k
Vette tekstdelen verwijderd en tekstuele verbeteringen
k (Vette tekstdelen verwijderd) |
k (Vette tekstdelen verwijderd en tekstuele verbeteringen) |
||
| Regel 6: | Regel 6: | ||
<br>Voor een uitgebreide beschrijving, zie: [[Woudagemaal bouwkundig en technisch]] | <br>Voor een uitgebreide beschrijving, zie: [[Woudagemaal bouwkundig en technisch]] | ||
Het ir. D.F. Woudagemaal is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Het gemaal staat bij | Het ir. D.F. Woudagemaal is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Het gemaal staat bij Tacozijl (Teakesyl nabij Lemmer) en wordt gebruikt om het waterpeil in de [[Friese boezem]] in Friesland te verlagen als het [[J.L. Hooglandgemaal]] bij Stavoren onvoldoende capaciteit kan leveren. | ||
<br>[[Bestand:IMG_1952gschk.JPG|600x400px|link=]] | <br>[[Bestand:IMG_1952gschk.JPG|600x400px|link=]] | ||
| Regel 13: | Regel 13: | ||
Het is het enige nog volledig voor de waterhuishouding werkende [[stoomgemaal]] in Nederland. Heel bijzonder als men weet dat er in 1911 maar liefst 514 stoomgemalen actief waren in Nederland. | Het is het enige nog volledig voor de waterhuishouding werkende [[stoomgemaal]] in Nederland. Heel bijzonder als men weet dat er in 1911 maar liefst 514 stoomgemalen actief waren in Nederland. | ||
Als we de [[Friese stoomgemalen]] vanaf het midden van de 19e eeuw inventariseren tellen we | Als we de [[Friese stoomgemalen]] vanaf het midden van de 19e eeuw inventariseren tellen we in totaal ca. 25 stoomgemalen. Zij fungeerden bijna allemaal als poldergemalen. | ||
De bouw van het [[stoomgemaal]] bij [[Takozijl|Teakesyl]] werd noodzakelijk door de steeds toenemende wateroverlast in de [[Friese boezem]]. | De bouw van het [[stoomgemaal]] bij [[Takozijl|Teakesyl]] werd noodzakelijk door de steeds toenemende wateroverlast in de [[Friese boezem]]. | ||
| Regel 27: | Regel 27: | ||
De oorzaak van de toenemende ellende was het feit dat de [[natuurlijke lozing|natuurlijke lozing van het water]] op de [[Zuiderzee]] en de [[Waddenzee]] tijdens eb stagneerde door windstuwing en in langdurige regenperiodes door overmatige toename van water in de Friese boezem. | De oorzaak van de toenemende ellende was het feit dat de [[natuurlijke lozing|natuurlijke lozing van het water]] op de [[Zuiderzee]] en de [[Waddenzee]] tijdens eb stagneerde door windstuwing en in langdurige regenperiodes door overmatige toename van water in de Friese boezem. | ||
<br>Vanaf 1894 werd er in de landelijke en provinciale politiek van Fryslân uitgebreid gediscussieerd over de mogelijk te nemen maatregelen, waarbij een verbetering van de indijking werd afgewogen tegenover de bouw van voldoende krachtige gemalen. | <br>Vanaf 1894 werd er in de landelijke en provinciale politiek van Fryslân uitgebreid gediscussieerd over de mogelijk te nemen maatregelen, waarbij een verbetering van de indijking werd afgewogen tegenover de bouw van voldoende krachtige gemalen. | ||
<br>Uiteindelijk werd er besloten tot een combinatie: naast verbetering van de indijking, met als slotstuk de bedijking van de Lauwerszee (1968), werd ook het plan gelanceerd tot het bouwen van | <br>Uiteindelijk werd er besloten tot een combinatie: naast verbetering van de indijking, met als slotstuk de bedijking van de Lauwerszee (1968), werd ook het plan gelanceerd tot het bouwen van gemalen bij Lemmer en (in een later stadium) bij Stavoren. | ||
De Provinciale Staten van Friesland hechtten in 1915 hun goedkeuring aan het plan tot de bouw van het stoomgemaal bij Lemmer. | De Provinciale Staten van Friesland hechtten in 1915 hun goedkeuring aan het plan tot de bouw van het stoomgemaal bij Lemmer. | ||
| Regel 51: | Regel 51: | ||
Nog in de zestiger jaren dreigde het dorp Grou in het Lage Midden onder water te lopen... | Nog in de zestiger jaren dreigde het dorp Grou in het Lage Midden onder water te lopen... | ||
Daarom werd nu ook het tweede gemaal bij Stavoren gerealiseerd en in 1966 werd het [[J.L. Hooglandgemaal]] opgeleverd. <br>Sindsdien wordt het [[Ir. D.F. Woudagemaal]] nog slechts enkele dagen per jaar | Daarom werd nu ook het tweede gemaal bij Stavoren gerealiseerd en in 1966 werd het [[J.L. Hooglandgemaal]] opgeleverd. <br>Sindsdien wordt het [[Ir. D.F. Woudagemaal]] nog slechts enkele dagen per jaar ingezet. | ||
Dat bleek bijvoorbeeld in het najaar van 1998, toen er een extreme hoeveelheid regen viel. Al dit regenwater bleek te veel voor een groot aantal gemalen en sluizen. De sloten en kanalen raakten overvol. Weide- en landbouwgronden liepen onder water. Op een aantal plaatsen kon het rioleringsstelsel de hoeveelheid water niet aan. Ondergelopen straten en huizen waren het gevolg. | Dat bleek bijvoorbeeld in het najaar van 1998, toen er een extreme hoeveelheid regen viel. Al dit regenwater bleek te veel voor een groot aantal gemalen en sluizen. De sloten en kanalen raakten overvol. Weide- en landbouwgronden liepen onder water. Op een aantal plaatsen kon het rioleringsstelsel de hoeveelheid water niet aan. Ondergelopen straten en huizen waren het gevolg. | ||
