Wetterskip Fryslân

(Aan deze pagina wordt nog gewerkt)

Wetterskip Fryslân

Een waterschap in Nederland is een bestuursniveau dat de waterhuishouding behoort te controleren en te regelen. De taken van een waterschap in Nederland zijn onder andere de waterkeringszorg, het waterkwantiteitsbeheer en het waterkwaliteitsbeheer. Daarnaast is een waterschap vaak ook verantwoordelijk voor wegenbeheer en vaarwegenbeheer. Het algemeen bestuur van een waterschap in Nederland wordt gekozen voor een periode van vier jaar middels de waterschapsverkiezingen.

Schoon water

Een van de taken van Wetterskip Fryslân is het Zuiveren en het schoonhouden van het water.
Het waterschap heeft daartoe een groot aantal zuiveringsinstallaties, verspreid over de provincie.
Bovendien zorgt het Wetterskip ervoor dat het water schoon blijft. Daarvoor werkt men samen met partners als gemeenten en de provincie.

Wat te doen bij calamiteiten? Indien men vervuiling op het oppervlaktewater constateert of er wateroverlast dreigt te ontstaan, dan is snel ingrijpen door Wetterskip Fryslân nodig.

Te denken valt daarbij aan bijvoorbeeld:

Er drijven dode vissen, eenden of kadavers in een vijver of sloot
Er drijft mest of gier in een sloot
Het oppervlaktewater heeft een vreemde kleur en/of stinkt
Er loopt verontreinigd bluswater naar het riool of naar het oppervlaktewater
Er is/dreigt een overstroming door overlopen of doorbreken van een kade of dijk
Er is een ongeluk gebeurd en er stroomt benzine/olie naar het oppervlaktewater

Wetterskip Fryslân zal al het mogelijke doen om een calamiteit zo snel en goed mogelijk te bestrijden. Om dit te kunnen doen heeft het waterschap een calamiteitenplan en een aantal bestrijdingsplannen opgesteld. In deze plannen staat beschreven hoe er gehandeld moet worden bij calamiteiten en rampen. Deze handelswijze wordt bovendien regelmatig geoefend door de medewerkers van Wetterskip Fryslân, waardoor ze goed voorbereid zijn op het bestrijden van calamiteiten.

Bestrijdingsplannen

Wetterskip Fryslân onderscheidt vier hoofdsoorten calamiteiten, waarvoor bestrijdingsplannen zijn gemaakt:

Zeedijken
Peilbeheer en kaden
Waterzuiveringen
Waterkwaliteit

In elk bestrijdingsplan zijn rampscenario's uitgewerkt.

Calamiteitenplan
Bestrijdingsplan Primaire Waterkeringen
Bestrijdingsplan Peilbeheer en Kaden
Bestrijdingsplan Waterkwaliteit
Bestrijdingsplan Ameland
Bestrijdingsplan Terschelling
Veiligheidsplan

Waterzuivering

Zoet water
Zonder water geen leven. Dat geldt voor mens, plant en dier. Het is dan ook een kostbaar goed. Dat wil zeggen, zoet water. Want, hoewel de aarde voor meer dan zeventig procent uit water bestaat, is er maar een klein gedeelte van "zoet".
IJsbergen ogen kolossaal, maar in totaal bestaat maar één procent van de totale waterhoeveelheid op de aarde uit ijs en sneeuw.
Liefst 97 procent van het water zit in de wereldzeeën en is "zout". De resterende twee procent is zoet. En daar moeten we zuinig op zijn.

diagram verhouding zoet en zout water

Waterzuivering

kaart van waterzuiverinsinstallaties in Friesland.

Vies Al het water dat we voor onszelf gebruiken of dat de bedrijven nodig hebben, moet ook worden afgevoerd. Water heet dan opeens afvalwater en schoon is het dan niet meer. Het is meer of minder vies. Vroeger liep afvalwater meestal gewoon de sloot of de gracht in. Sloten, vaarten en grachten werden troebel en het water rook er ook niet bijzonder fris. Het gevolg daarvan was dat het oppervlaktewater door de algengroei veranderde in een "groene soep", zwemmen in open water werd een ongezonde bezigheid en de vissen en de waterplanten legden het loodje.

Rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's) In de jaren zestig begon men zich steeds meer te beseffen dat het zo niet langer kon. Hier en daar waren gemeenten al begonnen met het bouwen van een rwzi. Al het afvalwater van woningen en bedrijven werd via de riolering en speciale leidingen (persleidingen) naar zo'n rwzi gepompt, om daar te worden gezuiverd. Het gezuiverde water werd daarna weer teruggebracht naar het open water (oppervlaktewater).

In 1970 kwam de Wet Verontreiniging Oppervlaktewateren. Bedrijven die afvalwater loosden hadden een vergunning nodig en er moesten veel meer rwzi's komen. In Fryslân was de provincie Fryslân hiervoor verantwoordelijk. Vanaf 1 januari 1993 heeft Wetterskip Fryslân deze taken overgenomen. Op dit moment heeft Wetterskip Fryslân over de hele provincie 29 rwzi's. Daar wordt ongeveer 95% van al het Friese afvalwater gezuiverd; dit is maar liefst 80 miljoen m3 water per jaar!

Onderling bestaan er tussen de zuiveringsinstallaties nogal wat verschillen, o.a. in capaciteit en de wijze van zuivering. Er zijn 28 rioolwaterzuiveringsinstallaties van het zuiveringssysteem Actief-Slib. In Franeker staat een rioolwaterzuiveringsinstallatie van het type Oxidatiebed.

Tegenwerking Het water dat we overal voor kunnen gebruiken, in huis of in het bedrijf, lozen we praktisch overal via de gemeentelijke riolering. Via een ingenieus systeem van rioolbuizen en persleidingen komt het afvalwater op een rwzi. U kunt zich voorstellen dat rioolwater weinig fris ruikt. En het is vaak onvoorstelbaar om te zien wat mensen stiekem door het toilet of de gootsteen spoelen, terwijl dat er niet in thuis hoort. Plastic, koffiedik, maandverband, blikjes, verfresten, afgewerkte olie, blokken frituurvet, noem maar op. En dan zijn er nog de zaken die we niet kunnen zien, zoals bestrijdingsmiddelen en zware metalen. Al deze stoffen zorgen ervoor dat de goede zuivering van een rwzi wordt tegengewerkt.

Niet om in te nemen - Lozing van water Anders dan u misschien zou denken is Wetterskip Fryslân niet verantwoordelijk voor lekker drinkwater. Daar zijn de waterleidingbedrijven voor. Het is één van de taken van Wetterskip Fryslân het afvalwater te zuiveren en het gereinigde water weer te lozen op het oppervlaktewater. Bij het zuiveren wordt het afvalwater ontdaan van die bestanddelen die het natuurlijk evenwicht in het oppervlaktewater kunnen verstoren. Niet meer, maar ook niet minder!

Bacteriën doen het werk Als het afvalwater op een rwzi binnenstroomt, worden eerst de grove delen uit het water gehaald. Dat gebeurt met speciale roosters, grof of fijn. Het nog steeds vieze water gaat dan naar een stelsel van grote open waterbakken die met elkaar in verbinding staan.

Van beluchtingstank In die bakken zitten bacteriën. Er wordt zuurstof in het water gebracht om de bacteriën in leven te houden. De bacteriën doen verder het werk. Ze eten als het ware de viezigheid op en maken zo het water weer schoon. We noemen dit proces biologische zuivering. Er komt geen chemisch preparaat aan te pas. Alleen aan het einde van het proces wordt er ijzer aan het water toegevoegd om de fosfaten te verwijderen.

...naar nabezinktank Het schoongemaakte water wordt doorgepompt naar een grote open bezinkbak, waar de bacteriemassa die nog in het water zit naar de bodem zakt. Deze bacteriemassa noemen we slib. Het schoongemaakte water gaat terug naar het oppervlaktewater.
Een deel van het slib wordt weer teruggevoerd naar de rwzi, zodat de bacteriën opnieuw hun werk kunnen doen. Een ander deel is restproduct en heet het surplus-slib. Per schip of per tankwagen gaat dat slib naar de slibontwateringsinstallatie van Wetterskip Fryslân in Heerenveen. Daar wordt zoveel mogelijk water uit het slib geperst. De overblijvende slibkoeken worden door een bedrijf gedroogd. De gedroogde korrels worden verbrand in een energiecentrale om elektriciteit op te wekken.

