Terp: verschil tussen versies

VisueelWikitekst
imported>Vincent Erdin
Geen bewerkingssamenvatting
imported>Jan Pieter Rottine
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1: Regel 1:
Terp
Een '''terp''' is een '''kunstmatig opgeworpen heuvel die bescherming bood tegen het wassende water'''.


Een terp is een kunstmatig opgeworpen heuvel die bescherming bood tegen het wassende water.
Hoewel ze '''verschillende namen''' hebben: '''terp''' (Friesland), '''wierde''' (Groningen) of '''vliedberg''' (Zeeland), ze beogen '''allemaal hetzelfde doel''': mens, dier en huis '''bescherming bieden in tijden, waarin het water omhoog komt'''.  
Een terp (Friesland), wierde (Groningen) of vliedberg (Zeeland) beogen allemaal hetzelfde doel: mens, dier en huis bescherming bieden in tijden waarin het water omhoog kwam.  
Het is één van de eerste middelen, waarmee de mensen die vlak bij het water wonen, tijdelijk of permanent '''veiligheid zoeken''', door '''op een hogere plaats dan het omringende land droog te kunnen wonen'''. Terpen worden al ruim voor het jaar 1000 aangelegd.
Het is één van de eerste middelen waarmee mensen die vlak bij het water woonden tijdelijk of permanent veiligheid zochten door op een hogere plaats dan het omringende land droog te kunnen wonen. Terpen werden al ruim voor het jaar 1000 aangelegd.
Een volgende stap in de bescherming was het aanleggen van dijken die soms de terpdorpen met elkaar verbonden. De eerste dijken werden vanuit een klooster aangelegd, de monniken van het klooster in Groningse Aduard brachten op deze maneir het omringende land in cultuur.


De kunstmatige heuvels zijn vooral in het kustgebied te vinden maar in het bijzonder in Groningen, Friesland en Zeeland waar de zee lange tijd vrij spel heeft gehad via grote armen als de Middelsee en het Reitdiep en in Zeeland waren dat wat nu de Ooster- en Westerschelde worden genoemd. Zeeland bestond uit veel meer eilanden dan wat we nu de Zeeuwse eilanden noemen. Pas in de 19e eeuw werd het eiland Walcheren, waar meerdere vliedbergen liggen, bij het eiland van Zuid Beveland getrokken.  
Een '''volgende stap''' in de bescherming tegen het water is '''het aanleggen van dijken''', die '''soms ook de terpdorpen met elkaar verbinden'''. De '''eerste dijken''' worden '''vanuit de terpdorpen of vanuit een klooster''' aangelegd. De '''monniken''' van het klooster in Groningse Aduard '''brengen op deze manier het omringende land zelfs in cultuur'''.


De omvang in hoogte en oppervlakte van een terp, wierde of vliedberg variëert sterk. Soms is er alleen een boerderij op gebouwd, soms een kleiner of zelfs groter dorp.
De '''kunstmatige heuvels''' zijn '''overal in het kustgebied''' te vinden, maar '''in het bijzonder in Groningen, Friesland en Zeeland''', waar de zee lange tijd vrij spel heeft gehad via grote zeearmen als de Middelsee, het Reitdiep. In Zeeland waren dat armen, zoals nu de Ooster- en Westerschelde.
In de loop van de eeuwen kan de terp meerdere bouwlagen bevatten. Als de hoogte van de terp onvoldoende was dan werd er vervolgens weer een laag aan toegevoegd, dat kan alleen als er nog geen sprake is van vaste gebouwen: boerderijen, huizen, stallen en een kerk.
<br>Zeeland bestond vroeger uit veel meer eilanden, dan wat tegenwoordig de Zeeuwse eilanden noemen. Deze eilanden werden geleidelijk tot grotere gehelen samengevoegd: pas in de 19e eeuw werd zo nog het eiland Walcheren, waarop meerdere vliedbergen liggen, bij het eiland van Zuid-Beveland getrokken.  


