Terp

Terp

Een terp is een kunstmatig opgeworpen heuvel die bescherming bood tegen het wassende water. Een terp (Friesland), wierde (Groningen) of vliedberg (Zeeland) beogen allemaal hetzelfde doel: mens, dier en huis bescherming bieden in tijden waarin het water omhoog kwam. Het is één van de eerste middelen waarmee mensen die vlak bij het water woonden tijdelijk of permanent veiligheid zochten door op een hogere plaats dan het omringende land droog te kunnen wonen. Terpen werden al ruim voor het jaar 1000 aangelegd. Een volgende stap in de bescherming was het aanleggen van dijken die soms de terpdorpen met elkaar verbonden. De eerste dijken werden vanuit een klooster aangelegd, de monniken van het klooster in Groningse Aduard brachten op deze maneir het omringende land in cultuur.

De kunstmatige heuvels zijn vooral in het kustgebied te vinden maar in het bijzonder in Groningen, Friesland en Zeeland waar de zee lange tijd vrij spel heeft gehad via grote armen als de Middelsee en het Reitdiep en in Zeeland waren dat wat nu de Ooster- en Westerschelde worden genoemd. Zeeland bestond uit veel meer eilanden dan wat we nu de Zeeuwse eilanden noemen. Pas in de 19e eeuw werd het eiland Walcheren, waar meerdere vliedbergen liggen, bij het eiland van Zuid Beveland getrokken.

De omvang in hoogte en oppervlakte van een terp, wierde of vliedberg variëert sterk. Soms is er alleen een boerderij op gebouwd, soms een kleiner of zelfs groter dorp. In de loop van de eeuwen kan de terp meerdere bouwlagen bevatten. Als de hoogte van de terp onvoldoende was dan werd er vervolgens weer een laag aan toegevoegd, dat kan alleen als er nog geen sprake is van vaste gebouwen: boerderijen, huizen, stallen en een kerk.

Omdat de terp geleidelijk aan zijn beschermende functie heeft verloren door de aanleg van stevige (zee)dijken verdwenen de terpen uit het landschap. Veel terpen zijn in de loop van de 19e eeuw afgegraven. De Groningse hoogleraar prof. Van Giffen heeft langdurig onderzoek gedaan op de plaats waar terpen werden afgegraven. Het materiaal dat bij de afgraving vrijkomt geeft veel weer van de geschiedenis van de bewoners die op de terp/ wierden woonden.

Een van de meest bekende terpen is die van het dorp Hantumhuizen. Mooie voorbeelden van half afgegraven wierden in Groningen zijn te vinden bij Niehove (beschermd dorpsgezicht) en Ezinge.

De terp is eeuwenlang niet meer nodig geweest om mens en dier te beschermen te hoog water vorig jaar is er weer hernieuwde aandacht gekomen voor de terp. In het Gelderse rivierenlandschap is de eerste moderne terp opgeworpen waar een boederderij op staat. De keuze was om het boerenbedrijf helemaal uit het gebied weg te halen of een terp aan te leggen. In het rivierengebied is de keuze gemaakt om op sommige plaatsen de rivier de ruimte te geven. Dat heeft dan als direct gevolg dat gebieden onder water kunnen komen te staan als de rivier door extreem hoogwaterstanden die ruimte ook neemt.

Het is niet geheel duidelijk of er meer terpen komen.