Geld Het zuiveren van ons afvalwater kost geld, veel geld. Per jaar besteedt Wetterskip Fryslân ongeveer 37 miljoen euro aan het schoonmaken van het Friese afvalwater. U betaalt daar elk jaar aan mee via de verontreinigingsheffing. Huishoudingen betalen op basis van een jaarlijks vastgesteld bedrag; bedrijven betalen op basis van de hoeveelheid afvalwater die ze lozen en de verontreiniging daarvan.

Er komt nogal wat kijken bij de zuivering van ons afvalwater. Dit geldt niet alleen voor de techniek om de miljoenen liters rioolwater die we jaarlijks met z'n allen produceren zo goed mogelijk schoon te krijgen. We zullen nog meer moeten doen om de natuur een handje te helpen. Want een gezonde natuur, een gezonde leefomgeving, is voor ons mensen een voorwaarde om te leven. En wij mensen zijn, eerlijk gezegd, zelf vaak de oorzaak van veel (onnodige) vervuiling.
Gelukkig beseffen velen dat het eigenlijk niet eens zo ingewikkeld is om onze leefomgeving gezond te houden. De wasmiddelen zijn praktisch allemaal fosfaatvrij en biologisch afbreekbaar. Het bedrijfsleven investeert veel geld in methoden om bedrijfsafvalwater zo schoon mogelijk te lozen. Het helpt allemaal. Maar kan het nog beter? Wetterskip Fryslân denkt van wel.

Investeren in de toekomst Op de wat langere termijn gaat het zuiveren van ons afvalwater nog meer geld kosten. Want Wetterskip Fryslân moet als waterkwaliteitsbeheerder aan steeds strengere normen voldoen. Deze worden vastgesteld door het Rijk, de provincie Fryslân, en de Friese gemeenten. Zo moet Wetterskip Fryslân ervoor zorgen dat in de toekomst nog meer stikstof uit het afvalwater wordt gehaald. En er moeten verouderde installaties worden vernieuwd.

Dat vraagt grote investeringen voor de meeste van de 29 rwzi's van Wetterskip Fryslân. Via de verontreinigingsheffing betaalt u daaraan mee. Niet goedkoop, zeker, maar Wetterskip Fryslân investeert in de toekomst. Omdat niet alleen nu, maar ook straks, Fryslân en schoon oppervlaktewater bij elkaar blijven horen.

Zorg voor de kwaliteit van het water We zijn er niet met alleen maar het zuiveren van ons afvalwater. Wetterskip Fryslân heeft ook als taak het verlenen van vergunningen en het toezicht houden op het naleven daarvan.
Ook houdt zij de kwaliteit van het oppervlaktewater goed in de gaten. Daarom geeft Wetterskip Fryslân geld uit aan projecten die er ook voor zorgen dat de natuur in en onder water zich weer kan herstellen.
Zo is onder meer het Nannewiid, een klein meertje tussen Heerenveen en Joure, helemaal schoongemaakt en zijn in de nabije omgeving ervan kostbare maatregelen getroffen om het Nannewiid ook schoon te houden.
Voor de watersport is het Vuilwatertankproject opgezet. Dit is een net van vuilwaterinzamelstations door heel Fryslân, waar boten die een vuilwatertank aan boord hebben, dit vuile water kunnen afleveren.
Agrarische bedrijven nemen met steun van Wetterskip Fryslân proeven om huishoudelijk afval- en melkspoelwater via kleine rietveldjes te zuiveren.

Botulisme

Foto van een dode eend Foto van een in het water drijvende dode eend

Wat is botulisme? Botulisme is een voedselvergiftiging bij mensen of dieren, die veroorzaakt wordt door opname van voedsel waarin de bacterie Clostridium botulinum botulinumtoxine heeft gevormd. Er bestaan zeven verschillende typen van deze bacterie. De mens is vooral gevoelig voor de, gelukkig zeldzame, toxinetypen A, B, E, en F. Deze typen zijn na 1976 in Fryslân niet meer aangetoond. Bij eenden en andere watervogels komt meestal type C en D voor. Bij de sterfte van watervogels in juni 1975 in het Tjeukemeer werd type E aangetoond, waardoor extra aandacht aan de volksgezondheidsaspecten geschonken moest worden. Nadien is in Friesland steeds type C vastgesteld, dat schadelijk is voor watervogels.