Omdat de terp geleidelijk aan zijn beschermende functie heeft verloren door de aanleg van stevige (zee)dijken verdwenen de terpen uit het landschap. Veel terpen zijn in de loop van de 19e eeuw afgegraven. De Groningse hoogleraar prof. Van Giffen heeft langdurig onderzoek gedaan op de plaats waar terpen werden afgegraven. Het materiaal dat bij de afgraving vrijkomt geeft veel weer van de geschiedenis van de bewoners die op de terp/ wierden woonden.
De '''omvang in hoogte en oppervlakte van een terp''', wierde of vliedberg '''variëert''' sterk. Soms is er alleen een boerderij op gebouwd, soms een kleiner of groter dorp.
<br>'''In de loop van de eeuwen''' kan '''de terp meerdere bouwlagen''' gaan bevatten. Als '''de hoogte van de terp''' '''onvoldoende''' is geworden, dan wordt er '''weer een ophopingslaag''' aan toegevoegd, dat kan alleen als er nog geen sprake is van vaste gebouwen: boerderijen, huizen, stallen en een kerk.


Een van de meest bekende terpen is die van het dorp Hantumhuizen. Mooie voorbeelden van half afgegraven wierden in Groningen zijn te vinden bij Niehove (beschermd dorpsgezicht) en Ezinge.
Omdat de terp '''geleidelijk aan zijn beschermende functie heeft verloren''' door '''de aanleg van stevige (zee)dijken''', '''verdwijnen de terpen uiteindelijk uit het landschap'''. Veel terpen zijn '''in de loop van de 19e eeuw afgegraven'''. De afgegraven terpgrond is '''behoorlijk vruchtbaar en structuurverbeterend'''. Daarom wordt de terpaarde verhandeld, vervoerd '''naar minder vruchtbare landbouwgebieden om daar als bemesting en grondverbetering te worden gebruikt'''.


De terp is eeuwenlang niet meer nodig geweest om mens en dier te beschermen te hoog water vorig jaar is er weer hernieuwde aandacht gekomen voor de terp.
De Groningse hoogleraar prof. Van Giffen heeft veelvuldig '''onderzoek gedaan op de plaatsen waar terpen zijn afgegraven'''. Het materiaal, dat bij de afgraving vrijkomt '''geeft veel informatie weer van de geschiedenis van de bewoners die ooit op de terp/ wierden''' woonden.
In het Gelderse rivierenlandschap is de eerste moderne terp opgeworpen waar een boederderij op staat. De keuze was om het boerenbedrijf helemaal uit het gebied weg te halen of een terp aan te leggen. In het rivierengebied is de keuze gemaakt om op sommige plaatsen de rivier de ruimte te geven. Dat heeft dan als direct gevolg dat gebieden onder water kunnen komen te staan als de rivier door extreem hoogwaterstanden die ruimte ook neemt.


Het is niet geheel duidelijk of er meer terpen komen.
Enkele van de meest bekende terpen '''in Friesland''' zijn die van de dorpen '''Winsum, Hegebeintum en Hantumhuzen'''. Mooie voorbeelden van half afgegraven wierden '''in Groningen''' zijn te vinden bij '''Niehove (beschermd dorpsgezicht) en Ezinge'''.
 
Terpen zijn '''reeds eeuwenlang al niet meer nodig''' geweest om mens en dier te beschermen tegen hoog water. In het '''eerste decennium van de 21e eeuw''' is er weer '''hernieuwde aandacht''' gekomen voor de terp '''als veiligheidsgarantie tegen hoge waterstanden'''.
<br>'''In het Gelderse rivierenlandschap''' is '''de eerste moderne terp opgeworpen''', waar een nieuwe boederderij op gebouwd is. Men stond voor de keuze om het betreffende boerenbedrijf helemaal uit het gebied weg te halen, of het op een aan te leggen terp te vestigen.
<br>In het rivierengebied is namelijk de keuze gemaakt, om op sommige plaatsen '''de rivier opnieuw de ruimte te geven'''. Dat heeft dan als '''direct gevolg, dat gebieden onder water kunnen komen te staan''', als de rivier door extreem hoge waterstanden die ruimte ook inderdaad neemt en het vrije gebied onder water zet.
 
Het is niet geheel duidelijk of er nog meer nieuwe terpen zullen komen.
Overgenomen van "https://wiki.woudagemaal.nl/w/index.php?title=Terp"