<br>Zo werd in oktober 1998, 78 jaar nadat koningin Wilhelmina het officieel had geopend, het Woudagemaal weer eens ingeschakeld. Soepel draaiend leverde het paradepaardje een topprestatie door dertien dagen onafgebroken te pompen en al het overtollige water af te voeren. Daarmee zorgde het ervoor dat Friesland droge voeten hield. | <br>Zo werd in oktober 1998, 78 jaar nadat koningin Wilhelmina het officieel had geopend, het Woudagemaal weer eens ingeschakeld. Soepel draaiend leverde het paradepaardje een topprestatie door dertien dagen onafgebroken te pompen en al het overtollige water af te voeren. Daarmee zorgde het ervoor dat Friesland droge voeten hield. | ||
<br>Nog steeds komt het voor dat het [[ir. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]] | <br>Nog steeds komt het gemiddeld 1 à 2 maal per winter voor dat het [[ir. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]] enige dagen moet bijspringen. | ||
Als het nodig is pompt het stoomgemaal bij Lemmer met gemak 4 miljoen liter water per minuut naar buiten (dit is ruim 5,6 miljoen m3 water per etmaal), zelfs naar huidige maatstaven gerekend een flinke capaciteit. | Als het nodig is pompt het stoomgemaal bij Lemmer met gemak 4 miljoen liter water per minuut naar buiten (dit is ruim 5,6 miljoen m3 water per etmaal), zelfs naar huidige maatstaven gerekend een flinke capaciteit. | ||
| Regel 65: | Regel 65: | ||
Sinds 1977 is het bouwkundig en technisch waardevolle Woudagemaal een beschermd monument. | Sinds 1977 is het bouwkundig en technisch waardevolle Woudagemaal een beschermd monument. | ||
Het gemaal komt alleen in actie bij extreem hoge waterstanden. Daarmee is het gemaal geen museum geworden. Het is een volledig inzetbaar bedrijf, thans in eigendom van het [[Wetterskip Fryslân]]. | Het gemaal komt alleen in actie bij extreem hoge waterstanden. Daarmee is het gemaal geen museum geworden. Het is een volledig inzetbaar bedrijf, thans in eigendom van het [[Wetterskip Fryslân]]. | ||
<br>In de periode 2012-2014 | <br>In de periode 2012-2014 zijn het gebouw en de installaties van het ir. D.F. Woudagemaal zowel boven als onder water grondig gerestaureerd. | ||
<br>Deze [[Onderhoud stoomgemaal|restauratie]] is in 2014 feestelijk afgesloten. | <br>Deze [[Onderhoud stoomgemaal|restauratie]] is in 2014 feestelijk afgesloten. | ||
<br>Sinds april 2012 is het Woudagemaal ook als model te bewonderen in [[Madurodam]]. | <br>Sinds april 2012 is het Woudagemaal ook als model te bewonderen in [[Madurodam]]. | ||
| Regel 72: | Regel 72: | ||
Zelfs nu het elektrisch aangedreven Hooglandgemaal, waarvan de capaciteit in 2010 nog eens is vergroot, bij wateroverlast als eerste wordt ingezet, komt het voor dat het Woudagemaal bij overaanbod van boezemwater wordt ingezet door het Wetterskip Fryslân. | Zelfs nu het elektrisch aangedreven Hooglandgemaal, waarvan de capaciteit in 2010 nog eens is vergroot, bij wateroverlast als eerste wordt ingezet, komt het voor dat het Woudagemaal bij overaanbod van boezemwater wordt ingezet door het Wetterskip Fryslân. | ||
<br>Daarnaast vervult dit stukje historie nog andere belangrijke functies: de schoorsteen met een hoogte van | <br>Daarnaast vervult dit stukje historie nog andere belangrijke functies: de schoorsteen met een hoogte van zestig meter is een veilig baken voor menig schipper op het IJsselmeer. Ook zijn het gebouw en de stoommachines trekpleisters voor architectuur- of stoomliefhebbers. | ||
In 1998 is het uitstekend onderhouden monument op de [[UNESCO gerelateerde sites|Werelderfgoedlijst van de UNESCO]] geplaatst, en op 7 juli 2001 is de publieke openstelling | In 1998 is het uitstekend onderhouden monument op de [[UNESCO gerelateerde sites|Werelderfgoedlijst van de UNESCO]] geplaatst, en op 7 juli 2001 is de publieke openstelling verbeterd met de opening van het bezoekerscentrum door de toenmalige Commissaris van de Koningin Ed Nijpels. Het behoort tot de top der Nederlandse UNESCO-monumenten. | ||
De [[Stichting ir. D.F. Woudagemaal]] | De [[Stichting ir. D.F. Woudagemaal]] droeg zorg voor het voor publiek openstellen van dit werelderfgoed en verricht haar werkzaamheden sinds 2011 vanuit een prachtig [[Bezoekerscentrum van het Woudagemaal]]. | ||
<br> | <br> | ||
[[Category:Waterbeheer Friese boezem]] | [[Category:Waterbeheer Friese boezem]] | ||