De bacteriën ontwikkelen zich snel bij gunstige omstandigheden als vuil, warm en ondiep water (ook in riooloverstortvijvers). Botulisme verspreid zich vooral via besmette kadavers. Gezonde watervogels nemen weefseldeeltjes en vliegenlarven (maden) op van de kadavers en worden hierdoor ziek. De bacterie kan ook rechtstreeks uit de bodem worden opgenomen.

Wat is het ziektebeeld? Botulisme tast het zenuwstelsel van watervogels aan en veroorzaakt spierverlamming. Botulismeslachtoffers zijn te herkennen aan verlammingsverschijnselen aan de vleugels en de kop. De eerste tekenen die wijzen op botulisme bij watervogels zijn het niet meer kunnen vliegen of lopen, problemen met slikken en geen geluid meer kunnen voortbrengen. Tenslotte zullen de meeste watervogels verdrinken door verlamming aan de nek. De watervogels die niet verdrinken of gevonden worden, zullen uiteindelijk sterven door een ademhalingsstoornis. Reeds gestorven watervogels worden meestal aangetroffen met gestrekte poten en een slappe, enigszins gedraaide nek en kop.
De symptomen bij de mens zijn o.a. een droge mond, slik-/spraakstoornissen en dubbelzien. In een later stadium zouden zich verlammingsverschijnselen voor kunnen doen. Echter de voor de mens gevoelige toxinetypen komen sinds 1976 niet meer voor in Fryslân.

Is genezing mogelijk? Watervogels kunnen veelal gered worden door een spoedige behandeling in een vogelopvangcentrum. Ze vormen dan na genezig geen gevaar meer voor hun omgeving.

Melding kadavers Voor het melden van verdachte dode of zieke (water)vogels belt u:

tijdens kantooruren (Wetterskip Fryslân) 058 - 292 21 22
buiten kantooruren (Milieu-Alarmnummer Friesland) 058 - 212 24 22

Belangrijk

Kadavers niet aanraken!
Kadavers niet begraven!
Kadavers niet in de afvalcontainer werpen!
Vermijd contact met het water (geldt ook voor huisdieren en vee)
Meld zieke of dode vogels (zie hierboven)
Werp geen afval of etensresten in het oppervlaktewater
Voer watervogels in het voorjaar en de zomer niet, zodat er geen concentraties aan watervogels ontstaan Ruiming kadavers

Een belangrijk element bij de bestrijding van botulisme vormt de opruiming van vogelkadavers. De kans op nieuwe sterftegevallen onder watervogels neemt daardoor af en de omvang van een botulismeuitbraak wordt erdoor beperkt. Afvoer vindt plaats naar een door de gemeente aangewezen verzamelplaats of het destructiebedrijf.

Veedrinkwater Vergiftiging van vee door het gebruik van water als veedrinkwater lijkt niet erg waarschijnlijk. Het uitsluiten van het veedrinkwater als mogelijke bron voor botulisme, is echter niet hard te maken. Overigens is het wel van het grootste belang dat kadavers, die zich op het land (in weilanden) bevinden, zo spoedig mogelijk worden geruimd, omdat dit mogelijk gevaar op kan leveren voor vee.

Zwemverbod Op grond van de Wet hygiëne en veiligheid zwemgelegenheden (Whvz) kan een zwemverbod worden ingesteld als dat uit het oogpunt van de veiligheid en volksgezondheid noodzakelijk is. Als dit zich voordoet, vindt u hier via de sites van de overheden informatie over.

Zwemwater Het zwemseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. In deze periode wordt volop gezwommen in de Friese plassen, meren en kanalen.
Iedereen wil graag veilig zwemmen in schoon water. Sommige plaatsen zijn daarvoor meer geschikt dan andere. In het beheergebied van Wetterskip Fryslân zijn in 2011 in totaal 32 (officiële) zwemwateren opgenomen. Wetterskip Fryslân controleert hier iedere twee weken de waterkwaliteit. Ze kijkt dan naar de helderheid, zuurgraad, temperatuur en of er bacteriën in het water zijn die ziektes kunnen veroorzaken. Wanneer bijvoorbeeld blauwalg of een te grote fecale verontreiniginging in het zwemwater voorkomen, kan een zwemverbod worden ingesteld.
Op de website Zwemwater in Fryslân vindt u informatie over alle officiële zwemwateren in Fryslân, waaronder een overzichtskaart met zwemwateren.

