '''vliegtuigliften''' tot ontwikkeling. '''Stuurinrichtingen voor schepen''' blijven eveneens belangrijk, terwijl '''(semi)-automatische doceersystemen''' een belangrijke nieuwe pijler worden.
+===Schaalvergroting===
+In '''1977''' volgt '''de integratie binnen de Stork-gelederen''' in de in 1975 gevormde '''divisie Bepak''' (Bottling and Packaging Systems), waarbij '''Jaffa vanwege de ligging en ruimte de centrale directie gaat herbergen'''. In '''1998''' wordt het '''restant van Jaffa overgeplaatst naar de Stork-vestiging in Raamsdonksveer''', die op zijn beurt in '''2002''' weer wordt samengevoegd met de productielokatie in '''Amsterdam'''. '''Begin 21e eeuw wordt het complex afgebroken''', op Villa Jaffa en een bedrijfsgebouw op de hoek Groeneweg/Vleutenseweg na.
+In 2001 vindt de oplevering van de eerste appartementen van het Jaffapark plaats.
+Bronnen:
+<br>website: nl.wikipedia.org
+<br>afbeeldindingen: nl.wikipedia.org
+<br>"Jaffa en de dingen die voorbijgaan", door René de Kam.
+(Uitgeverij Matrijs, Utrecht 2001