J.L. Hooglandgemaal

Het J.L. Hooglandgemaal is een elektrisch gemaal in Stavoren dat gereed kwam in 1966. Het bouwwerk met een gebogen dak is een ontwerp van de architect P. de Vries. Het heeft een moderne hoge en lichte machinehal.

Het J.L. Hooglandgemaal staat net buiten de stad aan de Zuiderweg, aan het einde van het Johan Frisokanaal bij de dijk van het IJsselmeer. Het toevoerkanaal is in 1966 gegraven en het gemaal is in 1968 in gebruik gesteld.

In de hal staan vier schroefpompen. Het gemaal pompt het water vanuit de Friese boezem op het IJsselmeer. De afvoercapaciteit van het J.L. Hooglandgemaal is met ruim 6000 m3 per minuut anderhalf maal groter dan die van het Woudagemaal.

Op 10 mei 1967 werd het gemaal officieel geopend.
Het is gelegen ten zuiden van de Johan Frisosluis, gelegen aan het Johan Frisokanaal. Het J.L. Hooglandgemaal nam de taak over van het andere gemaal in Friesland dat water loost op het IJsselmeer, namelijk het ir. D.F. Woudagemaal te Lemmer. Dit gemaal hoeft nu alleen nog bij zeer hoge waterstanden bij te springen.

Aan het gemaal bij Stavoren zit wel een historisch verhaal vast. Ir. D.F. Wouda heeft aan provinciale staten van Friesland in zijn studie naar het waterbeheer in de provincie aanbevolen om twee stoomgemalen te bouwen: één bij Lemmer en één bij Stavoren. Met die studie was men overigens niet over één nacht ijs gegaan. De eerste adviezen worden al medio 1880 uitgebracht.

Met de bouw van twee stoomgemalen wilde ir. Wouda bereiken dat er twee punten aan de Zuiderzee waren, Lemmer en Stavoren, waar het water uit de Friese boezem uitgeslagen zou kunnen worden.
Het gemaal bij Stavoren is er aanvankelijk nooit gekomen, althans niet in de tijd van Wouda. Dat was waarschijnlijk een centenkwestie.
Het gemaal bij Tacozijl ir. D.F. Woudagemaal was al veel duurder geworden dan was begroot. De aanneemsom van 1,8 miljoen gulden werd uiteindelijk 2,5 miljoen gulden. Dan krijg je binnen de politiek niet direct de handen op elkaar om in 1920 aansluitend nog een tweede gemaal te gaan bouwen.

Het zou tot 1966 duren, voordat het door Wouda beoogde tweede gemaal zou worden gebouwd. De oorzaak dat het eerder beoogde gemaal er na ruim 45 jaar toch nog kwam, was de overstroming in 1965, waarbij 100.000 hectare land blank kwam te staan. Ir. D.F. Wouda kreeg met zijn eerder advies alsnog gelijk: bouw twee boezem (stoom)gemalen.
Het was een volstrekt onmogelijke opgave voor het ir. D.F. Woudagemaal om al dat water binnen een korte termijn weg te malen.
Op dat moment werd de noodzaak van een tweede boezemgemaal wel heel erg duidelijk en kwam er ook schot in de besluitvorming.

Op zaterdag 28 mei 2011 is het J.L. Hooglandgemaal in Stavoren open gesteld voor publiek. Belangstellenden zijn deze dag tussen 10.00-16.00 uur van harte welkom om een kijkje te nemen in het gemaal. Het gemaal is namelijk ‘Klaar voor de toekomst'. Alle pompen zijn gereviseerd en geautomatiseerd en de capaciteit van het gemaal is vergroot.
Voor de ingebruikname van het gemaal geeft de heer J. Atsma, staatsecretaris van infrastructuur en milieu, het startsein op donderdag 26 mei. De open dag biedt een unieke kans op het gemaal van binnen te bekijken.

Het gemaal kan nu volledig op afstand (via telemetrie) worden bediend.

Het gemaal is bovendien visvriendelijk. Vissen kunnen zonder problemen door het gemaalstelsel zwemmen.
Dankzij de capaciteitsuitbreiding heeft het gemaal nu een maximum capaciteit van 120 kubieke meter per seconde,dus 7200 m3 per minuut, waar het ir D.F. Woudagemaal een capaciteit heeft van 4.000 m3 per minuut met een maximum van 4.500 m3 per minuut.
Omdat het J.L. Hooglandgemaal een elektrisch gemaal is, kan het veel sneller worden bijgezet, als er sprake is van hoog water in de Friese boezem. Het J.L. Hooglandgemaal slaat het water uit de boezem uit naar het IJsselmeer, wanneer natuurlijke lozing via de verschillende sluizen niet mogelijk is, of wanneer daar onvoldoende capaciteit is.

Het Hooglandgemaal is niet open voor publiek.