Eigen risico Zwemmen blijft wel op alle locaties altijd een activiteit op basis van eigen risico. Voor vragen over de kwaliteit van het zwemwater kunt u ook de zwemwatertelefoon bellen: (058) 292 5650.

Zwemwaterprofiel Van elk zwemwater bestaat een zogenaamd zwemwaterprofiel. Dit is een rapport waarin de risico's voor de gezondheid van zwemmers staan beschreven. Daarbij wordt aangegeven waaruit dat risico bestaat en wat er verbeterd kan worden. Op een speciale infopagina vindt men de zwemwaterprofielen van de 32 zwemwateren in het beheergebied van Wetterskip Fryslân.

Verontreiniging Ziet u dode beesten of bijvoorbeeld olie in het water? Dan kunt u dit melden bij het milieualarmnummer: (058) 2122422 (24 uur per dag). De GGD Fryslân is 24 uur per dag bereikbaar voor vragen over en meldingen van gezondheidsklachten na het zwemmen: (058) 2334334. Meer informatie vind u ook op de pagina over botulisme.

foto van zwemmers

Op de website van Waddenzee.nl vindt u informatie over Zwemwaterkwaliteit op de Noordzeestranden van de Waddeneilanden en enkele locaties langs de waddenkust.
Landelijke informatie over zwemwater vindt u gedurende het zwemseizoen op teletekst (pagina 725).

Riooloverstorten

Riooloverstorten en de risico's voor vee en de volksgezondheid Onder normale omstandigheden wordt regen- en afvalwater via het rioolstelsel afgevoerd naar een rioolzuiveringsinstallatie. Bij hevige regenval echter is daarvoor de capaciteit van de riolering niet voldoende. Vanuit ongeveer 1200 overstortputten in Fryslân stroomt dan een deel van het afvalwater, verdund met regenwater, weg naar het oppervlaktewater. Na elke overstorting is het oppervlaktewater daardoor bepaalde tijd min of meer vervuild. Dat kan problemen opleveren bij het gebruik van dit water, bijvoorbeeld als drinkwater voor vee. Als een aantal veehouders bijv. heeft te kampen met gezondheidsproblemen bij hun vee, zoals vruchtbaarheidsproblemen en verminderde melkproduktie, wordt als oorzaak wel eens gedacht aan het drinken uit oppervlaktewater dat vanuit een overstortput met rioolwater is vervuild. Onderzoek toont die directe relatie niet aan, maar door de samenstelling van rioolwater kunnen risico's voor de gezondheid van weidend vee ook niet worden uitgesloten.

Overstorten en vervuiling Water uit een riooloverstortput is vervuild met zuurstofbindende en bemestende stoffen, met micro-verontreinigingen en bacteriën. Soms is het ook zichtbaar met afvalstoffen vervuild of is het grijsbruin tot zwart door het opgewoelde rioolslib.
De grootste problemen kunnen ontstaan bij riooloverstortingen op stilstaand water, bijvoorbeeld een sloot of een vijver. Door de natuurlijke afbraak daalt het zuurstofgehalte in dat water, waardoor waterorganismen sterven. Soms komt ook vissterfte voor. Als verbindingen uit het bodemslib weer in het water oplossen en worden afgebroken kan het zuurstofgehalte zelfs vrij lang laag blijven.

Rioolwater en de overheid Het milieubeleid van de overheid heeft tot doel de komende jaren de vervuiling uit riooloverstortputten fors terug te dringen. Dit kan door verbetering en capaciteitsvergroting van de rioleringen, de rioolgemalen, de persleidingen en de zuiveringsinstallaties. Door deze maatregelen treden overstortputten minder vaak in werking en als er toch een overstorting plaatsvindt stroomt er minder vuil weg. In hun rioleringsplannen schenken de gemeenten aandacht aan dergelijke maatregelen. Wetterskip Fryslân vergroot zo nodig de capaciteit van de eigen gemalen, persleidingen en zuiveringsinstallaties. Het is de bedoeling dat deze maatregelen binnen enkele jaren voltooid zijn. Per gemeente kunnen de investeringen sterk verschillen, maar naar schatting zullen alleen al de gezamenlijke Friese gemeenten daarin zo'n 230 miljoen gulden moeten investeren. Een kostbare zaak!

< strong>Riooloverstort en veedrenking Riooloverstortputten lozen ook op sloten waaruit vee drinkt en dat geeft soms gezondheidsproblemen bij het vee. Hoewel niet is aangetoond dat die problemen daarmee direct verband houden, is wel duidelijk dat slootwater kort na een overstorting niet geschikt is als drinkwater voor het vee. De Gezondheidsdienst voor Dieren stelt dat van de vele mogelijke chemische vervuilingen, het gehalte aan totaal stikstof, nitraat, nitriet en de zware metalen lood, kwik en cadmium vermoedelijk het meest bedreigend zijn voor de gezondheid van melkvee. Ook de gehalten van waterstofsulfide, sulfaten en ammoniak in overstortwater worden als gezondheidsbedreigend genoemd. Overheden vinden het belangrijk de problemen met overstorten aan te pakken. De wil is er, maar het kost tijd. Overstorten blijven echter nodig. Ieder rioleringssysteem moet, wil het betaalbaar blijven, overstorten hebben. Wordt het riool zoals bij hevige regenval overbelast, dan moet het overschot geloosd kunnen worden anders komt het vuil op straat of via de toiletpot naar boven. Dus is het voor de veehouders verstandig om zich van de risico's bewust te zijn en met de aanwezigheid van een riooloverstortput rekening te houden en maatregelen te treffen.

Concreet betekent dit bijvoorbeeld:

het verplaatsen van een weidepomp naar een andere sloot;
het slaan van een grondwaterbron;
het aanvoeren van drinkwater met tankwagens;
het aansluiten van een veedrenk-voorziening op het waterleidingnet.

Met een afrastering langs de sloot kan worden voorkomen dat het vee daaruit rechtstreeks drinkt.

Riooloverstort en de volksgezondheid De in ongezuiverd rioolwater voorkomende vervuiling levert niet alleen voor vee, maar ook voor mensen gezondheidsrisico's op. Het wordt afgeraden te gaan zwemmen in de buurt van een overstort. Ook is het niet verstandig om vlak bij een overstort oppervlaktewater op te pompen of op andere wijze te onttrekken voor bijvoorbeeld het begieten van een volkstuin.

Waar bevinden zich de riooloverstorten Nadere informatie over de locaties van de overstorten kunt u verkrijgen bij de gemeente. Voor klachten over de kwaliteit van het oppervlaktewater bij overstorten kunt u terecht bij het milieualarmnummer . Wetterskip Fryslân zal naar aanleiding van deze klachten de instantie die verantwoordelijk is voor de verontreiniging, op zijn verplichtingen wijzen.

Vuil water aan boord?

Door het toiletwater niet meer direct te lozen, maar op te vangen in een vuilwaterinstallatie aan boord en regelmatig af te leveren bij één van de inzamelstations (zie down te loaden kaart) in de provincie Fryslân, kunnen watersporters zelf een bijdrage leveren aan een betere waterkwaliteit.

Fryslân is een waterrijke provincie. In de zomer is het druk met boten op en zwemmers in het Friese water. Iedereen wil volop genieten en niemand zit te wachten op vies en onveilig water in meren, kanalen en sloten. Uit onderzoek van Wetterskip Fryslân blijkt dat er - ondanks de invoering van het lozingsverbod voor toiletwater van pleziervaartuigen in 2009 - nog steeds veel toiletwater in het Friese water wordt geloosd.

Lozingsverbod toiletwater en toiletspoelwater Het lozingsverbod geldt voor alle pleziervaartuigen tussen de 2,4 meter en 24 meter. Het verbod gaat alleen over toiletwater en toiletspoelwater (het zogenoemde ‘zwarte' water) en niet over het andere huishoudelijke afvalwater. Wetterskip Fryslân stimuleert via voorlichting en bewustwording watersporters om het lozingsverbod na te leven en is één van de instanties die hierop toeziet. Wanneer blijkt dat er toch vuilwater wordt geloosd, kan het waterschap een boete opleggen. Vuilwater, vang het op!
Wetterskip Fryslân beheert de kwaliteit van het Friese oppervlaktewater. Het waterschap zorgt ervoor dat het water schoon blijft. Helaas gaat het niet altijd even goed met het Friese water. In 2009 en 2010 onderzocht Wetterskip Fryslân de kwaliteit van het zwemwater. Nabij de onderzochte aanlegsteigers bleek het zwemwater in het algemeen niet betrouwbaar. Er is een verband aangetoond tussen de slechte zwemwaterkwaliteit en de aanwezigheid van recreatieschepen (onderwatertoilet). Ook in open water komt incidenteel een slechte zwemwaterkwaliteit voor, mogelijk veroorzaakt door lozingen van vuilwatertanks.
Vooral toiletwater van de recreatievaart zorgt voor vervuiling van het zwemwater. Het doorspoelen van het toilet brengt veel bacteriën in het water. Behalve dat het zwemwater vies wordt, lopen zwemmers in water met een hoge concentratie aan ziekmakende bacteriën en virussen een risico op ziekte op. Ze kunnen bijvoorbeeld maag-darmklachten, last van de luchtwegen of gehoorgangen oplopen. Verbetering van de waterkwaliteit en het schoon kunnen zwemmen rond je boot is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Waterrecreanten kunnen helpen om de waterkwaliteit te verbeteren en de gezondheidsrisico's te verkleinen. Dit kan door meer gebruik te maken van de toiletvoorzieningen op de wal. Daarnaast zijn er verschillende mogelijkheden voor het opvangen van uw vuilwater van het toilet aan boord van uw schip. Bij watersportwinkels is er keuze uit diverse opvangsystemen: een chemisch toilet, droog toilet of vuilwatertank. Een tank laten inbouwen is een investering, maar draagt wel bij aan fris, Fries oppervlaktewater!
Het legen of afpompen van opgevangen vuilwater kan in jachthavens met meer dan 50 ligplaatsen voor motorjachten en kajuitboten. Het gebruik is gratis als er ook liggeld of havengeld is betaald. Er zijn ook inzamelstations op andere plaatsen in de provincie. Om het aan wal brengen van het afvalwater te vergemakkelijken wordt dit jaar bij de drukke passantensteigers in Sneek en in Heeg een systeem aangelegd waarbij het afvalwater ter plekke op de passantenligplaats (!) kan worden geloosd. De ervaringen worden dit najaar gerapporteerd en gepubliceerd.

Specifieke informatie over het opvangen van uw toiletwater kunt u krijgen bij het dichtstbijzijnde inzamelingsstation of neem een kijkje op www.vuilwater.info Op deze site vindt u ook meer algemene informatie over varen en vuilwater

De blauwe diamant

Helder water in de stad Al eerder zijn afspraken gemaakt omtrent de binnenstadsgrachten. Het waterschap en de provincie zagen kans om de binnenstad te gaan baggeren en ook nog de singels mee te nemen. Het weghalen van de ernstig vervuilde bagger was de eerste maatregel. Het integrale karakter van deze actie zorgde ervoor dat veel subsidie van het ministerie van VROM kon worden binnengehaald. Riooloverstorten in de binnenstad werden gesloten. Om dat te kunnen realiseren werden twee grote buffers (bergbezinkbassins) geplaatst. De hekjes langs de grachten werden vervangen door betonnen randen zodat het afspoelend straatwater kon worden tegengehouden. Met het verwijderen van de bagger, de overstorten en het voorkomen van afspoelend water wordt de waterkwaliteit aanzienlijk verbeterd.

Doorvaarbare waterkering Zoals zoveel stadswater in Fryslân, staan de binnenstadsgrachten in open verbinding met de boezem. Dit betekent dat ook al is de lokale vervuiling gesaneerd, de waterkwaliteit nooit beter wordt dan boezemwaterkwaliteit. Nu is de boezem de afgelopen tien jaar natuurlijk sterk in kwaliteit verbeterd, maar hij voldoet in veel opzichten niet aan de norm voor gezond water. Er is lang gestudeerd op een methode waarmee het water van de binnenstad verbeterd zou kunnen worden. De doorvaarbare waterkering werd ontwikkeld.
Deze waterkering remt de indringing van het boezemwater af, maar is wel doorvaarbaar. Alleen afschermen van de boezem helpt natuurlijk niet. Er moet enige verschoning plaatsvinden. De gemeente heeft een vuilwater transportleiding van de binnenstad naar de rioolwaterzuivering laten aanleggen. De rioolwaterzuivering heeft vervolgens het vuile water nagezuiverd met behulp van een door VITENS ontwikkelde membraanbioreactor.

De schone bron: hoeveel en welke kwaliteit Hoeveel schoon water en met welke kwaliteit zou nodig zijn voor de binnenstad? Dat was van begin af aan een uiterst belangrijke vraag. Daar zijn veel beschouwingen en berekeningen aan gewijd. Er is een ‘proef' doorvaarbare waterkering gebouwd in de Weaze op de grens met de Zuidergracht. Aan de noordkant bij de Brol kwam een tijdelijke vaste damwand voor schoon water. In dit min of meer afgesloten compartiment is de haalbaarheid van helder water onderzocht en tegelijkertijd kon de doorvaarbare waterkering worden beproefd.
De proef werkte: kort na de start in juli 2003 was de Weaze helder en dat heeft een jaar lang geduurd tot augustus 2004. Helder betekent in waterkwaliteitstermen meer dan 1 meter zichtdiepte. De doorvaarbare waterkering bleek doorvaarbaar, zelfs met een draaiende schroef van een buitenboordmotor.

Keringen in binnenstadsgrachten Op 8 november 2004 is de firma De Boer en De Groot begonnen met het aanbrengen van de doorvaarbare waterkeringen op de vier contactpunten tussen binnenstadsgrachten en singels. De keringen, ook die bij de Weaze, krijgen een ander ontwerp. De techniek blijft hetzelfde maar het ontwerp is zo gemaakt dat het past binnen de monumentale status van de binnenstadsgrachten.

De waterlelie is de kroon op het werk En als dan in maart het schone water op twee plaatsen de binnenstad binnenstroomt, dan breken er spannende tijden aan. Kan de belofte van helder water worden waargemaakt? En leeft het water? Om dat leven in de binnenstad op gang te helpen, worden in maart waterplanten in de binnenstad en in de singels geplant. Sommige waterplanten blijven onder het wateroppervlak en zullen daar het water schoon houden en een onderkomen bieden voor kleinere dieren. Waterlelies bieden die functie ook (schuilplaats), maar de lelies zullen vooral het schone water symboliseren.

Meten is weten Vanzelfsprekend wordt de waterkwaliteit in en om Leeuwarden nauwkeurig in de gaten gehouden. Vanaf het begin van het project in 2000 ligt er een meetpunt in de binnenstad. Het rendement van de investering kan straks afgelezen worden aan de hand van de monitoringsresultaten. De bezoeker van de binnenstad kan bij het kunstwerk ‘meetbaar water' bij de Brol zelf aflezen hoe het staat met de helderheid van het water. Dit kunstwerk is op 17 december 2004 in gebruik gesteld.
De waterkwaliteit in Leeuwarden is met een aantal kunstgrepen verbeterd. Door die kunstgrepen weten we nu wat haalbaar is in een stedelijk gebied zoals Leeuwarden. Deze ervaring is nuttig voor toekomstig waterbeheer in andere Friese steden (en buiten Friesland). Het concept kan niet zonder meer in iedere situatie toegepast worden, maar met het inzicht dat we nu hebben kunnen we beter keuzes maken.

Muziek in de grachten van Leeuwarden Het concept wordt gesubsidieerd door INTERREG. Leeuwarden werkt samen met andere gemeenten rond de Noordzee aan waterbeheersmaatregelen in hun stedelijk gebied. Gemeente en waterschap hebben onlangs besloten de samenwerking op het gebied van waterbeheer in de toekomst voort te zetten.

Chloride in zilte gebieden

Kwelwater speelt de land- en tuinbouwers langs de Waddenkust parten. Het oppervlaktewater nabij de zeedijk en ook verder landinwaarts bevat hier en daar te veel zout. Chloride is een belangrijke indicator voor zout, het komt altijd in water voor. Bij een te hoog chloridegehalte is water echter niet meer geschikt voor bijvoorbeeld beregening van gewassen en drinkwater voor vee. De verzilting van de landbouwgrond wordt onder andere veroorzaakt door een stijgende zeespiegel, een dalende bodem en zout grondwater. In de strijd tegen verzilting spoelt Wetterskip Fryslân de zoute waterwegen door met relatief zoet water. Het waterschap heeft automatische chloridemeetstations. Een rayonbeheerder of boezembeheerder kan op basis van de meetgegevens besluiten stuwen en opmalingen in te zetten voor het rondspoelen van zoet water.